Жыл айналып, табиғат жаңарып, пенденің аузы аққа, мал аузы көкке тиген, жадыраған көктемнің алғашқы күндеріндегі наурызнаманың бастауын маңғыстаулықтар Амал мейрамымен атап өтеді. 14 наурыз – көрісу күнінде батыс халқы таң атысымен бір-біріне құшақ ашып көрісіп, ұлттық сәнді киімдерін киіп, жасы кіші жасы үлкеннің үйіне барып, аман түгел алысып, қос қолдап көріседі. Бұл дәстүр кеңес кезінде аймақтағы ауылдарда ғана сақталып кенжелеп жеткен еді. Еліміз тәуелсіздігін алып, еңсесін тіктеген соң, 2008 жылдан бастап Амал тойы – ел тойы деп, Отпан таудың басында ат шаптырып, дүбірлі етіп дүркіретіп өткізу енгізілді. Отпан тау – Маңғыстау облысындағы ең биік нүкте. 2007 жылы оның құрметіне «Отпан тау» тарихи-мәдени кешені ашылды. Содан бері 14 наурыз күні Қаратаудың ең биік шоқысында қалың жұртшылық жиналып, ақшаңқан үйлер тігіліп, бір-бірімен арқа-жарқа көрісіп, ұран оты жағылып, ән айтылып, күй тартылып, атап өтеді. Биыл да осы үрдіс жалғасын тауып, «Амал – алашқа ортақ мереке» деген атпен екі күн қатарынан тойланды.
Алыс ағайынмен құшақтасып, көрісу үшін Атырау мен Алтай, Арқа мен Алатау арасындағы алты Алаштың балалары елдің түпкір – түпкірінен ағылып келіп жатты.
Ел ішінен бөлек, бірнеше мемлекеттен құрметті қонақтар да келді. Олар – Өзбекстан Республикасы Бердақ атындағы Қарақалпақ мемлекеттік университетінің көркем өнер кафедрасының басшысы Саламат Аяпов, Өзбекстан Республикасының Еңбек сіңірген мәдениет саласының қызметкері, жыршы, өнер саласының магистры Махаммад Эшбоев, Түркия Республикасы «Қырғыз, Түрік, Манас» университетінің оқытушысы, профессор Ирфан Гөрдал. Түркия Республикасының Бішкектегі «Қырғыз, Түрік, Манас» университетінің оқытушысы, профессор Ирфан Гөрдал Амалға арнайы шақыртумен келгенін жеткізді.
– Мен өзім түркиялықпын. Маңғыстауға бірінші рет келдім. Қазір Қырғыз Республикасының астанасы Бішкек қаласындағы «Қырғыз-Түрік Манас» университетінде жұмыс істеймін. Түркияда да наурыз мерекесі ертеден тойланады. Отпан тарихи-мәдени кешенінде Амал мерекесі жақсы тойланып жатыр. Мейрам құтты болсын! – деді Ирфан Гөрдал.
Сондай-ақ Қазақстанның Еңбек сіңірген қайраткері, жеңіл атлетикадан КСРО Еңбек сіңірген спорт шебері Әмин Тұяқов, Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінің Этносаралық қатынастарды дамыту комитетінің төрағасы Ғалым Шойкин амал тойына құрметті қонақ ретінде қатысты. Бұдан бөлек, Астана, Алматы, Шымкент және облыстардың Ақсақалдар кеңесі төрағалары да арнайы келді.
Қонақтарға Отпан тарихи-мәдени кешеніндегі «Ақсарай» мұражай кешені таныстырылды. «Ақсарай» мұражайы 2010 жылы Бекет ата Мырзағұлұлының 250 жылдығына орай ашылған. Ғимарат 6 экспозициялық залдан тұрады. Жалпы, бұл мұражайда: «Кіріспе», «Ұлы дала данышпандары», «Ислам», «Өнер», «Конференция», «Нұрлы жол көшіндегі Маңғыстау», «Археология» сынды залдар бар. – «Кіріспе» залында «Адай ата–Отпан тау» тарихи-мәдени кешенінің толықтай бас макеті салынған.
– «Ұлы дала данышпандары» залында қазақтың құрылуына ат салысқан қайраткерлері туралы айтатын боламыз. «Ислам» залында Маңғыстау жеріндегі 362 әулие, жер асты мешіттері, діни сауаты мол ахун, ишандар жайлы ақпарат беріп өтеміз. Ал «Өнер» залында халқымыздың киіз үйі, Маңғыстаудан шығатын тастардан жасалған күмбез там, қима там, сағана тамдардың кішігірім сызба-сұлбасы топтастырылған. «Нұрлы жол көшіндегі Маңғыстау» залында Маңғыстауға адай руының қашан келіп, орналасқаны хақында толыққанды ақпарат беріледі, – деді «Адай ата — Отпан тау» тарихи-мәдени кешенінің таныстырушысы Сырым Дулат.
