Мальдив аралдарында дайвинг инструктор болып істейтін Асыл
Мальдив аралдарында дайвинг инструктор болып істейтін Асыл
Былтыр Қазақстан мен Мальдив Республикасының үкіметі өзара визалық талаптардан босату туралы келісімге қол қойған болатын. Кейін екі ел арасында тұрақты әуе рейсі ашылды. Содан бері әлемнің әр түкпірінен туристер ағылатын Мальдивке баратын қазақстандықтар саны арта түсті. Мұны онда дайвинг инструктор болып жұмыс істейтін отандасымыз Асыл Ерболатова да растайды. Асыл Мальдив аралдарына кездейсоқ келмегенін айтады. Басқа мамандық бойынша білім алған ол «Әр адам өзі ұнатқан іспен айналысса ғана өз ісінің шебері бола алады» дегенді алға тартады. Алдағы уақытта Қазақстанға оралып, жеке кәсіп ашуды көздеп жүрген Асылға хабарласып, аз-кем әңгімеге тартқан едік.
– Механика-математика факультетінде білімін жетілдірген Асылдың Мальдив аралдарына қалай барғаны бізге қызық. Басқа салаға маманданса да, жүрек қалауына ерік беріп, сүйікті ісімен айналысатындарды «Хоббиін жұмысқа айналдыра білген жан» деп айтып жатамыз. Сізді де солай айтсақ бола ма?
– Солай айтсаңыз болады. Негізі, мен қазіргі Абай облысы Мақаншы ауданына қарасты Келдімұрат ауылында туып-өстім. Әкем мал ұстайды. Ал анам үй шаруасында болды. Үш ағайындымыз. Мен ортаншысымын. Мектепті «Алтын белгіге» бір ұпай жетпей қалып, қызыл аттестатқа бітірдім. Сөйтіп, арман қуып Алматыға барып, ҚазҰУ-дың механика-математика факультетіне оқуға түстім. Оқу бітіруге екі ай уақыт қалғанда анам қайтыс болды. Анасынан айырылып қалғандар түсінер. Мұндай қайғы тіпті мықтының өзін қажытып, есеңгіретіп жібереді. Мен сондай кезеңді бастан өткердім. Ештеңеге құлшыныс болмады. 
Дегенмен бала күнімнен дегеніме жетпей қоймайтынмын. Анам қайтыс болған соң басылып қалдым. Есімді жиып, еңсемді тіктеген соң кафеге кассир болып жұмысқа тұрдым. Сосын туристік компанияда тур агенті болып жұмыс істедім. Сол жұмыста жүргенде бірінші рет шетелге шықтым. Саяхаттаудың әсері мүлде бөлек екенін сезіндім. Содан соң айналамның айтқанына еріп, «Мектепті қызылға бітірдім. ҚазҰУ-де оқыдым. Лайық жұмыс істейін» деп есепші болып жұмысқа тұрдым. Жалақым 80 мың теңге болса да, жинап-теріп, саяхатқа жиі шығуды мақсат еттім. Сол жиған ақшама Тайландқа саяхаттап қайттым. Мен кішкене күнімде саяхат, табиғат туралы бағдарламаларды жиі көретінмін. Сол кезде сондай жерлерге бір барып көрсе ғой деп армандайтынмын. Мұны тек арман күйінде қалдырмай мақсатқа айналдырайын деп шетелге жұмысқа тұрғызатын агенттік іздедім.
– Сөйтіп, бірден Мальдив аралдарына келдіңіз бе?
