Періштелер жайлы сөйлеймін – Жазушы Ласло Краснахоркаидың Нобель мінберіндегі сөзі

Құрметті ханымдар мен мырзалар! 2025 жылғы әдебиет саласы бойынша Нобель сыйлығын қабыл ала отырып, әуел­де сіздермен «Үміт» жайлы ойларыммен бө­­­­­ліскім келген еді, бірақ мендегі үміт оты толық сөнгендіктен, періштелер жайлы айтуы ұйғардым.

I

Әрі-бері жүріп, періштелер жайлы ой­лай­мын... Қазір де бөлмені шиырлап жүр­мін... Сізге осында, микрофон алдында сөй­леп тұрғандай көрінуім мүмкін, бірақ шын­дығында әсте олай емес. Шын мәнінде, ана бұрыштан мына бұрышқа топ-топ ба­сып, айналып жүрмін. Сосын қайта бас­тап­қы тұсыма оралып, әрі қарай да шыр кө­бе­лек айнала беремін. Иә, періштелер туралы ой­лаймын. Айтпақшы, айтып тұрған періш­телер – періштелердің қанатсыз, жаңа түрі. Сондықтан «арқасында қылтиып тұ­ратын қос қанаты қайда?» деп толғану­дың немесе осы екі алып қанаты шапан сыр­тынан абажадай арбиып тұрса, «ас­пан­дағы тігіншісі не бітіріп отыр?», «періш­т­е­лерін киіндіру үшін шеберге тағы қандай тыл­сым білім керек?» деп сөкпей-ақ қойыңыз­дар. Әрине, егер қанаттары тәннен бөлек орналасса, онда оларды мынау зеңгір көктің қай жеріне жасырар еді? Ал егер керісінше, қанаттары сыртқа жайылмаса, ас­пан шапаны оларды қанатымен қоса қа­лай жабады? О, байғұс Боттичелли, бай­ғұс Леонардо, байғұс Микеланджело, бай­ғұс Джотто мен Фра Анжелико!.. Бірақ қазір оның бәрі өткеннің еншісінде. Ол сұрақтар да бұрынғы періштелермен бірге бу боп ұшып кеткелі қай заман. Менің періш­те­лерім – жаңа періштелер. 
Биылғы Нобель сыйлығының лауреаты р­е­тінде, әуелде «үміт» туралы айтам деп бә­ріңізді желіктіріп қойғаным рас, бірақ енді ол жайында айтпаймын, оның орнына періштелер туралы айтамын.
Жаңа ғана қуықтай (төртте төрт метр­лік) жұмыс-мұнарамды ойлағаным сол еді са­намда әлдебір сағымдар пайда болды. Әри­не, «мұнара» дегенде сіздер піл сүйегі­нен қаланған зәулім ғимарат деп ойлап қалмаңыздар. Мұнара дегенім – қарапайым норвег шыршасының тақтайларынан са­лынған бір қабатты ағаш үйдің оң жақ бұ­рышындағы аядай бөлме. Жерім қия бет­кейде, төбенің дәл ұшар басында ор­на­ласқандықтан үйім бәрінен биік сияқты кө­рінеді. Міне, осы тұстан мен тек періш­те­лер туралы айтқым келеді... үміт туралы емес... бағзы періштелер жайлы да емес... өйткені бағзы періштелер дегеніміз – Ре­нес­санс пен Орта ғасырларда, «біреудің өмір­ге келуі» туралы көктен хабар әкелген, хабаршы періштелер еді. Ангелологияның зерт­теулеріне сүйенсек, көбінесе бұл ха­бар­ды ауызша жеткізген. Ал IX–X ғасыр­лар­дағы сурет өнеріне зер салсақ, олардың қо­лынан толқынды қағаз шиыртпағын бай­қауға болады. Қалай десек те, олар сы­бырлап болсын, сөзбен болсын «Жоғары­дағы Біреуден» хабар жеткізгені анық. Демек, әртүрлі бейнелерге қарамастан, бұл періштелерді әкелген аянынан ажырату мүм­кін емес, дәлірек айтқанда, ажырата да ал­маймыз. Әр заманның періштесі – біреу­ден біреуге өсиет боп қалған аянның нақ өзі. Онысы кейде бұйрық сипатында, кейде баян­дау түрінде де ұшыраса береді. Бірақ сіз­дердің алдарыңызда әрі-бері жүрген осынау мазасыз сәтімде тек осы бұрынғы періштелер жайлы айтқым келмейді. 
