Жүрек – адам ағзасында басты қызмет атқаратын мүше. Адам өміріне қауіп төндіретін жүрек қантамырлары ауруларымен күресте кардиолог дәрігерлерінің еңбегі ерен. Осы ретте жоғары санатты дәрігер, медицина ғылымдарының докторы, 33 жыл еңбек тәжірибесі бар кардиолог Әлия Жолдасбековамен жүрек аурулары туралы әңгімелескен болатынбыз. – Сіздерге келетін науқастар кардиологилық аурулардың қандай түрлеріне шағымданады? – Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы Медициналық oрталығының ауруханасына науқастар қан қысымы, жүректің ишемиялық ауруы, миокард инфарктісі, жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылуы сияқты шағымдарымен келеді. Сондай-ақ кардиомиопатия диагнозымен келіп түсетін науқас та көп. Соңғы жылдары қант диабетінің фонында жүректің ұсақ коронарлы тамырлары зақымданған жағдайлар да жиілеп барады. Біздің орталық келген науқастың жүрегіне толық скрининг жасайды. Егер жүректің коронарлық тамырлары тарылған болса, диагностикалық және емдеу тәсілдерімен жүрек қантамырларына стенд қоямыз. Егер жүректе көп тамыр зақымданса, кардиохирургпен ақылдасып, аорта-коронарлы шунттау жасауға жібереміз. Яғни, білікті дәрігерлерден жиналған мультидисциплинарлық команда әр науқастың жүрегін жіті тексеріп, қандай асқынулар болуы мүмкін және оның алдын алуда не істеу керегіне талдау жасап, кардиохирургиялық операцияға дайындайды. – Кардиология бөлімшесіне келіп түскен науқастардың орта жасы қанша? – Өкінішке қарай, жүрек ауруына шалдығатын науқастар жасарып барады. Бұрындары жүрек қантамырлар дертімен ауыратындардың орта жасы 50-ден асқан болса, қазір 40-45 жас. Ал дәл қазір науқастардың тізімін ашып қарасам, ең жасы 33-те екен. Ол бізге жоғары қан қысымымен түскен. Қазір қажетті ем-шаралар жасалып жатыр. Ал инфаркт алғандардың орташа жасы – 37-48 жас аралығы. – Белең алған инфаркт ауруының белгілері қандай және қалай алғашқы көмек көрсетуге болады? – Инфаркт бірден болатын жағдай емес, оған алып келетін түрлі жайлар бар. Мысалы, коронарлық тамырлар зақымданған болса, жүрек соғысының жиілігі артып, қарыншалар қанға толып үлгермейді және жүрекке қажетті оттегі жетіспейді. Осы кезде науқастың холестерин деңгейін анықтау керек. Себебі инфаркт пен инсульттің себепшісі – атеросклеротикалық түйіндер. Ол кез келген уақытта жарылуы мүмкін. Жарылған жағдайда тромб пайда болады. Ол инфарктке алып келеді. Егер адамның кеуде тұсы ауырса, тез жүрген кезде деміксе, тез шаршаса, өзін жайсыз сезінсе, бұл инфаркт белгілері. Мұндай жағдайда міндетті түрде кардиологқа қаралу керек. Эхокардиография, электрокардиограмма сияқты талдаулар жүректегі өзгерістерді нақты көрсете алмайды. Ол үшін скрининг ретінде жүректің коронарлық тамырларына мультиспиральді компьютерлік томография жасатып, коронарлық тамырлардың кальцийлік индексін анықтау керек. Егер кальцийлік скриниг 100 бірліктен жоғары болса, бұл коронарлық тамырлардың зақымданғанын көрсетеді. Ол науқасты міндетті түрде жан-жақты тексеріп, инфарктінің алдын алатын емдеу шараларын қолдану қажет. Кей дәрігерлер жоғарыда аталған белгілерді остеохондроз немесе өңеш ауруы деп шатасады. Сондықтан ең бірінші, мұның кардиологиялық ауру белгісі емес екеніне көз жеткізіп алған жөн. Инфарктінің басты белгісі, жүрек қанжар сұғылғандай қатты ауырады. Ауа жетпей, қан қысымы төмендеуі немесе көтерілуі және демікпе болуы мүмкін. Мұндайда біздің науқастар қалтасында әрдайым изокет, нитроглицерин сияқты дәрі-дәрмегін алып жүреді. Ауырсыну байқалғанда тілдің астына қойса, тамырларды кеңейтетін әсер береді. Артынша бірден жедел жәрдем шақыру керек. – Жүрек ауруларына әкелетін себептер қандай? – Бұл, ең бірінші, тұқымқуалаушылықтан болуы мүмкін. Ата-анасы 60 жасқа дейін инфаркт немесе инсультке шалдыққандар өздерінің коронарлы немесе ми қантамырларының зақымдануға «бейімділігін» байқау керек. Бірақ белсенді физикалық қозғалыс пен салауатты өмір салтын ұстану арқылы оның алдын алуға болады Екіншіден, артық салмақ, темекі мен ішімдік, сондай-ақ күйзеліс те жүрек қантамырларының жұмысын нашарлатады. Тағам мен сусындардың құрамына да мән берген жөн. Адам ағзасына зиянды өнімдер микроайналым арнасын бұзады. Үшіншіден, қант диабеті, метаболикалық синдром жүрек ақауларына әкеліп соғуы мүмкін. – Жүректің саулығын сақтауға қандай кеңес бересіз? – Ең бірінші кезекте спорттық жүріспен күніне кем дегенде 5-7 мың қадам жаяу жүру керек. Себебі жүректе коронарлы тамырлардан бөлек, жанама тамырлар қан айналымы жұмыс істейді. Ол жас ағзада ұйықтап жатқанымен, біз көп жүрген сайын коллатеральды желіні шынықтыра түсеміз. Егер негізгі тамырға соққы түссе, коллатеральды желі іске қосылып, зақымданған аймаққа қан жібереді. Инфарктіні «аяқтан өткізгендердің» түпкі себебі осыдан. Танымал ғалым, кардиолог Николай Амосовтың «Әр адам өзінің инфарктінен қашып кетуі керек» деген сөзі бар. Ол үшін жаяу жүруді тоқтатпау керек. Темекі – жүректің бірінші жауы. Келесі кезекте темекіні тастауға кеңес беремін. Өйткені ондағы никотин микроайналым арнасындағы майда тамырларды зақымдап, жүректің тарылуына әкеліп соғады. – Көпшілік сүйіп қолданатын қорқордың (кальян) жүрекке зияны бар ма? – Қорқордың темекіден еш айырмашылығы жоқ. Ол да жүректің майда қантамырларын бітеумен қатар, сондай-ақ туберкулез сияқты түрлі инфекциялық ауруларды жұқтыруға дейін алып келеді. – Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан Ұлжан ШОРАЕВА