Ата-аналардың авторитарлы тәрбиесі балалардың маңызды когнитивтік қабілеттерінің дамуын тежейді. Халықаралық Journal of Behavioral Development журналында жарияланған жаңа зерттеуде, ата-ананың билікке бағыну мен әлеуметтік иерархияға қатысты сенімдері баланың өзгелердің ойы мен сезімін түсіну қабілетіне, яғни, «сананы түсіну теориясына» қалай әсер ететіні зерттелген, деп хабарлайды turkystan.kz.
Сананы түсіну теориясы – балада ерте әлеуметтік өзара әрекет арқылы дамитын қабілет. Бұл қабілет арқылы бала өзге адамның не ойлап, не сезінуі мүмкін екенін болжай алады. Зерттеушілер баланың бұл қабілеті тек тіл мен эмоцияны білдіретін сөздер арқылы ғана емес, ата-ананың қоғам мен билік туралы көзқарасына да байланысты болуы мүмкін екенін анықтады.
Зерттеу тобы екі негізгі сенім жүйесіне назар аударды:
Әлеуметтік үстемдікке бағдар — кейбір топтар өзгелерден үстем болуы тиіс деген сенім;
Оңшыл авторитаризм — адамдар қоғамдағы билік пен дәстүрге бағынуы керек деген көзқарас.
Жаңа Зеландияда жүргізілген зерттеуге еуропалық этнос өкілдерінен құралған 79 ана мен олардың балалары (2-ден 6 жасқа дейінгі) қатысты. Балалардың орташа жасы — 3.7 жас. Аналар арнайы сауалнамалар арқылы өз көзқарастарын білдірсе, балалардың тілдік деңгейі мен сананы түсіну қабілеті стандартты тапсырмалар арқылы бағаланды. Мысалы, ертегі кейіпкерінің жалған сенімге ие болғанын немесе өзгелерден ерекше қалау білдіргенін ажырата алу тапсырмалары қолданылды.
Зерттеу авторы, Отаго университетінің психология профессоры Тед Раффман бұл тақырыпқа қалай келгенін де айтып өтті:
«Мен әрқашан әлеуметтік сезімталдық пен адамаралық қарым-қатынасқа қызықтым. Балалармен жұмыс істегім келді және осы салада жұмыс істейтін, мен жақсы көретін профессор Дэвид Олсонмен жұмыс істеу мүмкіндігі туды. Ол — сананы түсіну теориясын зерттеген ерекше адам», — дейді ол.
Зерттеу нәтижелері ата-ананың қатаң тәртіп пен билікке бағыныштылықты жоғары қоюы баланың өзгелердің көзқарасын түсінуге қажет қабілеттерінің қалыптасуына кедергі келтіруі мүмкін екенін көрсетті. Яғни, баланың әлеуметке бейімделуі ата-ананың дүниетанымымен тікелей байланысты.