Сөйтіп, мұнараға ұқсайтын бөлмем ар­зан норвег шыршасынынан жасалған, жылу тарауы да бәсең, тек дөңесте тұрған­дық­тан ғана «мұнара» деп аталады... Иә, ескі періштелер жайында сөз қозғамаймын... тіпті олар орта ғасырлар мен Қайта өрлеу дәуіріндегі, Джоттодан Джоттоға дейінгі ұлы шеберлердің арқасында, біздің сенуге қабілетсіз жан дүниемізде әлі күнге дейін сақталса да ол жайлы тіс жармаймын. Ға­сыр­лар бойы осы сирек көріністердің ар­қа­сында біз Аспанның бар екенін сезіне ал­дық, әрі осы сезім арқылы дүниенің ішкі құ­рылымынан бағытты да таба алдық, ба­ғыт бар жерде – арақашықтық бар, арақа­шық­тық бар жерде – кеңістік бар, ал кеңіс­тік бар жерде – екі нүкте арасында уақыт бар; сондықтан ғасырлар бойы, тіпті, мың­­­­­жылдықтар бойы, әлгі бағзы періш­те­лермен кездесу бізге (адамзатқа) көрін­бей­тін мен көрінетіннің арасындағы «шынайы өмір­ді» айқын сезінуге мүмкіндік берді.
Егер сіздерге бүгін сол ескі періштелер ту­ралы айтқым келсе, бір бұрыштан екінші бұ­рышқа барып, қайта сол бұрышқа ора­лып, шеңбер бойымен жүре берер едім. Бір­ақ жоқ, олар енді жоқ. Тек жаңа періш­телер ғана бар. Ал мен болсам, алдарыңызда тұрып, бір бұрыштан екінші бұрышты айналмаймын, себебі бәлкім, мұны әлдеқа­шан айтып өткен шығармын, біздің періштелеріміз – осы жаңа періштелер.
Бәлкім, бұған дейін айтып өткенімдей, біздің періштелер – сол жаңа періштелер. Қа­наттарынан айырылған соң, оларда бая­ғы­дай әдемі, оралып тұратын шекпендері жоқ. Енді олар біздің арамызда қарапайым көше киімінде жүр. Олардың қанша екенін білмейміз, бірақ әлдебір көмескі болжамдар бойынша олардың саны өзгермейді дейді. Ескі замандағы періштелер қалай аяқ ас­ты­­нан пайда бола қалса, бүгінгі жаңа пе­ріш­­телер де солай бірде мұнда, бірде ан­да, өміріміздің әлдебір сәттерінде аяқ асты­нан табыла кетеді. 
Шын тілесе, өзін танытқысы келсе, олар­­ды тану тіптен қиын емес. Өйткені олар біздің өмірге өзіміздікінен гөрі өзгеше ыр­­ғақпен, басқа бір әуенмен, басқа бір жүріс-тұрыспен кіріп келгендей болады. Ал тө­­менде, шаң-тозаңның ортасында ар­па­лы­сып жүрген біз оны бірден сеземіз. Оған қоса, бұл жаңа періштелер дәл жоғарғы жақ­тан келе ме, әлде басқа жақтан ба, оған да сенімді емеспіз. Өйткені әлдебір «жо­ғар­ғы жақтың» өзі де жоқ сияқты, ол да  ескі пе­ріштелермен қоса әлдеқашан мәңгілік БІР ЖЕРГЕ орын тепкен. Ол жақта да Илон Маск­тікі сияқты ақылдан ада құрылымдар кеңістік пен уақытты қолдан соғып жатыр.
Сондықтан алдыңызда Нобель сый­лы­ғын алып, түсініксіз тілде сөйлеп тұрған шал – тек қана қарт адам боп көрінуі мүм­кін. Ол қарт, әрине, сол баяғы жылуы жоқ, ар­зан норвег шыршасының тақталарынан жа­салған мұнара бөлмесінде, дәл сол қал­пында, тоқтамай, шеңбер бойын кезіп жүр. Яғни, ол – мен. Жаңа періштелер туралы ой­ларым басқа бір жүріс ырғағын, басқа бір жылдамдықты қажет ететіндей, қада­мымды жиілетіп келемін.
