Шығармашылықпен айналысатын жастарға орта керек

Еліміз креативті индустрияны дамытуды қолға алып жатыр. Соңғы жылдары шығармашыл ортаның әлемдік экономикадағы үлесі артып келеді. Осы орайда OzgeEpic креатив хабының негізін қалаушы Тоғжан Құрманжанқызымен креатив индустрияның елімізде дамуы мен оны дамытудың маңызы жайында аз-кем әңгімелескен едік. 

– Ең алдымен, ÓzgeEpic дегеніміз не? Бұл атау нені білдіреді және Хабты құру идеясы қалай пайда болды?

– ÓzgeEpic – бұл жай ғана шығар­ма­шы­лық Хаб емес, ол – Қазақстандағы креатив ин­дустрияны жүйелі дамытуға бағытталған трансформациялық алаң. Оның атауындағы «Ózge» сөзі қазақ тіліндегі «өзге» ұғымын біл­дірсе, бұл Хабтың өзгеше ойлайтын, шең­бер­ден тыс әрекет ететін, жаңаша жолмен да­муды қалайтын жандарға арналғанын көр­сетеді. Ал «Epic» – эпикалық, ауқымды, те­рең мазмұнға ие оқиға деген мағынада. Бұл атаудың өзі Хабтың ішкі философиясын ашып тұр: әр адам – бір оқиға, ал оның дары­ны мен идеясы – осы қоғамды ізгілендірудің бастауы.
Хабты құру идеясы Қазақстанда креа­тив ин­дустрияға, әсіресе аймақ­тардағы жас таланттарға арналған кеңістік пен мүмкіндік жетіспеушілігінен туындады. Шығармашылықпен айналысқысы келетін жастарда көбінесе инфрақұрылым жоқ, білім жүйесі бұл саланы әлі мойындай қой­маған, ал қоғам креативті еңбекке то­лық­қан­ды кәсіп ретінде қарауға дайын емес бола­тын. Осы олқылықтың орнын толтыру үшін, бір уақытта тәжірибе алаңы, жоба жа­сау және оқыту платформасы, зерттеу ор­талығы және идеялар акселераторы ретінде әре­кет ететін Хаб қажет болды. ÓzgeEpic – осы қажеттілікке жауап ретінде 2019 жылы дү­ниеге келді.

– Хабтың басты мақсаты мен құн­ды­лықтары қандай? Қоғам үшін, әсіресе жас­тар мен креативті қауымдастық үшін маңызы неде?

– ÓzgeEpic Хабының басты мақсаты – шы­ғармашылықты дамыту арқылы қоғамның ин­теллектуалдық және мәдени әлеуетін арт­тыру. Бұл мақсат тек мәдени жоба ая­сын­да емес, стратегиялық ұлттық даму шең­берін­де қойылып отыр. Себебі креативті ин­дустрия – бүгінгі таңда экономиканың, әлеу­меттік саясаттың, білім мен ғылымның маңызды қозғаушы күшіне айналды. Ал Қа­зақ­стан сияқты жас, динамикалық мемлекет үшін бұл саланы дамыту – ұлттың жаңаша келбетін қалыптастырумен тікелей байла­нысты.
Хабтың құндылықтары қатарында ер­кін­дік, әртүрлілік, инклюзия, азаматтық бел­сенділік, тәжірибеге ашықтық, тұрақты даму және саналы азаматтық ұстаным тұр. Бұл тек ұран емес, күнделікті жұмыс тәжі­рибесіне айналған қағидалар. Мұнда әр адам – идея ав­торы, әрбір жоба қоғаммен диалог құралы ретінде қарастырылады.
Жастар үшін ÓzgeEpic – өз дауысы мен дары­нын тануға, оны жүзеге асыруға, шығар­машылығын кәсіпке айналдыруға мүмкіндік беретін алаң. Креативті қауымдастық үшін бұл – шабыт пен қолдау, зерттеу мен экспе­ри­­мент, серіктестік пен өсу кеңістігі. Ал қоғам үшін бұл – жаңа идеялар туатын, әлеу­­меттік байланыс нығая түсетін, мәдени жаң­ғыру бастау алатын орта.