– Жоқ, алдымен Катарда қонақүйде ресепшнде жұмыс істедім. Онда ағылшыншамды жақсартып алдым. Пандемия кезінде елге оралдым. Жан-жаққа түйіндемемді жіберіп, жұмыс іздеп жүргенде Мальдивтегі компания хабарласып, аудармашы болуға шақырды. Сөйтіп, онда жұмысқа тұрдым. Мен өзім у-шу, би кеші, концертке баруды мүлде ұнатпаймын. Ал Мальдивта ондай жоқ. Жұмыс, табиғат және спорт. Негізі, мен дайвинг инструктор боламын деп мүлде ойламадым. Бос уақытымда снорклингпен айналысып, маска және дем алу түтігін тағып алып, су астында жүзетінмін. Туристер күніне бір рет ғана жүзсе, мен судан шықпайтынмын. Кейін дайвингке қызығушылығым артып, ақырында дайвинг десе ішер асымды жерге қоятын жағдайға жеттім. Мысалы, жұмысым түскі үште басталса, мен таңғы жетіде тұрып, дайвингпен айналысып, су астын «зерттеп» келетінмін. Шаршамайтынмын. Бұл шынайы сүйіспеншілік емей немене? Сен сүйікті ісің үшін ғана таңертең ерте оянасың ғой. Көңіліңе жақпаса, мен секілді атып тұрып, жағалауға жүгірмейтін едің ғой. Сөйтіп, жүргенде дайвинг хоббиіме айналды. Бір жылдан соң жұмыс берушімен арадағы келісімшарт аяқталды. Сол уақыт ішінде аралда айнымас досқа айналған жақын таныстарым дайвингке айрықша қызығатынымды ескеріп, Тайландқа барып оқып, сертификат алып, осында дайвинг инструктор болып жұмысқа тұру туралы ұсыныс айтты. Жалпы, дайвинг инструктор болу көпшілік ойлағандай оңай емес. Алдымен жиырма метр тереңдікке сүңгіп, Open water деңгейін, сосын отыз метрге тереңге сүңгіп, Advanced open water, одан соң Rescue diver, яғни құтқарушы драйвер курсын оқуың қажет. Содан соң Divemaster кәсіби деңгейіне өтесің. Содан кейін барып инструктордың оқуын оқып, емтихан тапсырасың.
– Сонда сіз мұның бәрін Тайландқа барып оқыдыңыз ба?
– Негізі, дайвинг инструктордың оқуы 1 жыл 3 ай уақытты қамтиды. Бірақ мен Тайландта үш ай ғана оқыдым. Мальдивте жұмыстан тыс уақытта бір жылдай дайвингпен айналысқанымды айттым ғой. Сол кезде алдымен бірінші деңгейден, сосын екінші, артынша үшінші және төртінші деңгейден өттім. Бұл курстарды бір жылдың ішінде өттім. Ал соңғы үш деңгейді Тайландтқа барып, үш ай оқыдым. Онда бірінші күні арнайы оқулықтарды ақтарып, теориялық негіздеріне зер салып оқыдық, екінші күні хауызда практикалық жаттығулар жасадық. Соңында тестілеуден өтіп, сертификат алдық. 
Жалпы, Мальдив аралдарында қонақүйлер дайв орталықтармен тығыз жұмыс істейді. Мен достарымның ұсынысымен сонда еуропалықтар ашқан бір дайв орталыққа жұмысқа тұрдым. Олардың Мальдив аралдарында он беске жуық орталығы бар. Негізі, мені орысшам жетік болғаннан жұмысқа алды. Өйткені мұнда келетіндердің дені – орыстілділер. Қазақтар да жиі келеді. Сөйтіп, сол аралда тағы бір жыл жұмыс істедім. Әлгі арал ел астанасы Маледен алыс орналасқан. Ешқайда шыға алмайсың. Тек арал ішінде жүресің. Сондықтан басшылықтан басқа аралға ауыстыруын өтіндім. Бірақ онда да өзімді қолайлы сезіне алмағандықтан, қалаға жақын аралдан жұмыс тауып алдым. Қазір сонда дайвинг инструктор болып жұмыс істеймін. Бір ғана аралға емес, бірнеше аралға бара аламын. Мале қаласына қайықпен жарты сағатта жетіп барамын.
– Бізге мәлім де беймәлім дайвингтің ерекшелігі неде?
– Көп адам жер астындағы әдемілікті көруге асығады. Балықтар, акула мен тасбақаларды бақылағанды жақсы көретіндер жетерлік. Сондықтан дайвинг жасауға ыңғайлы жерлерге жиі барады. Негізінен, дайвингтің пайдасы зор. Тіпті, медитацияның бір түрі деп айтар едім. Дегенмен дайвингпен айналысудың құны қымбат екенін айта кеткен жөн. Мысалы, Мальдив аралдарында бір сағатқа жалғасатын сүңгудің бағасы екі жүз алпыс доллар тұрады.
– Дайвинг инструктордың жұмысы қызық болғанымен бізге қауіпті секілді көрінеді.