Сөйтіп жүргенімде кенет бұл жаңа періш­телердің тек қанаттары ғана жоқ емес, оларда уақи да жоқ екенін түсінемін. Еш­қандай уақи жоқ. Олар жай ғана біздің ара­мызда, қарапайым күйде жүр. Қаласа та­нылмайды, қаласа қасымызға келіп тұра қа­лады. Сонда бір-ақ сәтте көзіміздегі пер­де сыдырылып, жүрегіміздегі қақ кетеді.  Біз сол мезетте жүздесеміз.
«Япыр-ау, бұл – періште ғой!» дейміз шо­­­шынып. Ол – біздің алдымызда тұр. Тек… ол ештеңе бермейді.
Оның айналасында толқыған әлгі уа­ғыз да, құлағымызға құятын нұр да жоқ. Ләм-мим демейді... Тіпті, тілдері байланып қал­ған ба дерсіз. Тек үнсіз ғана бізге қа­рай­ды. Көзімізді іздейді. Оның сол ізденісінде «кө­зіме қара, маған бір нәрсе айт» деген жал­барыну бар.
Ал біз… бізде айтар ештеңе жоқ. 
Оның сол жалбарынған көзқарасына тек баяғыда, әлі сұрақ бар кезде айтылған сөз­дермен ғана жауап бере алар едік. Ал қазір сұрақ та жоқ, жауап та жоқ. Сонда бұл қандай кездесу? Бұл қандай аспан мен жер түйіскен сәт? Олар бізге қарап үнсіз тұр, біз де оларға қарап үнсізбіз. Егер олар осының бә­рінен бір нәрсе түсінсе, біз, әрине, ештеңе түсінбейміз. Мылқау саңырауға, саңырау мыл­қауға қарап тұрғандай. Құдайдың ара­ласуын айтпағанда, қандай әңгіме, қандай түсіністік болуы мүмкін? Егер өзімді со­лар­дың қатарына қоя алсам дәл осы сәтте, жал­ғызсырап, шаршап, мұң басып жүрген кез келген сезімтал адамның басына ке­ле­тін ой менің де басыма келеді....
Мына сіздердің алдарыңызда... мик­ро­фон­ға қарап сөйлеп тұрғандай көрін­ге­нім­мен, шын мәнінде сол мұнара бөлмесінде... ар­зан шырша тақталары мен оқшауланудың ара­сында ары-бері жүріп келе жатырмын... Ке­нет: «Бұл жаңа періштелер, өздерінің шек­сіз үнсіздігімен… бәлкім, енді періште де емес шығар» деген ойға келемін. Олар әуел­бастан құрбандар. Сөздің түпкі, киелі ма­ғынасындағы құрбандық.
Сөйтіп, сол сәтте өзім үнемі алып жүре­тін қазір де жанымда тұрған стетоскопымды суы­рып аламын. Мұнара бөлмесінде ай­на­лып жүріп, әрқайсыңыздың жүректеріңізге абай­лап тосамын... Сол мезет тағдырдың үнін естимін. Сіздердің тағдырларыңызды ес­тимін...
Осылай бір тағдырға жақындап, бір жү­рісті тыңдағанда, дәл осы сәт басқаша түр­леніп шыға келеді, әсіресе келесі сәт... Келе жатқандай көрінген сәт – ол келетін сәт емес... Оны басқа, мүлде басқа, мені жай­ратып кететін «қорқынышты» сәт ба­сып озады. Өйткені стетоскоп алдымда тұрған жаңа періштелердің жантүршігерлік әңгімесін маған тыңдатады... Олардың – құр­бандық екенін. Құрбандық... Біз үшін емес, біздің кесірімізден. Әрқайсымыздың ке­сірімізден...
Қанатсыз періштелер, хабарсыз періш­те­лер… және соның бәрін біле тұра, әлемде со­ғыс бар: табиғатта соғыс, қоғамда соғыс, бар­лық жерде соғыс. Бұл соғыс тек қарумен, азаптаумен, қиратумен ғана жасалмайды. Ол шектің бір ұшы ғана. Өйткені соғыстың екін­ші ұшында бір ғана жаман сөз тұрады. Періш­телердің біреуіне айтылған бір ғана жаман сөз жеткілікті. Бір әділетсіз, ойсыз, ар­сыз әрекет жеткілікті. Тән мен жанды жаралайтын бір ғана қылық жеткілікті.