– ÓzgeEpic қандай бағыттарда жұ­мыс істейді? Қазіргі іске асып жатқан жо­ба­лар мен бастамалар туралы айтып бер­сеңіз.

– ÓzgeEpic бірнеше бағытта жұмыс іс­тей­ді, олардың әрқайсысы заманауи қоғам­ның өзекті сұраныстарына жауап береді. Ең алдымен, бұл – оқыту және менторлық ба­ғыты. Мұнда жас суретшілер, музыканттар, ре­жиссерлер, сценарийстер, муль­тип­ли­ка­торлар, фотографтар мен видеографтар, ди­зайнерлер мен креатив кәсіпкерлерге ар­налған курстар мен шеберлік сабақтары ұйым­дастырылады. Бұл курстарда жастар тек теория үйреніп қоймай, нақты жобалар жасап, алғашқы аудиториясын табады.
Екінші бағыт – жобалар өндірісі. Хабта ме­диа зертхана, анимация, дыбыс жазу сту­диясы, подкаст алаңы секілді шығармашылық лабораториялар жұмыс істейді. Бұл кеңіс­тіктерде жастар эксперимент жасап, түрлі жанр мен бағыттағы контент жасап шы­ғарады.
Үшінші бағыт – аймақтық даму. Хабтың өңір­лердегі филиалдары арқылы әр аймақ­тың мәдени кодына бейімделген жобалар жү­зеге асады. Түркістандағы кеңістік ұлттық бренд пен заманауи өнердің тоғысы болса, Аста­надағы Хаб – институционалдық үлгі, Орал­да – жастардың креатив салаларды үйре­ніп, аймақтық дамуға мүмкіндік беретін ке­шенді платформа.
Хабымыз осы күнге дейін  3 000-нан ас­­там мәдени жобаны жүзеге асы­рып үлгерді, бүгінде 50-ден аса тұрақты  жо­бамыз бар. ÓzgeEpic креатив саланы жан-жақ­ты қамтып, жалпы ондаған бағыт бойын­ша жұмыс істейді. Креатив индустрия цифрлық өнер, VR/AR,  жасанды интеллект, стримингтік сервистер, NFT арқылы жаңа цифрлы сипатқа ие болмақ.  ÓzgeEpic креа­тив Хабы индустрияның осы сипатын өз дамуының жаңа мүмкіндіктері ретінде пай­даланады.  

– Халықпен, жергілікті қауыммен қан­дай формада жұмыс істейсіздер? Инк­люзивтілік, әлеуметтік жауап­кер­шілік, мәдени даму тұрғысынан қан­дай жобалар ерекше назарға ие?

– ÓzgeEpic үшін жергілікті қауыммен жұ­мыс – бұл сырттан жоба апару емес, сол қауым­ның ішінен идеяларды көтеру, соны кү­шейту, қолдау және бірге жүзеге асыру. Хаб жер­гілікті жастарды тыңдайды, олардың тәжі­рибесіне сүйенеді және әр жобаны сол ортаның ерекшелігіне бейімдеп іске асыра­ды.
Инклюзивтілік қағидасы Хабтың барлық деңгейінде іске асырылады. Кеңістіктеріміз бен бағдарламамыз – кез келген адамды кө­ріп, естіп, қоса жұмыс істейтінімізді дәлел­дей­ді. Әлеуметтік жауапкершілік тұрғысынан Хаб жасөспірімдермен, балалар үйлеріндегі тәрбиеленушілермен, қарттар үйімен, ауыл жас­тары және әлеуметтік осал топтармен мақ­сатты түрде жұмыс істейді. 

– Жақында Орал қаласында креатив кеңістік ашқандарыңыз туралы атап өттіңіз. Креатив Хаб ашу идеясын жү­зеге асыру барысында қандай қиын­дық­тар кездеседі?  

