Моңғолияның үздік баскетболшысы – Бұлбұл

Бұлбұл Мұрат – Моңғолия ұлттық құрамасында ойнайтын баскетболшы. Моңғолияның Налайх қаласында дүниеге келген ол 18 жасында елдің басты командасына қабылданып, ұлттық құрама сапында Азия ойындарында қола медаль иеленіп, Азия чемпионатының күміс жүлдегері атанған. Құрамадағы баскетболшылармен бірге былтыр жыл соңында Моңғолияның Ұлан-Батыр қаласында өткен «Бөртэ Чоно» марапаттау салтанатында үздік спортшы атанды. Ел чемпионатында екі жыл қатарынан жеңімпаз атанған «Хасын Хүлэгүүд» клубы сапында ойнайтын Бұлбұлға хабарласып, әңгімелескен едік.

– Көпшілік баскетбол, футбол секілді командалық ойын түрлерін «қыздарға тән емес» спорт деп танып, қарсылық білдіріп жатады. Баскетболмен айналысуды енді қолға алған кезде сізге де осылай айтқандар болды ма? Жалпы, бұл спортты жаныңызға серік етуіңізге кім түрткі болды?

– Әрине, болды. Негізі, менің спортқа келуіме әкем­нің қарындасы себепкер болған. Ол кісі спорт­пен шұғылданатын, соның ішінде бас­кет­бол­ды шебер ойнайтын. Кішкентай кезімде оның ойнау стиліне, допты торға лақтырғанын қат­ты қызығатынмын. Мен де ол секілді ой­на­ғым келетін. Менің қызығушылығымды бай­қа­ған ол мені бір күні Налайхтағы баскетбол сек­­­­­циясына ертіп апарып, «Үйрен. Ойнап көр» деп ондағы бапкерге табыстап кетті. Ол кезде мен жеті жастамын. Сол күннен бастап қы­зы­ғу­шы­лығым бірте-бірте арта берді. Ара-тұра Моң­ғолияда балалар арасында өтетін баскетбол жа­­­рыстарына қатысып, жүлдегер атанып жүр­дім. Бертін келе баскетболдың ұнап қалғаны сон­ша, одан басқа іспен шұғылдануды елестете ал­мадым да. Болашағымды дәл осы спортпен бай­ланыстырамын деген шешім қабылдадым. Ата-анама хабарласып, өз таңдауым туралы айт­қанымда анам өзі спортқа жақын бол­ған­дықтан қол­дады. Ал әкем «Қыз бала ойнайтын ойын ба? Қыз­дарға мұндай ойын ойнауға болмайды. Бет-ауызы көгеріп, жарақат алып жүреді. Бұл спорт­пен тамағыңды тауып жей алмайсың. Дұрысы, бас­қа нәрсемен шұғылдан» деп қарсылығын біл­дірді. Мен – жалғыз қызбын әрі үйдің кен­же­сі­мін. Екі ағам бар. Кенжесі әрі жалғыз қыз бол­ған­дықтан, әкем менің болашағыма алаңдап, бас­қа іспен шұғылданғанымды қалады.

– Сосын ол кісіні қалай көндірдіңіз?

– 2011 жылы Моңғолия жасөспірімдер құра­ма­сы сапында Мәскеуге бір жарысқа бардым. Он­да жүлдегер атанып келген соң, әкем бұл спорт­тан ризық таба алатыныма, одан қол үз­бей­тініме сене бастады.  Содан соң «Жақсы. Же­темін деген межеңе дейін жет. Ары қарай көре жа­тарсың» деп ақылын айтты. Ағаларым да ба­сында қарсы болған-тын. «Бұлай болмайды. Са­бағыңды оқы. Басқа іс тауып ал» деп айтатын. Әдепкіде мені тек анам қолдады. Жоғарыда айтып өткенімдей, ол өзі спортпен айналысқан. Сондықтан үйдегілерге «Спортпен шұғылданған адам жаман болмайды, спортшылар көпке үлгі, оларда марапат да, мадақ та болады» деп айтып, ақы­ры көндірді. Кейін жетістікке жетіп жүрге­нім­ді байқаған ағаларым тілектерін жаудыртып, үнемі қолдап жүретін болды. 

– Моңғолиядағы қандас спортшылар ондағы ұлттық құрамаға кіру қиынның қиы­ны, көп адам шетте қалып қоятынын ай­тады...

– Иә, қиын. Моңғолияда менен басқа ұлттық құра­мада ойнайтын қазақ қыздары жоқ қой.  Мен секілді кішкентай кезінен баскетболға әуес бол­ғандарды да байқамадым. Мен жасөспірімдер, жас­тар сапында жүріп, бірнеше халықаралық жарыстарда топ жардым. Құрлықтық студенттер лигасының қола медаль иегері атандым.