Олар мұндайға жаратылмаған. Олар мұндайда қорғансыз. Өздерінің пәктігі мен зиянсыздығына қарсы бағытталған теріс көзқарас алдында дәрменсіз.
Оларды мәңгілікке жаралау үшін бір-ақ іс, тіпті бір жаман сөздің өзі жеткілікті. Ал мен оны он мың сөзбен де айықтыра ал­май­­мын. Өйткені ондай жараның емі жоқ.

II.

О, періштелер туралы осы жетіп қалар!
Енді адамзаттың қадір-қасиеті жайын­да сөйлесейік. Адам деген ғажап жаратылыс, сен кімсің өзі?
Сен дөңгелекті ойлап таптың, от жақ­тың, тірі қалуыңның жалғыз жолы – бірле­сіп әрекет ету екенін түсіндің, әлемді ала­қа­­­­­нымда ұстаймын деп өз өлексеңді жеу­ден де бас тартпадың, кейін ақыл-ойың шо­шырлықтай дәрежеде дамыды, миың сон­шалықты үлкен, соншалықты қатпарлы, сон­дай күрделі, осы мидың арқасында сен бұл әлемге аз да болсын билік жүргізе ал­дың, аты-жөнін де өзің қойған әлемге; осы­ның барлығы сені кейін жалған боп шы­ғатын танымдарға жеткізді, бірақ олар се­нің эволюциялық бағытта жылжуыңа қыз­мет етті; дамуың секіріп, қарыштап ба­ра жатқандай көрінді, жер бетіндегі қуа­тың артып, көбейе түстің, топтасып жүр­дің, қоғам құрдың, өркениет жасадың, жойылып кетпеу деген ғажайыпқа да қа­бі­лет­ті болдың (ал ол да әбден мүмкін еді), бір­ақ тағы да өз аяқтарыңмен тік тұрдың, сосын homo habilis ретінде тас құрал жасай біл­дің, оны қолдана білдің, homo erectus ре­тінде от жақтың, содан кейін бір т­и­тім­дей айырмашылықтың арқасында  шим­пан­зеден өзгеше, көмейің мен жұмсақ таң­дайың бір-біріне тимегендіктен, сөйлеу ор­талығы дамуының параллелінде тіл шы­ғару­ға мүмкіндік туды; сосын, Көне Өсиет­тің тыйым салынған үзінділеріне сенсек, сен Көк Тәңірмен қатар отырып, ол көр­сет­кен барлық жаратылыстарға ат қойдың; кейін жазуды ойлап таптың, ал ол кезде сен фи­лософиялық ойлау машығына да қаб­і­лет­ті болып үлгерген едің: әуелде оқиға­лар­ды өзара байланыстырдың, кейін оларды діни сенімдеріңнен бөліп алдың; өз тәжі­ри­беңе сүйеніп, уақытты ойлап таптың, кө­ліктер мен қайықтар жасай отырып, Жер үстіндегі беймәлім аймақтардан өтіп, то­нау­ға тұрарлықтың бәрін тонадың; күш пен билікті шоғырландырудың не екенін тү­­­сіндің; қолжетпес көрінген ғалам­шар­лар­ды картаға түсірдің; Күнге Құдай деп, жұл­дыз­­дарға тағдырдың әміршілері деп қарай­тын болдың; жыныстық қатынасты, ер мен әйел­дің рөлдерін жаңадан «ойлап таптың» немесе өзгертіп алдың; әрі өте кеш болса да (ешқашан кеш емес қой), оларға деген ма­хаббатты да аштың; сезім ойлап таптың, жа­нашырлық ойлап таптың, білім игеру сатыларының әртүрлі иерархияларын жа­сай алдың; ақыр соңында, құстарды тастап, өзің ғарышқа ұштың; Айға көтеріліп, ал­ғаш­қы қадамдарыңды бастың; бүкіл Жерді бір­неше мәрте жойып жіберетін қарулар ойлап таптың; содан соң ғылымдарды сон­дай икемді етіп құрдың, ертең бүгін елес­тету­ге ғана болатын нәрсенің өзін жоққа шы­ғаратын деңгейге жеттің; өнер жарат­тың, үңгір суреттерінен Леонорданың «Құ­­пия кешіне» дейін; ырғағы тылсым қа­раң­ғылықтан туған магиялық әуендерден Иоганн Себастьян Бахқа дейін; ақыры та­ри­хи үдеріс заңдылығы бойынша, аяқ ас­ты­нан, толық әрі түпкілікті түрде ештеңеге се­нуден қалдың; өзің ойлап тапқан құ­рыл­ғылар қиялыңды құртып, оның орнына тек қыс­қамерзімді жад қалдырды; сөйтіп сен бі­лім мен сұлулықтың, моральдық ізгіліктің осы ортақ әрі асыл мұрасынан бас тартып, ен­дігі жерде жазық далаларға бет алуға дайынсың, онда аяқтарың батпаққа батып кетеді.
