АҚШ Президенті Дональд Трамп пен ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин 30 қазанда Пусан қаласында бетпе-бет кездесті. Бұл – екі ел көшбасшысының кейінгі алты жылдағы алғашқы жүздесуі. Олар Оңтүстік Кореяға Азия-Тынық мұхиты экономикалық ынтымақтастығы саммитіне қатысу үшін барған болатын.
Кездесу 1 сағат 40 минутқа созылды, бұл АҚШ президентінің кестесінде қарастырылған уақыттан ұзағырақ болды. Нәтижесінде, АҚШ Қытай импортына салынған орташа тарифті 57 пайыздан 47 пайызға түсіретінін жариялады, ал Бейжің сирек пайдалы қазбаларды экспорттауға қоймақ шектеулерін кейінге қалдыратын болды. Жалпы, екі тараптың да риторикасы өзгерді: Дональд Трамп кездесуге «он балдан – он екі» деген баға қойып, шиеленісті бәсеңдетуге дайын екенін аңғартты. Кездесу қорытындысы туралы Дональд Трамп журналистерге Air Force One ұшағында айтып берді. Си Цзиньпин әзірге кездесуден кейінгі пікірін жариялаған жоқ.
Бір қадам кейін, бір қадам ілгері
Келіссөздің мазмұны «бір жылдық бітім» форматына жақын. Тарифтер 47 пайызға дейін төмендейді. Бұл – 2018 жылдан бергі кумулятив баждың біршамасы сақталады деген сөз, бірақ импорт бағаларына түскен қысым мен жеткізу сын-қатері азаяды. Қытай да сирек кездесетін пайдалы қазба экспортын біржола ашпайды, тек жоспарлаған шектеулерін тоқтата тұрады.
– Сирек жер металдары бойынша бәрі реттелді, әрі бұл – тек Америкаға қатысты емес, жаһандық мәселе, – деді Трамп. – Қытай жағынан енді бөгет жоқ.
Мұның бәрі инфляция қысымын ішінара әлсіретіп, өндірісті, әсіресе жоғары технология компоненттері мен жасыл энергетикаға қажет материалдарды өндіруді жоспарлауға мүмкіндік береді.
Екі ел басшылары фентанил тақырыбын бөлек қарастырып, прекурсорлардың айналымын бақылау мен құқық қорғау ынтымақтастығын дамытуға уағдаласты. Вашингтон бұл блокқа салынған тарифті де жеңілдетеміз деп отыр. Ауыл шаруашылығы да күн тәртібіне кірді. Қытайдың мемлекеттік сатып алушылары АҚШ-тың соясына тапсырыс бере бастады, мұны нарық «сенім сигналы» ретінде қабылданды.
Әйтсе де, технология майданындағы кейбір қайшылықтар шешілген жоқ. Жартылай өткізгіштер, жасанды интеллект жабдықтары, экспорт бақылаулары, инвестициялық скрининг сияқты бағыттарда қандай да бір өзгеріс болатыны айтылған жоқ. Nvidia секілді ойыншыларға қатаң режим сақталады, ал АҚШ-тың кеңейтілген экспорт бақылаулары Қытайдың өнімділігі жоғары есептеу экожүйесінің мүмкіндігін шектей береді.
Бұл шешімдер нарыққа алғашында қалай әсер етететіні болжауға әбден келеді: өнеркәсіп металдарына тәуелді салалардағы «сын-қатер үстемесі» азаяды, кеме жасау мен теңіз тасымалына қатысты реттеу белгісіздігінің қысымы азаяды, агроэкспортшыларға жол қайта ашылады. Бірақ жоғары технология сегментінде еш өзгеріс болмайды. Бұл – қаржы нарықтары мен компаниялар стратегиясында «селқос оптимизм» сценарийі сақталатынын білдіреді.
«Ондай-ондай болып тұрады...»
Қытай басшысын қарсы алғанда, Трамп «өте сәтті кездесу» болады деп болжайтынын айтқан. Сондай-ақ сәуірде Қытайға баруды жоспарлап отырғанын мәлімдеді. Си болса, Трамптың президент болғалы тоғыз айда олардың үш рет телефон арқылы сөйлескенін және хат алмасқандарын еске салды.
– Әлемнің екі көшбасшы экономикасының арасында анда-санда қайшылық болуы – қалыпты жағдай, – деді Қытай басшысы. Ол сонымен қатар АҚШ пен Қытай «дос әрі әріптес болуға тиіс» екенін бірнеше мәрте жария түрде айтқанын атап өтті.
– Мұны бізге тарих үйретті және қазіргі шындық соны талап етеді, – деп түйіндеді Си.
Тайвань мәселесі Си Цзиньпинмен кездесуде мүлде талқыланбаған, ал Украинадағы соғыс туралы айтылды.
– Біз Украина мәселесі бойынша бірлесіп жұмыс істейтін боламыз, – деді ол.
Бұл қадамдар «сауда соғысын» тоқтатпаса да, «қызып тұрған» тартысты сәл де болса жұмсартады деген үміт бар. Дегенмен келіссөздің саяси-экономикалық мәні – қобалжуды басып, уақыт ұту. Трамп ішкі нарықтағы баға қысымын әрі жеткізілім тәуекелдерін лезде жұмсартатын жол іздеп отыр, ал Си өндірістік жоспарлауды тұрақтандырып, экспорт арналарын қайта бейімдеуге мүдделі. Сол себепті Пусандағы мәмілені бітімге келу деуге келмейді. Ал оның беріктігі алдағы уақытта техникалық параметрлердің нақты орындалуына байланысты анықтала жатады.
Трамп Оңтүстік Кореядан ұшып кетіп, Вашингтонға қайтып бара жатыр. Си бұдан әрі АТЭС саммитіндегі жұмысын жалғастырады.
