«AMANAT» партиясы фракциясының мүшесі депутат Нартай Сәрсенғалиев Премьер-Министр Олжас Бектеновке депутаттық сауал жолдап, ана мен бала өмірін сақтауға қатысты бірқатар мәселе көтерді. Депутаттың айтуынша, 5 облыста сәби өлімі көбейген.
– Бұл дүниеге ұрпақ әкелу үшін перзентханаға аттанған ананы перзентімен бірге о дүниеге аттандырған жағдайлар жетіп артылады. Қанша жанталассақ та, жансақтау бөлімінде бәрінің жанын сақтай алмайтынымыз өкінішті. Ресми дерек, соңғы 6 жылды алғанның өзінде ақпараттың артында қанша қазаның жатқанын тап басып тану қиын емес. 2019 жылы Қазақстанда 3 360 сәби шетінеп кеткен, 2020 жылы – 3 286 сәби, 2021 жылы 3 732 бөпе бақилық болған. 2022 жылы – 3 154 нәресте, 2023 жылы 2 998 сәби шетінеп кеткен. 2024 жылы 2 598 бөпені ата-анасы құндақтаулы күйінде мәйітханадан алып шығуға мәжбүр болды. Әрине, ресми органдар сәби өлімінің азайғанын алға тартады. Бірақ соңғы жылдың өзінде 2 жарым мың бөпеден айрылып қалу көңіл көншітетін көрсеткіш емес. Сорақысы сол, ресми дерекке сүйенсек, 5 облыста сәби өлімі көбейген, олар: Абай, Ақтөбе, Алматы, Жетісу, Ұлытау облыстары, – деді Нартай Сәрсенғалиев.
Ол ана өлімі мәселесі де өте өзекті екенін жеткізді.
– Осы тұста «перзентханада дәрігерге сыйақы бермесең, толғақ қысып, жаның көзіңе көрінгенде көз қырын салмайды» деп азаматтардың шағымданатынын естіп-көріп жүрміз. Барлық ақ халатты абзал жандарды айыптау – ағаттық, дегенмен ісіне салғырт қараған кей адамның кесірінен өмірін медицинаға арнаған мыңдаған білікті маманның атына кір келеді. Ал дәрігер қателігінің құны адам өмірі екенін ұмытпаған абзал, – деді ол.
Тақырыптың тағы бір қыры – ана өлімі. Кейінгі 6 жылда Қазақстанда 563 ана босанып жатып көз жұмған. 10 облыста ана өлімі көбейген. Ана өлімі ең көп облыстар: Жетісу, Қостанай, Ұлытау мен Ақтөбе. 2024 жылдың қорытындысы бойынша көз жұмған аналардың 54 пайызы – қалада, 46 пайызы ауылда тұратыны белгілі болды.
– Бір қорқынышты үрдіс бар: 4 немесе одан да көп баласы бар әйелдер арасында өлім-жітім көбейген, салдарынан 97 бала тірі жетім боп қалды. 1 жылда шамамен 370 мың ана босанса соның 21 пайызы кесарь тілігі арқылы жасалады. Бұл өз кезегінде ананың денсаулығына кері әсер ететіні анық. Бұл тұста «кесарь тілігін жасағаны үшін медициналық мекемеге қомақты қаржы беріледі, сондықтан дәрігерлер кесарға келісім сұрайды» деген үшбу хаттар аламыз. Бұл айыптаудың артында ақиқат бар ма, жоқ па? Бұл да дереу жауабын талап ететін сұрақ, – деді депутат.
Депутаттың сөзінше, салада проблема жеткілікті, басқасын былай қойғанда Астана қаласындағы перзентханаларда 550 төсек
тапшы.
– Оған қоса маман жеткіліксіз. Елімізде 4 702 акушер-гинеколог жұмыс істейді, тағы 389 маман керек. Босандыру ұйымдарында тек 1 679 акушер – гинеколог жұмыс істейді, оның 560-ы ғана (35 пайызы) ампутация жасай алады. Ал акушерияда операциялық техниканың барлық түрлерін тек 438 дәрігер ғана (21 пайызы) орындай алады. Бұл – үлкен проблема. Тағы бір түйткіл, еліміздегі кей перзентханалар халықаралық талаптарға сәйкес келмейді, инфрақұрылымы нашар, ғимарат әбден тозған. Мәселен, орталықтандырылған оттегі жеткізгіші, Сығылған ауа және сору вакуумы, қабылдау бөлімдері жоқ. 3-деңгейдегі босандыру ұйымдарында экспресс бак жоқ. Флора мен антибиотиктерге сезімталдықты уақытылы анықтауға арналған зертханалар жоқ, – деді ол.
Бұдан бөлек, медициналық жабдықтардың тозуы мен медициналық мекемелердің төмен жарақтандырылуы да өзекті мәселе. Мысалы, бірнеше орталықта УДЗ, КТГ аппараттары, анестезия аппараттары, ҚСТ анализаторлары, СМАД аппараттары жоқ.
– Мемлекет басшысы Құрылтайда: «Дертке шалдыққан балалардың ата-аналары Астанаға барып, ем алуға мәжбүр» деп Үкімет пен әкімдерге осы проблеманы шешу үшін әр облыста заманауи денсаулық сақтау орталықтарын салуды нақты тапсырғанын көрдік, – деп депутат Үкіметке бірнеше ұсыныс айтты:
1. Ана мен бала денсаулығына тікелей жауапты перинаталдық орталықтар мен перзентханалардағы дәрігерлердің, санитарлардың, техникалық мамандардың айлығын көтеру керек. Себебі олар жалақысы жақсы деп жеке секторға кетіп жатыр.
2. Өңірлерге мықты дәрігерлерді тарту үшін бірреттік көтермеақы мен арнайы тұрғын үй бағдарламасын іске қосу қажет.
3. Мықты мамандарды даярлау үшін балалар бейіні бойынша кафедраларды қалпына келтіру керек.
4. Облыс орталығынан шалғайдағы ауылдық жерлерде және аудандарда жүктілігі ауыр өтіп жатқан әйелдерді алдын ала емдеуге арналған пансионаттарды дереу салу керек. Себебі алыстағы ауылдан толғақ қысқан ананы орталыққа әкелгенше түрлі жағдай орын алуы мүмкін.
5. «Патронаж медбике» лауазымын енгізу қажет.
6. Перинаталдық орталықтар мен перзентханалардың, балалар ауруханаларының материалдық-техникалық базасын жаңарту керек.
