Биыл қазақ бард поэзиясының жарық жұлдызына айналған Табылды Досымовтың 60 жылдық мерейтойы. Осыған орай Әзірбайжан Мәмбетов атындағы Мемлекеттік драма және комедия театры көрерменге тағылымы мол «Сәйгүлік» атты музыкалық драмасын ұсынды.
Қойылымның авторы – жас драматург Қазыбек Аманжол, режиссері – талантты Әли Бидахмет, ал басты рөлді сахнаға алып шыққан актер Ақжол Амантай. Бұл спектакльді дайындау барысында драматург пен режиссер ақынның туған жеріне бірге барған. Арнайы зерттеу жүргізген. Алдымен Махамбет атындағы театрда қойылған Табылды туралы басқа спектакльмен танысып, кейін ақынның туған жері – Индер ауданына барып, ол туралы тың деректер жинаған. Танымал бард ақынның атын өшірмей, аялап, шығармасын дәріптеп, «Аспанға қол созған қыр баласының» мұрасын халықпен қауыштырып жүрген Табылды Досымов атындағы республикалық қордың директоры, ақын Бижан Қалмағамбетов бұл туралы былай дейді.
«Маған жас жігіттер хабарласып, Табылды Досымов жайында әңгімелеспек болғанын жеткізді. Туған жеріне шақырдым. Әнші, композитор, ақын Орал Байсеңгір екеуміз олармен жолығып, ойларын тыңдадық. Олар Табылдының шығармашылығына арналған спектакль қоймақ екендерін жеткізді. Біз ақыл-кеңесімізді айтып, ағалық батамызды бердік», – дейді ақынның өнерін насихаттап жүрген Бижан Қуанышкерейұлы. Сценарий авторы Қазыбек Аманжол ақынның жақын-жуығымен тілдесіп, жазған дайын сценарийді Табылды марқұмның ұлы Абыл ініміз оқып, ризашылығын жеткізіпті.
– Табылды ағамыздың басына барып, Құран бағыштадық, ұлы Абылмен кездесіп, рұқсатын алдық. Табылды атындағы қорда біз білмейтін көптеген дерек, қолжазба, ән таспалары сақталған екен. Көзі тірісінде бірге жүрген адамдармен сөйлесіп, естеліктер жинадық. Соның барлығы осы туындының негізіне айналды. Кейін режиссер екеуміз бірге қарап шықтық. Солай мамыр айынан бастап қойылымның оқылымына кірістік. Кейін Табылдының ұлы Абылдың өзі келіп, сценарийді оқыды. Пьеса оған қатты ұнады. Шығарма жазылмай тұрып айтқан өзінің ойлары да болатын. Сонымен санасып, кейіпкеріміздің барлық жақынымен келісіп, көркемдік қойылым дайындап шығардық. Спектакльде біз көбіне оның студенттік, жастық шағын сахналадық. Өлеңдері қалай, қай уақытта шықты? Табылды ағамыз Желтоқсан көтерілісіне де қатысқан және Алматыдағы басынан кешкен оқиғалары қамтылады, – дейді Қазыбек Аманжол.
Иә «Сәйгүлік» – өмірі де, шығармашылығы да аңызға айналған ақынның тағдыр жолын көркем тілмен өрнектеген қойылым. Музыка мен поэзия үндесе отырып, еркін рухты, адал махаббатты, шынайы өнерді дәріптеген қойылымның режиссері Әли Бидахметтің айтуы бойынша, ақын шығармашылығымен бертінде танысқан екен.
«Ақынның шығармашылығымен төрт-бес жылдың бедерінде таныстым. Атақты «Сәйгүлік» әнін тыңдап қайран қалдым. Өзіме Высоцкий қатты ұнаушы еді. «Сол секілді қазақта ақын бар ма екен» деп жүргенде алдымнан Табылды Досымов шықты ғой. Сол кезде ақынның шығармашылығына арналған қойылым қойсам ғой деген ой пайда болды. 2025 жылға жоспар беру керек болған кезде жоспарға енгізіп жібердім. Бірақ ол кезде ақынның шыққан әндерінен басқа еш хабарым жоқ еді. Зерттей келе ақынның шығармашылығын екіге бөлдік. Лирикалық жырлар – «Желтоқсанға» дейін, бардтық жырлар – «Желтоқсаннан» кейін деген. Өмірін терең зерттеп, жас кезіндегі кейбір сәттерін эпизодқа қостық. Әйтсе де, көркемдік тәсілмен ойдан шығарылған оқиғалар да болды. Бір жылға созылған зерттеуіміз, жарты жылға созылған шығарманы жазу жұмысымыз, екі айға созылған дайындық барысы – кешегі театрда көрініс тапты деп ойлаймын. Ел өте жоғары бағалады», – дейді режис-
сер.
Иә «Сәйгүлік» – көркемдік деңгейі жоғары, поэзия мен драмада үндестік тапқан ерекше қойылым болды. Осы ретте Табылды ақынның «төлқұжатына» айналған «Сәйгүлік» әнінің сөзін жазған ақын Светқали Нұржанды да ерекше атап өткеніміз жөн. Сәйгүлік – «Арманнан да әппақ» – таза, асқақ идеяның, еркіндіктің символы. Бұл туынды – қазақ поэзиясындағы еркін рухтың көркем куәсі. Осынау ғажап жыр Табылды ақынның шығармашылығының шыңына айналғанын атап өтпеске болмас.
Бұл қойылымда Табылдының терең лирикасы, азаматтық үнi мен азат рухы сахнада тіріліп, көрермен жүрегіне жол таба білді. Табылды Досымовтың екпінді, рухты, отты бола тұра астарынан нәзік сезім мен мөлдір мұң төгіліп тұратын өлеңдері арқылы ақынның тұлғалық болмысын, азаматтық ұстанымын, шығармашылық биігін көрсете алды. Иә, 45 жасында «ұйықтап кетіп, оянбай қалған» айбынды ақын тірі болғанда 15 шілдеде 60-қа толар еді. Өмірден өткеніне де 15 жыл болыпты. Қойылымда жас журналист ақын Табылдыға «Арманыңыз не?» деп сұрақ қойғанда «Арманым, ел-елде шығармашылық кешімді қою» деп жауап береді. Ақынның өзі көре алмаса да, арманын орындаған жора-жолдастары мен өнер жанашырлары барда ақын мұрасы ешқашан өлмек емес.
Наурызбек БАҚЫТҰЛЫ
