6 қыркүйекте Астана қаласында «Ариал» қоғамдық қорының ұйымдастыруымен дүние жүзіндегі қазақ әйелдерінің басын қосатын «Мықты әйелдер» халықаралық форумы өтеді. Бұл форум «Қазақстан халқы тілдері күні» және «Отбасы күні» мерекелеріне орайластырылып отыр. Форумға әлемнің әр шалғайында жүріп жоғары жетістіктерге жеткен қазақ қыздары және халықаралық сарапшылар қатысады. Форум қарсаңында Испанияның Гранада қаласында тұратын, Еуропадағы WORLD KZ – «Мөлдір Үміт» әйелдер қауымдастығының негізін қалаушы, «Мөлдір Үміт» кітабының авторы, «Шетелдегі Қазақ ауылы» жобасының негізін қалаушы әрі осы форумды ұйымдастырушы Үміт Дауленованы әңгімеге тартқан едік.
– Үмітгүл Каналбекқызы, бұл форум Қазақстандағы қолынан іс келетін және өз саласының үздік мамандарын бірден елең еткізген тосын жаңалық екенін сезіп отырмыз, мұндай ауқымды шараны ұйымдастыруға не түрткі болды?
– Бұл форум Қазақстанның әлеуметтік, экономикалық, мәдени және рухани дамуына өлшеусіз үлес қосып жүрген, бірақ көп жағдайда еңбегі еленбей келген әйелдерді анықтау, олардың тәжірибесін жүйелеу және ел дамуының ресми стратегияларына енгізу мақсатында ұйымдастырылып отыр. Баса назар аударатын тұсы – форум алғаш рет тек қазақ тілінде, шетелдіктер үшін ағылшын тілінде аудармамен өтетіні. Мұндай қадамның өзі қазақ тілінің мәртебесін көтеріп, қолданыс аясын кеңейтуге елеулі үлес қосады деп сенемін.
Бұл форум дүниенің түпкір-түпкірінде өмір сүріп, өз саласында биік жетістіктерге жеткен қазақ әйелдері мен қоғамның түрлі саласында аянбай еңбек етіп, ел дамуына өлшеусіз үлес қосып жүрген жігерлі де талантты әрі талапты көшбасшы қыздардың басын бір алаңда тоғыстыратын халықаралық деңгейдегі алғашқы іс-шара болмақ.
Ал форумды өткізуге түрткі болған жағдайға келер болсам, мен шетелдегі дүниежүзі қазақ әйелдері ұйымының үш жылдан астам уақыт мүшесімін. Ұйымдастырушылық жағынан көпжылдық тәжірибем бар. Осы іс-шарада жас ерекшелігіне қарамастан, түрлі салада жетістікке жеткен қазақтың қыз-келіншектері бірімен-бірі қарым-қатынас орнатып, тәжірибе алмасып, ой-пікір бөлісіп, өзара ынтымақтастық орнаса деген мақсатымыз бар. Әйел – ол ең алдымен отбасының ұйытқысы, балаларының тілекшісі – АНА болып қалары сөзсіз. Аталған миссия барлығын бір нүктеге топтастырып, біріктіреді. Өзім шетелде жүрсем де қазақ әйелдерінің басын қоссам деген мақсат әрқашан ойымда жүретін. Биыл тәуекелге бел байлап, іске асырып жатқан жайымыз бар.
– Форумның талабы, аудиториясы қандай? Сөзіңізге қарасақ, жас жағынан шектеу де жоқ сияқты, жалпы бұл алаңда кімдер төбе көрсетеді?
– Жоғарыда айтқанымдай, форумда жас ерекшелігіне шектеу жоқ. Кәмелетке толған, жұмыс істеп жүрген немесе зейнетке шыққан, сондай-ақ жоғары лауазымды қызмет атқаратын, тіпті үнемі ізденіс үстінде әлі де оқу-білім алып жүрген белсенді қыз-келіншектің бәрі қатыса алады.
– Шараны өткізу барысында күтпеген жағдай туындай қалса, сол түйінді шешуге толық дайынсыздар ма?
– Дұрыс айтасыз. «Тәуекелсіз, талапсыз мал табылмас, еңбек қылмас еріншек адам болмас» деп хәкім Абай атамыз айтқандай, тәуекелге бел байлағанымыз рас. Аталған іс-шара осы форматта алғаш рет өткізілгелі отырғандықтан, тек қазақстандық емес, әлемнің әр түпкіріндегі қазақтың қыз-келіншектерін жинағандықтан, кейбір істерде тәжірибе болмағандықтан, түрлі форс-мажорлық жағдайлар болмай тұрмайтыны анық. Іс-шара Астанада өтетін болғандықтан, ауа райына, елордада маусымдық жөндеу жұмыстары жасалып жатқанына байланысты өтетін орынды ауыстыру, ғимараттарды жалдау бойынша келісімшартты бұзу, әуелгі келісілген орынның бас тартуы, оны басқа жерден қайта іздеу деген сияқты жағдайлармен ә дегеннен бетпе-бет келдік. Оның үстіне Үкімет тарапынан ешқандай айтарлықтай қолдау көріп отырғанымыз жоқ, өзіміздің табысты қыз-келіншектер демеушілік жасап отыр. Тағы бір айта кететін жайт, жоспарланған қаржыдан артық шығын кететіні белгілі болды. Осындай тосыннан түрлі кедергілер мен жағдайлар тұсаулап жатса да, мазмұнды әрі маңызды ісімізді іске асыруды қолға алып отырмыз.
– «Мықты әйел» деген мәртебеге кімдер лайық деп есептейсіздер? Негізгі сүйенетін талаптарыңыз қандай?