Қозғалма, шынымен Марсқа ба­райын деп тұрсың ба?
Жоқ, қозғалма, мына бат­пақ сені жұ­тып қояды, құр­дым­ға тартады.
Бірақ осының бәрі әде­мі еді: сенің эво­лю­ция жо­лындағы саяхатың – көз тоймас­тай ғажап үде­ріс еді. 
Тек, өкінішке орай, енді ол қайталан­бай­ды…

III

Ә, адам қадірі жайлы жеткілікті айттық қой.
Енді КӨТЕРІЛІС жайында сөйлесейік.
Бұл тақырыпты «Әлем алға жылжиды» (The World Goes On) атты кітабымда бірша­ма қозғап көрдім, бірақ жазғаным көңі­лім­нен шықпай, осы жерге өзіммен бірге ала кел­дім. 
Тоқсаныншы жылдардың басы. Берлин. Қа­пырық қол­қаны қапқан бір күні U-Bahn жер асты стансасын­да пойыз күтіп тұрған­мын. Барлық стансалар­да­ғы сияқты плат­фор­­ма­ның пойыз келетін жа­ғына, туннель­дің ау­зы­на таяу жерге үлкен айна қойылған. Қасында жарық сигналдары бар. Жо­лау­шы­лар түсіп-мінген­ше пойыз дәл сол жерге уа­қыт­ша тоқтауға тиіс еді. Айна ма­шинист үшін, ал қызыл шам жо­лаушылардың қауіп­­сіз түсіп-мінуі үшін тоқтайтын нүк­те­ні білдіретін белгі. Осы әрекеттер аяқтал­ған соң, шам жасылға ауысады да, U-Bahn тун­нельге қарай менің бағытымда Руле­бен­ге қарай жолын жалғастырады. Сол айна тұр­ған баған мен туннельдің арасындағы жер­ге қалың сары сызық сызылған. Қатаң тыйым салынған аймақ. Платформа әрі қа­рай сәл созылып жатса да, бұл сызықтың ар жа­ғы­на өтуге болмайды.
Пойыздың Кройцберг жақтан келуін кү­тіп тұрғанмын. Сол сәтте тыйым салын­ған аймақтан біреуді көзім шалып қалды.
Бұл бір қаңғыбас еді.
Арқасы бүгіліп, беті бізге қарай аздап бұ­рылған, ауырсынған адамның жүзі. Ол ре­льстердің үстіндегі жолаққа қарай дәрет сын­дырмақ боп әлек. Бірақ қатты қиналып тұр­ғанын тамшылатып тұрғанынан-ақ аң­ғаруға болады.
Не болып жатқанын түсініп үлгерге­нім­ше, айналамдағы адамдар да «оқиғаны» бай­қап, түстен кейінгі тыныш сәттің астаң-кестеңі шықты.
Кенет бәрінің көңілінде, бір ортақ пікір буыр­қана қалды: бұл – масқара жағдай, мұ­ны дереу тоқтату керек, бұл қаңғыбас кетуге тиіс, ал сары сызықтың тыйымын қай­та қалпына келтіру керек.
Егер ол қаңғыбас өз ісін тезірек бітіріп, біз тұрған жаққа қайта қосылып, сосын жо­ғары көтеріліп кетсе, ешқандай мәселе туын­дамас еді. Бірақ ол бітіре алмады, бәл­кім, физикалық мүмкіндігі жетпеді.