2014 жылы Инчхонда өткен Жазғы Азия ойын­дары қарсаңында ұлттық құрамаға ша­қыртылдым. Онда өзімді жақсы қырымнан көр­сетуге тырыстым. Алайда «Жасың кішкентай» деген соң ойынға бара алмадым. Кейін 4 жылдан соң өтетін келесі Азия ойындарына қайтсем де барамын деген мақсат қойдым. Сөйтіп, 2018 жылы Жакартада өткен Жазғы Азия ойындарына бару үшін құрама сапына қабылдануым керек бол­ды. «Қайтсем де, құрама қатарына кіремін. Моң­ғол қыздар өнер көрсетіп жүр ғой. Менің олар­дан қай жерім кем?» деп төрт жыл тынбай еңбек еттім. Ақыры дегеніме жеттім. Өкініштісі сол, 2018 жылы әкем дүние салды. Менің бар ар­маным әкемнің атын әйгілеу еді. Азия ойын­дары секілді ірі халықаралық жарыста ойна­ға­нымды көрсе деп едім. Жакартада ойнау осы жағынан қиынға соқты. Дегенмен бар өнерімізді ортаға салып, намысқа тырысып, ол ойында қола жүлдегер атандық. Кейін Ханчжоуда өткен Азия ойындарында күміс алдық.  Одан бөлек Әлем кубоктерінде топ жарып, жүлдегерлер қа­та­рынан көріндік.

– Клубтық деңгейде де жақсы өнер көр­се­тіп жүр екенсіз. Сіз ойнайтын «Хасын Хүлэгүүд» клубы кейінгі екі жылда ешкімге дес бермей, екі рет ел чемпионы атанған екен.

– Иә, «Хасын Хүлэгүүд» – Моңғолиядағы ең үл­кен клубтың бірі. Моңғолиядағы әр баскет­бол­шы қыз ол клуб сапында ойнауды арман­дай­ды десем, артық айтпаймын. Басқа клубта ойнап жа­тқ­андар да біздің командада ойнағысы келеді. Біз Моңғолия лигасында 2022 жылы 2-орын ал­сақ, 2023, 2024 жылдары қарсылас шақ келтірмей чем­пион атандық. 

– Қазақстанға келіп көргенсіз бе?

– Жоқ. Қолым жетпей жүр (күліп). Біздегі бас­кетболшылар Қазақстанда жарыстарға бар­ған-тын. Бірақ ол кезде мен ұлттық құрама са­пын­да болмаған едім. Алла қаласа, биыл барсам ба деп жүрмін. Қазақстанға табаным тимесе де, онда болып жатқан жаңалықтардан хабардар болып жүремін. Қазақ тілін ұмытпау үшін қазақ әуендерін жиі тыңдаймын. Әсіресе, Ерке Есмахан, Райым, Тұрар мен Мирастардың жанкүйерімін. 

– Қазақстандық спортшыларының аяқ алысын бақылайсыз ба?

– Былтыр Парижде Олимпиада чемпионы атан­ған Елдос Сметовтың аяқ алысын бақы­лай­мын. Жарыстарда Қазақстан құрамасын жиі кө­ремін ғой. Байқағаным, баскетбол құрама­сын­да орыстар көп ойнайды екен. Арасында қазақ­тар­ды көріп қалсам, қасына жақындап аман­да­са­мын. «Ой, сен қазақсың ба?» деп таңғалады. Ал Моңғолия ішінде көпшілік мені қазақ емес деп ойлайды. Өзім барып амандассам ғана сенеді. Одан бөлек, аренада Мұрат Бұлбұл деп аты-жө­нім­ді атағанымда көпшілік ойын соңынан кейін келіп хал сұрасады. 

– Үш апта бұрын Моңғолияда спорт­шы­лар­ды марапаттаған кеште сіз өнер көр­се­тетін баскетбол құрамасы үздік атанды. Өт­кен жыл сіз үшін жемісті жыл атанды деу­ге болады екен ғой. 

– Иә, Аллаға шүкір деймін. Мен Моң­ғо­лия­ның 5х5, 3х3 ұлттық құрамасында ойнаймын. 3х3 жүйесі бойынша ойнайтын құрама ел ішінде үздік деп танылды. Алдағы мақсат та сол. Ұлт­тық құрама сапында абыроймен өнер көр­се­ту­ді жалғастыра бергім келеді. Одан бөлек, клуб­тастарыммен бірге биыл тағы да чемпион атануды көздеп отырмыз. 

– Әңгімеңізге рахмет! Дегеніңізге жетіңіз!