– Біздің негізгі мақсат – «Мықты әйелдердің» мәртебесін көтеру. Бұл әйелдің жан-жақтылығын, күшін, өзінің ке-ремет мүмкіндігін (ардақты ана, адал жар, басшы, қызметкер) көрсетеді. Яғни, өмірлік, отбасылық, кәсіби тәжірибесі, қоғамдағы орны, үлесі, патриоттығы, тілге жанашырлығы, ұлтжандылығын көрсете білетін, сонымен қоса, қарапайым әрі биіктерден көрініп жүрген, рухы биік, жан-жақты қыз-келіншектерді, ананы, әжені «Мықты әйел» деп айтуға болады. Мықты әйелдерді таңдау да, марапаттау да оңай емес.
– Демек, бұл форум мықтылардың да мықтысын танытып қана қоймай, әр қатысушыны одан ары мықты болуға ұмтылдыратын, қазақ әйелінің жан-жақты өсуіне ықпал ететін ашық алаң деп білуімізге толық негіз бар ғой?
– Форумда «Мықты әйел» деген ұғымның өзін кешегісі мен бүгінін келешекпен байланыстыра білетін, түп тамырын терең ойлайтын әйелдер аша алады. Мысалы, «жеңге» ұғымы отбасылық, экономикалық, көші-қон, қорған болу мәселелерімен тығыз байланысты. Осы тірліктің барлығын бір өзі атқарып отыратын жеңгелеріміз болған және бола да бермек. Сондықтан осындай адамдар мықты әйел бола алады. Қоғамда түрлі жағдайлар болады: әлеуметтік теңсіздік, ажырасу, ұрыс-керіс және т.б.. Өз басым, осы айтылғандардың алдын алатын, кез келген қиын жағдайдан тосылмай жол таба білетін әйел-аналарды «мықты әйел» деп есептеймін.
– Форум қатысушылары ең бастысы нені ескеруі қажет?
– Форум қатысушылары үшін басты құндылықтар: ана тілін құрметтеу, ананы қадірлеу, отбасылық жанашырлық, жан-жақтылық, шетелдегі қыз-келіншектерге қолдау көрсету аясындағы жұмыстарға өз үлесін қосу. Әйел-анаға қатысты қоғамдағы өзекті мәселелердің бәріне де немқұрайлы қарамау.
– Форум аясында әлемдегі қазақ қыздарының басын қосу идеясы қалай келді?
– Бұған дейін де шетелдегі қазақ қыздарының басын қосып, жылда кіші құрылтай өткізіп жүргенбіз, енді осы форумнан кейін жыл сайын өтетін қазақ қыздарының құрылтайын өткізгіміз келеді. Елімізде және әлемде әртүрлі мақсатта өтетін құрылтай өте көп, біздің құрылтайдың ерекшелігі – қазақ қыздарының басын қосу. Себебі біздің айтарымыз көп...
– «Мықты әйел» ұғымының қазіргі қоғамдағы трансформациясын қалай бағалайсыз?
– Ұйымдастыру шарасы басталғаннан бері атқарылып жатқан жұмыстар барысында қазақ аруларының «мықты әйел» деген ұғымға әбден лайық екенін түсіндім. Себебі форумға қатысты мәселелер, жаңалықтар, ерекше ойлар сол арулардың өздерінен шығып жатыр. Бұл – мені қуантады. Осының өзі трансформация.
– «Әйел тақырыбы» жағынан тәжірибелі эксперт ретінде айтыңызшы, әйел көшбасшылығы мен ұрпақ тәрбиесін басты бағытқа қоя білген әйел-аналар арасында тепе-теңдік орнату мүмкін бе? Форум осы модельдер тұрғысында не ұсына алады?
– Әйел бір мезетте мықты да, әлсіз де бола алады. Олай дейтінім, ол – отбасында бала тәрбиелейді, салт-дәстүрді, тәрбиені ұрпақ бойына сіңіріп отырады, ал жұмыста белсенді, іскер, көшбасшы бола алады. Форумда мәдениет, білім, қаржы, денсаулық, мәдениет және медиа салалары бойынша келелі ойлар ортаға салынады деп жоспарлануда. Тәжірибе алмасу, ой-пікірін ортаға салу арқылы көптеген мәселе бойынша ой бөлісіп, өмірлік тәжірибе алмасуға болады.
– Сіздің ойыңызша, «мықты әйел» болу міндет пе, әлде таңдау ма?
– Мықты әйел болу міндет те емес, таңдау да емес. Мықты әйел болу деген ол – даналықтың, ішкі ой-өрістің, рухтың биіктігі, жан дүниесінің қалауы деп ойлаймын.
– Шетелде жүрсеңіз де, қандай жобалар жасасаңыз да барлығы қазақ мәдениеті мен руханиятына арналған. Бұл сағыныштан туған дүниелер ме, әлде қазақ баласының рухын көтеруге бағытталған ба?
– Қай елде тұрсам да, қандай жобаны қолға алсам да, қазақ әйелінің тағдыры тәлкекке айналмаса екен деймін. Сөзі мен ісі үйлескен, көпшілікке үлгі болар қазақтың қыз-келіншектерімен кездесіп, жүздескен сайын өзіме қажетті жақсы дүниелерді бойыма сіңіремін. Демек, менің орнымдағы әр қазақ әйелі өзіне керегін ала біледі. Әрбір еңбегім – отбасының тірегі болған, атақ үшін емес, нақты іс атқарған аналардың шынайы үлесін, мықты әйелдердің рухын, ақыл-парасатын, бірлігін кеңінен насихаттауға, олардың белсенділігін, шынайы күш-қуатын арттыруға бағытталған.
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан –
Гүлжайнар Қайымқызы