– OzgeEpic Oral креатив кеңістігін ұйым­дастыру жұмыстары өткен жылдың ақпан айында бастау алды. Осы уақыт аралығында қыруар еңбек атқарылды. Алғашқы кезеңде жоғарыда атап өткен серіктестермен келі­сім­ге келу, өз тұжырымдамамызды алға тар­ту, есептік-құжаттамалық жұмыстар жү­зеге асырылды. Келесі кезеңде Орал қа­ласында орналасқан «Жастар» мәдениет сарайы күрделі жөндеуден өткізілді.
Серіктестерімізбен бірге кеңістіктің маз­­­мұндық жасақталуына еңбек­тендік. Креатив хабтың әрбір бөлігін тиімді пайдалану және концептуалдық мән беру үшін Британ корольдігінің архитекторлар инс­титутының «Әлемді өзгертетін 100 архи­тектор әйелі» тізіміне енген халықаралық беделге ие сәулетші Әсел Есжанованың бас­шылығымен дизайн-жобасы әзірленді. Жо­балау жұмыстарына Анар Адамбаева және Самал Күбеш сынды танымал дизайнерлер де қатынасты.   
Атқарылған жұмыстардың нәтижесінде OzgeEpic Oral қабырғасында галерея, театр және көрме залдары, анимациялық және музыкалық студия, коуоркинг, білім беру кеңістігі, спорт залы, концерт залы, кітап­хана бой көтерді. Аталған залдардың бар­лы­ғы өңірдің тарихи, мәдени және рухани ерекшеліктеріне сай мазмұнмен байытылды. 
Жасалған жұмыстар тілге жеңіл көрін­генімен жобаның әр кезеңі талмас жігерді талап етті. Жобаға қатысушы серіктестердің келісімді қызмет атқаруы, құжаттамалардың барлық тараппен мақұлдануы, аймақтың шалғайлығын ескере отырып жұмысты ұйымдастыру, өңірдің спецификасына сай концепцияны пайдаланудың барлығы ұқыпты да, қажырлы еңбек негізінде жүзеге асты. 

– Алдағы жоспарларыңыз қандай? 

– Креатив хабымыз өз дамуының жаңа ке­зеңіне аяқ басып, ендігі кезекте креатив саланы ғылыммен ұштастыруға, жинаған тә­жі­рибеміз бен білімімізді бөлісуге дайын­быз. 
Кадрларды жүйелі даярлау және креа­тивті индустрияларда білім беру бағдарла­ма­ларын дамыту – Қазақстан үшін страте­гия­лық қажеттілік. Бұл бағытта біз Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрiк университетінің  421 студентіне оқу бағ­дарламасын ұйымдастырдық. Ендігі ке­зек­те Батыс Қазақстан облысында 200 креа­тив маман  дайындаймыз. 
Сонымен қатар біз өзіміз шоғырланған өңір­лерде Креативті мамандықтар картасын әзірлеп, жергілікті жердің сұранысына сай жұмыс істеуді мақсат етіп отырмыз. Осы тә­жі­рибені басқа аймақтар үшін де пайда­лануға әзірміз. 
Сонымен қатар креативті индустрия еліміз үшін салыстырмалы түрде жаңа сала болғандықтан ғылыми негіздемені қажет етеді. Осы орайда креативті Хабымыздың жа­нынан OzgeLab Креативті зерттеу инс­титуты өз жұмысын бастады.
АҚШ-тағы  MIT Media Lab, Ұлыбрита­ния­дағы Лондон өнер университетінің креативті индустрия орталығы, Қытайдағы Цинхуа университетіндегі креативті индустриялар мен инновациялар орталығы сияқты әлемдік алдыңғы қатарлы орталықтардың үздік тәжірибесіне сүйене отырып, аталмыш сала­дағы инновациялық шешімдерді зерттейтін және әзірлейтін зертхана құруды, ғылым, мәдениет және бизнес арасында көпірге айналуды көздеп отырмыз. 

Әзірлеген 
Т.ӨСКЕНБАЙ