Nature Communications журналында жарияланған жаңа зерттеу нәтижесі мазасыздық пен депрессия белгілері бар адамдар өз қабілеттеріне неге сенімсіз болатынын түсіндіреді. Зерттеу кезінде бұл адамдар нақты тапсырмаларды дұрыс орындаса да, өзіне деген сенімді дұрыс қалыптастырмайтыны анықталған, деп хабарлайды turkystan.kz.
Себебі неде?
Зерттеушілер бұл феноменді түсіндіру үшін адамның өз мүмкіндіктері туралы сенім қалыптастыру үдерісін, яғни метатанымдық (metacognition) қабілетін зерттеген. Бұған дейін де депрессия мен сенімсіздік арасындағы байланыс белгілі болған, бірақ осы сенімсіздік қалай сақталатыны және дамитыны нақты анықталмаған еді.
Зерттеудің авторы, Копенгаген университетінің ғылыми қызметкері Сучарит Катял былай дейді:
«Мазасыздық пен депрессиясы бар адамдар өздерін төмен бағалап, өз қабілеттерін дұрыс танымайды. Біз олардың бұл теріс сенімдерді нақты жетістіктерге қарамастан неге сақтайтынын түсінгіміз келді. Мұны білу арқылы болашақта психологиялық қолдауды жақсартуға болады».
Зерттеу қалай жүргізілді?
Ғалымдар онлайн түрде 500-ден астам қатысушыны қамтыған екі ірі эксперимент жүргізді. Қатысушылардың екі түрлі сенімі өлшенді:
Жергілікті (local) сенім – әр шешім қабылдаған сәттегі сенімділік деңгейі;
Жалпы (global) сенім – тапсырмалар блогы бойынша өзінің жалпы нәтижесін бағалау.
Қатысушыларға перцепция (қабылдау) және есте сақтау тапсырмалары ұсынылды. Олар экранда жиі шыққан жемістерді анықтауы немесе бұрын көрсетілген жемістерді еске түсіруі тиіс болды. Әр жауаптан кейін сенімділік деңгейін бағалап отырды. Кейде олар «аудитордан» жауаптарының дұрыстығы жайлы жасанды кері байланыс алды.
Зерттеушілер бұл кері байланысты әдейі өзгертіп отырды: кей кезде дұрыс жауапқа оң пікір берілу ықтималдығы төмендетілді. Бұл нақты нәтиже мен сыртқы бағаның сәйкес келмеуі мүмкін болатын өмірлік жағдайларды модельдеді.
Нәтиже қандай болды?
Зерттеу көрсеткендей, мазасыз және депрессия белгілері бар адамдар:
- Сыртқы кері байланысқа қалыпты реакция білдіреді, яғни олар дұрыс пікірді қабылдай алады;
- Бірақ өздерінің ішкі сенімді сәттеріне мән бермейді, бұл олардың ұзақ мерзімді оң сенім қалыптастыруына кедергі келтіреді.
Яғни, бұл адамдар жетістіктерін елемейді немесе ішкі сенімді сәттерін жете бағаламайды. Бұл өз-өзіне деген төмен сенімділік пен тұрақты пессимистік көзқарастың негізі болуы мүмкін.
Зерттеу нәтижелері дұрыс кері байланыс пен жетістікке қарамастан, адамның өзіне деген сенімсіздігін жоғалта алмауының негізгі себебі ішкі сенім сигналдарын елемеу екенін көрсетті. Бұл психикалық денсаулықты қолдауда тек сыртқы мотивация ғана емес, адамның ішкі сенімін қалыптастыру әдістері де маңызды екенін еске салады.