Оқиғаның шиеленісе бастаған тағы бір се­бебі, арғы жақтан полицейдің пайда болуы еді. Ол қаңғыбасқа тура қарап, қатты зе­кіп, бейбастақтықты тоқтатуын бұйырды. U-Bahn стансалары  қауіпсіздік үшін, екі жақ­қа жүретін пойыздарды бір-бірінен бө­ліп тұратындай етіп салынған. Екі бағыт­тың рельстері шамамен он метр ені бар, терең­дігі бір метрге жуық ордың ішінде жа­тыр. Сондықтан егер жолаушы ойынан ай­нып, бір бағытқа жүретін пойыз плат­фор­масынан екінші платформаға өтем десе, ол жай ғана рельстерден секіріп өте ал­­майды. Бұл тек тыйым ғана емес, өте қауіп­ті еді. Сол себепті, қарсы жақтағы әлгі ашу­лы полицей өз абыройын сақтай оты­рып, бірақ міндетін де орындау үшін дәл сон­дай жолмен келуге ыңғайланды... 
Бірақ бұл жағдай полицейдің де дәл сол тәр­тіпке бағынуын талап етті. Ол қаңғы­бас­ты көрген сәттен өзіне тән жіңішке шаң­қылдаған даусымен бірнеше рет айқай­лады, бірақ еш нәтижесі болмады, қаңғыбас оған тіпті назарын да салған жоқ. Басы біз жақ­қа бұрылған күйі, азапқа толы жана­ры­мен қатып қалған. Ал зәр тамшылары ре­льстерге тама берді. Бұл  ережеге, тәр­тіп­ке, заңға ғана қайшы емес, тіпті ақылға сый­майтын қорлау еді. Қаңғыбастың поли­цей­ді мүлдем елемегені, «саңыраудай» кейіп та­нытқаны одан сайын қыйтығына тиді.
Әрине, қаңғыбас полицейді біліп тұр. Өзі­нің ауыр жағдайын да, сақшының өзі­нен әлдеқайда жылдам жететінін де біледі. Ол бұл тыйым салынған әрекетін өз еркі­мен де, табиғаттың көмегімен де тез аяқтай ал­майтын еді. Сондықтан полицейдің қар­­сы жақтағы платформада жүгіріп, жо­ғар­ғы апаратын баспалдаққа қарай ұм­тыл­ғанын һәм үстіңгі өткелден өтіп біз жаққа түсу­ге тырысқанын аңғарғанда  қинала ыңырсып, амалсыз әлгі ісін доғарды да, біз­дің жақтағы баспалдаққа қарай, қалайда жо­ғарғы қабатқа көтерілу үшін, қашу қа­мына кірісті. Бұл бір жантүршігерлік жарыс еді. Біз жақтағы адамдардың бәрі үнсіз қал­ды. Көз алдымыздағы шындыққа қара­сақ, әрине қаңғыбастың қашып құтылуы мүмкін емес. Тұла-бойы дірілдеп, аяқтары айқаспай, миы да аяқтарына дұрыс пәрмен бере алмай, қайраңдағы балықтай тыпыр­лай­ды. Ол қарсы беттегі полицейдің әр қа­­дам сайын жақындап келе жатқанын кө­ріп тұр, ал біздің жақта өзі әрең дегенде бір-екі сан­тиметр ілгері жылжып, қолын оңды-сол­ды сермеп, жан-тәнімен тырысып бағуда. По­лицей де сол арадағы он метрді жол­барыстай жапырып келеді. Бұл он метр – оған ауыр һәм әділетсіз бөгет. Ал қаңғыбас үшін бұл он метр – бос үміт, тек сәл ғана кі­діріс беретін жалған мүмкіндік болатын. 