Кешеннің тарихына қызығып, мұражайға келушілердің де қарасы қалың болды.
Мен Ақтөбе облысына қарасты Мәртөк ауданынан келіп тұрмын. Барша халқымызға тілейтінім «Ұлыстың ұлы күні» құтты болғай. Ақ мол болып, ел-жұртымызға құт-береке дарысын. Ата-бабаларымыз аңсап кеткен егемендігіміз тұғырлы, мәңгілік болғай! Тыныштығымыз мызғымасын. Елімізді ішкі-сыртқы бәле-жәле, дау-дамайдан сақтасын. Өскелең ұрпағымыз саналы болып жетіле бергей!, – деді Аманжол Тұрғынбайұлы.
Амал тойына арнайы Халық әртісі Роза Рымбаева да шақырылды. «Қарашаңырақ» алаңындағы сахнада Маңғыстау ауданы көркемөнерпаздарының концерттік бағдарламасы бастау алып, соңы белгілі өнер иесінің концертіне ұласты. Маңғыстау жұртымен қауышқан өнер иесі көпшілікті айтулы мерекемен құттықтады.
Бүгін көптен көріспеген елдің Отпан тауда жиналуы үлкен ғанибет. Келген мереке құтты болсын! Мұндай іс-шараға алғаш рет қатысып отырмын. Құрметтеп шақырғандарыңызға көп рахмет. Өте қатты толқып отырмын. Той тойға ұлассын, – деді Роза Рымбаева.
Халық Маңғыстау өнерпаздарының сахналық қойылымдары мен ән-биін күннің суығына қарамастан көтеріңкі көңіл күймен тамашалады. Мерекеде Қазақстанның Халық әртісі Роза Рымбаева, қос ұлы – Әли Оқапов және Мәди Рымбаевпен бірге танымал әндерінен шашу шашты. Мерекеге орай осы жиынға келіп, жұртшылыққа көтеріңкі көңіл сыйлаған өнерпазға өңір басшысы алғысын жеткізіп, жылы лебізін білдірді. Жиналған жұртшылықты осынау мерекемен құттықтаған Маңғыстау облысының әкімі Нұрлан Ноғаев Амал күнінің маңызына тоқталды.
– Күннің райына қарамай, жақсылықты мерекелеуге бірлікпен жиналған ағайынның ауызбіршілігі ары қарай да мықты болсын. Амалды бізбен бірге тойлауға басқа мемлекеттен де қонақтар келіп, елімізге белгілі ел ағалары, құрметті қонақтар Маңғыстауға жиналды. Бүгін Ақтау қаласындағы «Достық үйінде» халқымыздың жасампаздығы мен ілгері жылжуына кедергі келтіретін жағдайларды қалай жоямыз деген ой-талқыға құрылған республикалық деңгейдегі ауқымды конференция өтті. Соның жалғасы ретінде қазір «Бірлік оты» жағылады. Бәріміздің бірлікте болуымыз маңызды екені белгілі. Амал баршамызды біріктіретін мереке болсын. Арнайы қонақ болып келген елге еңбегі сіңген азаматтар мерекенің жоғары деңгейде өтіп жатқанын жеткізді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Жолдауларында елдің дамуы үшін бірлік, тұрақтылық керек екенін айтудан жалыққан емес. Ол үшін ынтымағымызды жоғалтпауымыз қажет. Мереке құтты болсын, керегеміз кең, шаңырағымыз биік болсын, – деді Нұрлан Ноғаев.
Елуге жуық қаз-қатар тігілген киіз үй, ұлттық киім киіп жарқылдаған жарқын жүздер, қазақ күресі мен түйе палуан, ат бәйгелері, қыз қуу, тазы жүгірту ойындары, өнерпаздардың ән мен күйді әуелетуі, «Қарақазаннан» дәм татқан көпшілік, ел бірлігін жырлаған ақындар мүшәйрасы, бағзы заманның үнін домбырасына қосқан жыршылар – барлығы да осында. Бұл көріністен халықтың сонау ғасырдан сұрыпталып жеткен ұлттық танымын, салты мен дәстүрін, әдебі мен мінезін, асқақ рухын көресің. Отпан тауда жағылған от, көтерілген қазан, халықтың жақсы көңіл күйі, келген қонақтарға көрсетілген құрмет – ұлт мерейін асырып, көңілге шаттық орнатады. Сонау көшпенді ата- бабаларымыздың кезіндегі ойдағы ел қырдағы елмен сапырылыса араласып, бір-біріне ақжарма күймен бата беріп, кәрісі жылға аман жеткеніне қуанысқан, жасы бір-бірімен ойнап күліскен бейнелерін қазіргі ұрпағы қайталап жатқандай.
Анаргүл Жексембай,
маңғыстау облысы