Жаңа зерттеу: Психопатияның негізгі белгісі анықталды
Австралиялық ғалымдар Ұлыбританиядағы 200-ден астам еріктіні қамтыған көзге бағытталған тәжірибелер арқылы психопатияның жаңа белгісін анықтады. Зерттеуге сәйкес, психопатияға бейім адамдар бір нәрсеге ден қоюға байланысты қиындықтарға тап болады. Олар жалпы көріністі жақсы қабылдағанымен, ұсақ-түйек мәліметтерді байқауда әлсіздік танытады екен.
Бұл ерекшелік әлеуметтік ортада, мысалы, кеңсе жиналысы немесе дәмханадағы әңгіме кезінде, ұсақ детальдарға тез қызығушылық жоғалту немесе оларды мүлде байқамау арқылы көрінеді.
Психопатия – антиәлеуметтік мінез-құлықпен, эмпатия мен өкініштің толық болмауымен сипатталатын тұлғалық бұзылыс. Әлем халқының шамамен 1%-ы бұл бұзылысқа ұшыраған.
Бұған дейінгі зерттеулер психопаттардың басқалармен әңгімелесу кезінде бастарын өте аз қозғайтынын анықтаған. Сондай-ақ, олардың ауырсынуға деген төзімділігі жоғары болуы мүмкін.
Жаңа зерттеуді Канберра қаласындағы Австралия Ұлттық университетінің психологтары Стефани С. Гудхью мен Марк Эдвардс жүргізді. Олар психопатияның үш негізгі белгісіне – антиәлеуметтік мінез-құлық, эгоцентризм және мейірімсіздік – назар аударды.
Зерттеуге қатысқан 18-40 жас аралығындағы 236 ерікті Levenson Self-Report Psychopathy Scale (E-LSRP) сауалнамасын толтырды. 26 сұрақтан тұратын бұл сауалнама адамның психопатиялық бейімділігін анықтайды. Мысалы, антиәлеуметтік мінез-құлыққа арналған мәлімдеме: «Мен басқалармен жиі ұрысып қаламын».
Сонымен қатар, ғалымдар қатысушылардың «назар ауқымын» тексерді – бұл адамның ұсақ-түйектерге немесе үлкен көріністерге қаншалықты шоғырлана алатынын көрсетеді.
Navon стимулдары деп аталатын әдіс арқылы қатысушыларға ірі әріптен құралған ұсақ әріптердің бейнелері көрсетілді. Мысалы, үлкен Т әрпі кішкентай Е әріптерінен құралады. Қатысушылар экранда бірінші көрген әрпін тез басуы керек болды.
Егер қатысушы үлкен әріпті бірінші байқаса, бұл оның кең назар ауқымына ие екенін көрсетеді, ал ұсақ әріпті бірінші көргендерде назар ауқымы тар деп саналды.
Зерттеушілер психопатияның антиәлеуметтік мінез-құлық белгісі мен назар ауқымының кеңдігі арасында айқын байланыс тапты. Антиәлеуметтік бейімділігі жоғары адамдар назарын тез кеңейтіп, жалпы көріністі шапшаң бағалайтыны анықталды.
Әлеуметтік жағдайда мұндай адамдар қоршаған ортаны үнемі бағалап, ұсақ-түйек мәліметтерді елемеуі мүмкін. Алайда психопатияның эгоцентризм және мейірімсіздік сияқты басқа белгілері назар ауқымының кеңдігі немесе тарлығы арасында айқын байланыс көрсетпеген.
Ғалымдар зерттеудің шағын топпен өткізілгенін мойындай отырып, бұл нәтижелерді әлемнің түрлі елдеріндегі үлкенірек аудиториямен қайта тексеру маңызды екенін атап өтті.
«Біздің нәтижелеріміз басқа елдердегі үлкенірек үлгілерде қайталана ма, әлде психопатиялық қасиеттер мен назар ауқымы арасындағы жаңа байланыстар анықтала ма – осыны болашақ зерттеулер анықтайды», – деп қорытындылады зерттеушілер.