– Анау айтқандай қауіпті емес. Көпшілігі су астында жүзіп жүрген акулалардан сескенуі мүмкін. Бірақ ондағы акулалардың ешкімге зияны жоқ. Басында мен де үрейге бой алдырып, акула жоқ жаққа барып суға сүңгитінмін. Сосын өз-өзімді «Асыл, сен күніне неше рет сүңгіп жүрсің. Акулалар саған жолаған емес. Қорықпа» деп жұбатып, кейін оларды алыстан көргенде қорықпайтын болдым. Дайвинг инструктор қауіпті емес, қиын жұмыс деп айтар едім. Өйткені мұнда суда жүзе алмайтындарды жиі кездестіресің. Оларды нөлден бастап үйрететін – сен. Сондықтан шыдамды болуың керек. Әрі сен жай ғана дайвинг инструктор емес, адам жанын түсінетін психолог бола білуің керек. Себебі клиенттер мені бірінші рет көріп тұр. Жетекшілік етіп, су астына «ертіп» апаратындықтан, олар маған толығымен сенуі керек. Мен алдымен оларға теорияны түсіндіремін. Аквалангты қалай қолдану керек? Су астындағы қысымды қалай еңсеру керек? Су астында қалай тыныстау керек? Қалай жүзу қажет? Құрылғы істемей қалса, не істейсің? Осының бәрін үйретеміз. Айтпақшы, бізге келмес бұрын олардың денсаулық жағдайы қатаң тексеріледі. Олар алдымен сауалнама толтырады. Егер онда дәрі қабылдап жүргенін немесе бұрын ауырғаны туралы жазса, оны бірден дәрігерге жібереміз. Дәрігер келісімін берсе ғана суға сүңгиді. Былайынша, дайвинг кезінде ауырып қалғандар аз болды. Тек үрейге бой алдыратындар жетерлік. Олармен сағаттап сөйлесеміз. Көзіне қараймыз. Бәрі жақсы болатынына сендіреміз. Бізде дайвинг жасауға қолайлы саналатын өз «нүктелеріміз» бар. Қайықпен сол жерге жүзіп барамыз. Инструктор ретінде өзім бірінші секіріп, судың ағынын тексеріп, барлап келемін. Судың ағынына байланысты секіретін жерді таңдап аламыз. Сосын олармен бірге сүңгимін. 
Алғашында екі метр терең жерде сүңгиміз. Бірте-бірте одан да терең жерге барамыз. Көп жағдайда дайвингті алдымен хауызда үйренеді. Дегенмен бірден теңізге сүңгіп үйренгісі келетіндердің қатары көп. Олар шынайы атмосфераны сезінгісі келеді. Сол кезде өз-өздеріне деген сенімділігі арта түседі. Дайвинг әдетте бір сағатқа жалғасады. Күніне максимум үш дайвинг жасаймын. Бірақ біздің команда үлкен, сондықтан бүгін мен дайвинг жасасам, ертесі кеңседе басқа жұмысқа жауапты боламын. Инструкторлар ауысып отырады. Адамдармен тез тіл табысатындықтан, өзгелер шағым айтып жатса да, мені ешкім даттаған емес. Керісінше артығымен төлеп, бетімнен сүйіп, құшақтап, алғысын білдіріп жатады. Мұнда демалуға келген қазақстандықтар менің осында жұмыс істеп жүргенімді көріп таңғалады. Ал шетелдіктер Қазақстаннан екенімді білген кезде «Онда су жоқ қой. Дайвингті қайдан үйренгенсің?» деп сұрақты төпелетеді.
– Мен мұндай жұмысқа тек ер адам ғана қызығады деп ойласам керек.
– Сенбессіз, бірақ мұнда мен секілді дайвинг инструктор болып жұмыс істейтін қыздар жетерлік. Дайвинг жасау ер адамның да қолынан келмейтінін дәлелдеп жүр. Көпшілік мұндай іспен шұғылданатын қыздар ер адамға ұқсап кетеді деп айтып жатады ғой. Түк те олай емес. Түгелі дерлік, белі үзілейін деп тұрған, нәзік қылықтылар. Айта кетерлігі, мен өзімді әлем қызыға қарайтын, таңдай қақтыратын аралдары бар Мальдив аралдарында жүрмін деп сезінбеймін. Біз мұнда қарапайым тұрамыз. Бір бөлмені өзге ұлт өкілімен бөлісемін. Мұнда бәрі қарапайым.
– Алдағы жоспарыңыз қандай?
