Қорғанысы бекем ел қорғансыз болмайды

Қазақстанның қорғаныс саясаты мен әскери ынтымақтастық саласында жетістіктері көп. Қорғаныс саласы кейінгі жылдары жаңа деңгейге көтеріліп, халықаралық саясатта салмақты орынға ие болып келеді. Бұл бағыттағы негізгі жетістіктерді бірнеше бағытта қарастыруға болады, ең алдымен еліміздің қорғаныс саясаты мен әскери әлеуетті нығайту бойынша істелген істер жайында айтып өткен орынды.

Қазақстан қорғаныс саласында көп­век­тор­лы саясат ұстанып, Ресей, Қытай, АҚШ, Түр­кия, Ұлыбритания және Орталық Азия ел­дерімен әскери ынтымақтастықты дамы­тып келеді.
Елімізде әскери өндірісті жетілдіру жүйе­лі түрде қолға алынып келеді. Ай­та­­лық, Семей қаласында Орталық Азия­дағы жал­ғыз танк жөндеу зауыты негізінде жаңа қор­ғаныс индустрия орталығы құры­лып, ол – отандық әскери техниканы жөн­деу және өндіру арқылы қорғаныс са­ла­сын­дағы тәуелсіздікке жету мақса­тын­да жұмыс істеп жатыр.
Мемлекет тарапынан әскери өндірісті қол­дау да айтарлықтай артқан. Мәселен, Қа­зақ­стан Үкіметі қорғаныс саласын да­мыту үшін шамамен 265 миллион доллар бөлу­ді жоспарлап отыр.
Әскери техникамен жабдықтау өте маңыз­ды екені анық. 2024 жылы Қа­зақ­стан­ның құрлық әскерлері «Арлан» және Cobra II сияқты жаңа броньдалған тех­ни­ка­лармен жабдықталды. Сонымен қа­тар так­тикалық UAV SUNQAR және ми­ни-UAV EVOMax сияқты пилотсыз ұшу апп­араттары са­тып алынды.
Еліміз халықаралық әскери ынты­мақ­тастықта өз орнын иеленуге кәсіби ма­ман­дардың қосатын үлесі зор, сондықтан әске­ри білім беру мәселесі де өз шешімін табуы керек. Бұл орайда, 2025 жылы 600-ден астам қазақстандық әскери қыз­мет­ші­нің 12 елдегі 50-ден астам шетелдік оқу орын­дарында білім алуына жағдай жасал­ған. Сондықтан біздің әскери қызметші­лер­дің АҚШ, Түркия, Қытай, Ресей, Үнді­стан және Оңтүстік Корея елдерінде кәсіби біліктілігін арттыру, білімін жетілдіру ісі жолға қойылған.
Әскери әлеуетті арттырудың тағы бір жолы – бірлескен оқу-жаттығулар. 2024 жы­лы Қазақстан, Әзербайжан, Қырғыз Рес­публикасы, Тәжікстан және Өз­бек­станның қа­тысуымен «Бірлестік-2024» атты бірлес­кен командалық-штабтық әскери оқу-жат­тығуы өткізілді. Бұл – Орталық Азияда Ре­сей мен Қытайдың қатысуынсыз өткен алғашқы әскери жаттығу болды.
Түркиямен де әскери ынтымақтастық ар­тып келеді. Атап айтсақ, 2025 жылға ар­нал­ған Қазақстан мен Түркия арасындағы әскери ынтымақтастық жоспары қабыл­дан­ды. Ол әскери білім беру, бейбітшілік сақ­тау, жауынгерлік дайындық және ме­ди­ци­налық ынтымақтастықты қамтиды.
Бұл қатарда Ұлыбританиямен сенімді серіктестік орнатылғанын айтуға бо­лады. Яғни, 2025-2026 жылдарға арнал­ған Қазақстан мен Ұлыбритания арасын­да­ғы әскери ынтымақтастық жоспары бе­кі­­тілді. Негізгі бағыттар – бейбітшілік сақ­­тау, тілдік дайындық және қазақстандық әскери қызметшілердің Ұлыбританиядағы әскери оқу орындарында оқуы.
Елдің қорғаныс саласын күшейтуге әс­кери өндіріс және заманауи технология­лар­ды жетілдірудің маңызы зор. Сондықтан кейінгі дәуірде Қазақстан отандық әскери өн­дірісті орнықтырып, бұл саланы дамы­туға көп көңіл бөліп келеді. Соның нәти­жесінде әскери қару түрлерін жасайтын өз өндірісіміз пайда болды. Мәселен, 2014 жы­лы құрылған «Қазақстан Парамаунт Ин­жиниринг» (Kazakhstan Paramount Engineering (KPE)) кәсіпорны MRAP (ми­на­лар­ға төзімді, зақымданудан қорғалған) бро­ньдалған техникаларды өндіреді. 
«Қазақстан Парамаунт Инжиниринг» ЖШС – Орталық Азиядағы заманауи        бро­нь­далған доңғалақты көліктер шыға-ратын ірі кәсіпорын. Ол – «4х4» дөңгелегі бар «Ар­лан» БКМ, «4х4» дөңгелегі бар «Алан» БКМ, «4х4» дөңгелегі бар «Номад» БКМ, сондай-ақ дөң­гелекті «6х6», «8х8» «Барыс» БТР бронь­ды көліктер шығарады.
Кәсіпорында MRAP типті минаға қарсы кү­­шейтілген броньды машиналарды шы­ғаруға мүмкіндік беретін инновациялық тех­нология бар. Зауыттың өндірістік ауда­ны 13 500 ш.м. Кәсіпорынның жоғары тех­но­логиялық жабдықтары жұмыстардың толық циклін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Зауыттың өндірістік қуаты жоғары, жы­­­­лына 120 көлікті құрайды.
Зауыттың басты құндылығы – білік­ті­лігі жоғары, тахниканы меңгерген маман­дар. «Арлан» және «Барыс» сияқты модель­дер ішкі нарыққа және шетелге экспорт­та­лады.
2024 жылы бұл өндіріс орыны Син­гапурлық ST Engineering компаниясымен бірлесіп 8×8 амфибиялық броньдалған техниканы өндіруді бастады.
Аймақтық қауіпсіздік және дипломатия мәселесінде Қазақстан Шанхай Ынтымақ­тас­тық Ұйымы аясында әскери салада сенім­ділік шараларын дамыту, терроризм, се­паратизм және экстремизмге қарсы кү­рес бойынша келісімдер жасау бастама­ла­рын көтерді. Сондай-ақ киберқауіпсіздік са­ла­сында ақпарат алмасу және үздік тә­жірибелерді енгізу бойынша іс-қимыл жос­пары қабылданды.
Қазақстанның қорғаныс саясаты мен әс­кери ынтымақтастық саласындағы же­тіс­­тіктері елдің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, аймақтық тұрақтылықты сақтау және ха­лықаралық аренада беделін арттыруға бағытталған. Бұл жетістіктер көпвекторлы дип­ломатия, әскери өндірісті дамыту, ха­лықаралық серіктестік және бейбітшілік сақ­тау миссияларына белсенді қатысу ар­қылы жүзеге асырылуда.
Армияның кәсіби деңгейін арттыру ба­ғытында оның әскери жаттығуларға қа­тысуы мен жаңа технологияларды игеруі­нің маңызы зор. Бұл тұрғыдан кәсіби бі­лік­тілікті арттыру үшін 2025 жылы Қазақстан мен Әзербайжан арасында пилотсыз ұшу ап­параттарын пайдалану бойынша бір­лес­кен Tarlan-2025 жаттығуларын өткізді. Бұл жаттығулар UAV операцияларында-ғы ын­ты­мақтастықты нығайтуға бағыттал­ған.
Қазақстан әскери авиация саласын жаң­­­­ғыртып, заманауи технологиялар мен ха­лықаралық тәжірибені енгізу арқылы ел­дің әуе кеңістігін қорғау қабілетін едәуір арт­тырып келеді. UAV технологиясына кө­шу, ұшқыш даярлау сапасын көтеру және авиация техникасын жаңарту – болашақта бұл саланың әлеуетін арттыра түсетін бас­ты бағыттар.
Қазіргі әскери технологияда Ұшқышсыз ұшу аппараттары (UAV) маңызды орын ие­ленеді. Қазақстан UAV технологиясын да­мытуда Түркиямен, Израильмен және Қы­таймен ынтымақтастық орнатқан.
Авиация саласындағы халықаралық ын­тымақтастық мәселесіне келсек, Қазақ­станның Түркия, Ресей, Қытай және НАТО ел­дерімен оқу-жаттығу, ұшқыштарды даяр­лау бағытында келісімдер бар. Әскери ұш­­­­­қыштар Ұлыбритания, Ресей, Беларусь жә­не Қытайдағы оқу орталықтарында дайы­н­далады. Сондай-ақ бұл салада бірік­кен жаттығулар (Tarlan, Steppe Eagle) ар­қы­лы жауынгерлік тәжірибе алмасу жүріп жатыр.
2024-2025 жылдары әскери авиацияны циф­рландыру, навигациялық жүйелерді жаңарту және ұшқыштар шлемін жаңғырту қолға алынған. Жергілікті авиажөндеу зауыт­тары (мысалы, Алматыдағы №405 авиа­жөндеу зауыты) Ми-8 және Ми-17 тікұ­шақтарын модернизациялап, шетелге де қызмет көрсетуде. Сонымен бірге Әскери әуе күштеріне арналған жаңа тренажерлік ор­талықтар мен симуляторлар іске қо­сыл­ды.
Қазақстанның әскери авиациясында әр­түрлі мақсаттағы ұшақтар мен тікұшақ­тар қолданылады. Оның ішінде Су-30СМ – Ресейден сатып алынған заманауи көп мақсатты жойғыш ұшақтар бар. МиГ-29 жой­ғыш ұшақтарының модернизация­лан­ған нұсқалары да әскери саланың кез кел­ген операциясына сақадай сай. Шабуыл жә­не қолдау мақсатында пайдаланылатын Су-25 әскери ұшақтар бар.
Әскери жүк тасымалы үшін жасалған ис­паниялық С-295 ұшағы, бұрынғы Кеңес дәуі­рінен қалған, бірақ біртіндеп жаңар­тылып жатқан Ан-26, Ил-76 ұшақтары да әс­кери авиациямызда маңызды орын иеле­неді. Шабуылдау және десант тасымалдауға арналған Ми-17, Ми-35М тікұшақтары әс­кери авиациямызда қызмет етеді.
Қорыта айтқанда, Қазақстан Республи­касының Қарулы Күштері әскери техника мен технологиясы жыл сайын жаңартылып, са­палық деңгейі көтеріліп келеді. Ол елі­міздің тыныштығына кепіл болумен бірге, біз­­­­дің халықаралық деңгейдегі рейтингі­мізді көтеріп, әлем елдері арасында орны­мыз­ды белгілейді. Әскери саланың күшеюі, оның түрлі заманауи құрал-жабдықтармен қам­тамасыз етіліп, әскерилердің білік­ті­лі­гін тұрақты арттырылуы, шетелдерде бі­лім алуы – еліміз тұрақтылығының кепілі.