Полицейдікі – заң, бәрі құптайтын әрі орын­дауға міндетті «жақсылық». Ал қаңғы­бас орға түскен, «жамандықтың» бейнесі. Иә, полицей – міндетті жақсылықтың өкі­лі. Бірақ дәл сол сәтте ол дәрменсіз еді. Сол дәрменсіздік пен мына аяр адам жары­сы­ның алдында менің назарым адам айт­қы­сыз эпифанияға жолықты. Уақыт дәл сол жер­де тоқтады: Жақсылық пен Жамандық бір-бірін көрген сәтте. Полицей – жақсы адам, тыйым салынған аймақта зәр сын­дыр­ған қаңғыбасты көрді. Қаңғыбас – «жа­ман», бұдан былай құтыла алмайтынын көр­ді. Араларында он-ақ метр. Полицей тая­ғын қолына ұстап, жүгіруге оқталып, ке­нет тоқтай қалды. Бұл тоқтау үзілген, бірақ ішінде бұзылмаған күш бар қимыл еді: бұлшық еттері ширығып, секіруге дайын тұрған. Бір сәтке оның санасында: «Егер осы он метрді бір-ақ секіріп өтсем ше?» деген ой жарқ етті. Ал ана жақта қаң­ғыбас әлсіздігінен дірілдеп, судан шыққан саршұнақтай сүмірейеді.
Міне, менің назарым сол сәтте тоқтап қал­ды және әлі сол күйі қатып тұр.
Ол суретте: алыстан, ашулы күйде жүгі­ріп ке­ле жатқан полицей, әр адымы бір метр;  ал біз­д­ің жақта кінәлі қаңғыбас, ыңыр­сып, әл­сі­реп, әрең жылжиды, адымы – бір сантиметр.
Иә, бұл жарыста Жақсылық бәрібір жеңе алмайды...
Неге дейсіз ғой? Бәрі сол он метрдің ке­­­­сірінен. Жақсылық ешқашан Жаман­дық­қа жете алмайды, өйткені ол он метр еш­қа­шан қысқармайды. Полицей пойыз стан­саға гүрілдеп кіріп келген сәтте қаң­ғы­басты ұстап алуы мүмкін, бірақ менің кө­зімде ол он метр – мәңгілік, жеңілмейтін қа­шықтық. 
Ішкі түйсігім тек бір нәрсені сезеді: Жақ­сылық қанша ұмтылса да, шайқалған Зұ­лым­дықты ешқашан ұстай алмайды. Өйт­кені Жақсылық пен Жамандықтың ара­сында үміт жоқ – ешқандай үміт жоқ.
Мен мінген пойыз Рулебенге қарай бет ал­ды, бірақ әлгі қалшылдаған, қол-аяғын оңды-солды сермеген бейнені ойымнан шы­ғара алмадым, ол ойымды түрткілеп, бей­маза күйге түсірді. Сөйтіп, келе жатып, ке­нет, найзағай жарқ еткендей, ойыма бір сұ­рақ сап ете қалды: «Осы қаңғыбас пен оны­мен тағдырлас барша пақырлар қашан ақы­ры бас көтерер екен?», «әрі олардың бү­лігі қандай болар екен?». Бәлкім, ол қан­ды болар, бәлкім, мейірімсіз, бәлкім, бір адам­ның екінші адамды қырып-жоятын сәт­тері сияқты үрейлі шығар. Әйтсе де, іле-шала ол ойды басымнан дереу қуып тас­таймын, өйткені  мен айтқан көтеріліс: жоқ, көз алдыма елестетіп отырған төң­ке­ріс одан бөлек болмақ, ол көтеріліс бү­тінге қар­сы бағытталған көтеріліс.
Құрметті ханымдар мен мырзалар, кез кел­ген қарсылық тұтастыққа қарсы жа­са­лады. Міне, қазір де сіздердің алдарыңызда тұрған сәтімде, үйдегі сол мұнара бөлмемде өл­шеусіз жүрген аяқ дыбыстарым баяулай бас­тағанда, Берлиндегі сол бір U-Bahn са­пары қайта есіме оралады. Жарығы жар­қы­раған стансалар бірінен соң бірі көз ал­дым­нан сырғып өтіп жатыр. Мен ешқайсынан түс­пеймін. Содан бері мен әлі тынымсыз, тоқ­таусыз сол U-Bahn-да келе жатқандай­мын, түсетін жер жоқ, тек қасымнан стан­са­­лардың өтіп жатқанын ғана көріп келе­мін. Бар қиялымды ойлап тауысқан сияқ­ты­мын, аяғына дейін айтып қойғандаймын – кө­тері­ліс жайлы, адам қадірі жайлы, періштелер жай­лы, иә, бәлкім – үміт жайлы да.

Ағылшын тілінен аударған – Жантас Еркінұлы