– Америка Құрама Штаттарына турвизамен баруды көздеген едім. Онда дайвинг маманына берілетін мүмкіндік көп. Алайда осында аралда екі жыл жұмыс істеген кезде байқағаным, менің Қазақстанға қайтқым келіп тұрады. Қазақстанда тұрып-ақ, шетелге қыдырып, саяхаттауға мүмкіндік бар екенін жақсы түсіндім. Қазақстанға барып жеке кәсіп ашу жоспарымда бар. Бірақ кәсіп ашудың өзі маған жауапкершілігі зор әрі қиын жұмыс секілді. Қазір мен мұнда қарапайым жұмысшымын ғой. Бастығым не айтады, соны орындаймын. Бірақ ауылда туып-өскен соң бәрібір еркіндікті жақсы көресің. Әрі түп-тамырың тартпай тұрмайды екен. Туған жерге тартады да тұрады. Туристер ағылып келетіндіктен, мұнда барлық жағдай жасалған. Жақсы жалақы төленеді. Үй жинамаймын. Тамақ істемеймін. Бәрін компания істейді. Бір аралдан екінші аралға саяхаттауға болады. Былайша айтқанда, бүкіл елдің алтыны қолымда деп сезінемін. Десе де, елге барып, топырағын басқан кезде жүрегің тыныштала ма, қалай?! Ерекше күйге бөленесің ғой. Сіз соны байқадыңыз ба? Сондықтан елге оралып, дайвингпен байланысты жеке кәсіп ашуды мақсат етіп отырмын. 
Бірақ жеке кәсіп ашу ісі – мен үшін қалың орман іспетті. Ештеңе білмеймін. Өткенде Қазақстанда дайвинг саласы қалай дамығанын қазбалап, мұнымен айналысатындарды іздестірдім. Сөйтсем, бір орыс аға хауызда кішкентай балаларды үйретеді екен. Сосын Астанадағы аквариумда да дайвинг инструктор болып жұмыс істеуге мүмкіндік бар екенін білдім. Онда мамандар үйренемін деушілерге дайвингтің қыр-сырын үйретеді екен. Жаңылыспасам, бірінші деңгейді үйретудің құны үш жүз мың теңге ғой деймін. Бірақ мен Астанада тұрғым келмейді. Өйткені бүкіл туысым Алматыда тұрады. Туған-туыстарымнан алыс кеткім келмейді. Кейде сол туыстарымызбен сөзге келіп, ырылдасып, енді араласпайтындай болып, бүк түсіп жатып аламыз ғой. Уақыт өте келе сол жаман туысыңнан артық ешкім жоқ екенін түсінесің. Бәлкім, Алматыда балаларға хауызда сүңгуді үйрететін шығармын. Менде қажет құрылғының бәрі бар. Көре жатармыз.
– Діттегеніне жетпей қоймайтын Асылдың елде қолға алған ісі оңға басады деп сенеміз.
– «Діттегеніне жетпей қоймайтын» демекші, көп адам мамандығына деген сүйіспеншілігі жоқ болғаннан қиналып жүреді. Кейбірі сүйікті ісімен айналысайын десе, үлкендер ұрысады деп ойлап, ол істі бастауға батылы жетпей жүреді. Мен кезінде «Мұнда жұмыс істеу ұят секілді. Дұрысы есепші болайын» деп есепші болып жұмыс істеп жүргенімде ісім алға баспады. Денсаулығым нашарлады. Бәрі қиындап кетті. Содан соң «Ел не дейді?» деген блокты ысырып қойып, жүрек қалауыма ерік беріп едім, не болды дейсіз? Оң жамбасыма келетін іспен шұғылдандым. Қаражатым көбейді. Ел көрдім. Жер көрдім. Қазір жұмысқа құдды бір мерекені тойлауға бара жатқандай барамын. Америкалық бір әртістің «Құдай ашқан жолды ешкім жаба алмайды» деп айтқаны есімде қалып қойыпты. Расында, сүйікті ісіңмен шұғылдансаң, Алла саған бәрін үйіп-төгіп береді. Әрине, сені жолыңнан тайдырғысы келетін, сенің жетістігіңді қызғанатын адамдар да болады. Дегенмен өз ісіңді сүйсініп орындасаң, ешкімнің сөзін пысқырмай, тек алға қарай қарыштауды ғана ойлайсың ғой. Ауыл, қала деп бөлгенім емес. Дегенмен ауылдың балалары еркін өседі ғой. Мысалы, мен кішкене кезімде күні бойы тау жақта атқа шауып, үйге кеш оралатынмын. Кейде тіпті сонда қонатынбыз. Қасқырларды көрген кезіміз көп болды. Рухымның осынша биік әрі Қазақстанға барғым келіп тұратыны да сондықтан шығар, бәлкім.
– Әңгімеңізге рахмет!
Сұхбаттасқан Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ
