511
Ипотека нарығынан не күтеміз?
Ипотека нарығынан не күтеміз?
Мемлекет халықтың әлеуметтік осал тобын баспанамен қамтуға бірқатар қолдау шараларын іске асырып келеді. Мысалы, биыл Қазақстанда әлеуметтік-тұрмыстық жағдайы төмен азаматтарды үймен қамтамасыз ету, оның ішінде жалға алған пәтерақысының бір бөлігін өтеп беру механизмі жаңартылды. Аталған жоба табысы жан басына шаққанда күнкөріс деңгейінен төмен және тұрғын үй кезегінде тұрған жандарға арналған. Биыл күнкөріс деңгейі – 34 302 теңге. Жыл сайын шамамен 18 мың адам кезекке қосылып отырады. Бұл санатта көпбалалы отбасылар, жетім балалар, мүгедек бала бағып отырған отбасылар және басқа да әлеуметтік осал топтағылар бар.
Әлеуметтік жағдайы төмен жанұяларға берілетін тұрғын үйді жекеменшік құрылыс компаниялар салады. Олар пәтердің тең жартысын тұрғын үй құрылысының бірыңғай операторы «Отбасы банкінде» кезекте тұрғандарға береді. Қалған пәтерлер нарыққа шығарылады. Белгілі болғандай, тұрғын үйді жалға алу сомасы әлі анықталмады, алайда субсидия лимиті белгіленді. Мысалы, 1 шаршы метр үшін Алматы қаласында 0,55 АЕК-ке дейін (1 604 теңге), Нұр-Сұлтан қаласы бойынша 0,5 АЕК-ке дейін (1 459 теңге), Шымкентте 0,45 АЕК-ке дейін (1 313 теңге). Ақтөбе, Атырау, Ақтау, Түркістан, Қарағанды және Қостанай облыстарында 0,4 АЕК-ке дейін (1 167 теңге) болса, басқа өңірлерде 0,35 АЕК-ке дейін (1 021 теңге).
Әлеуметтік осал топтармен қатар әлеуметтік сала қызметкерлері мұғалімдер және дәрігерлер әкімдік кезегінде тұрып, баспана алуға мүмкіндігі бар. Осы ретте, 38,4 мың отбасыға әлеуметтік тұрғын үй және жеңілдетілген қарыз түрінде «2-10-20», «5-10-20» және «5-20-25» бағдарламалары бойынша мемлекеттік қолдау көрсетілді.
«Баспана хит» пен «7-20-25» бағдарламасы тоқтайды
Сарапшылардың пікірінше, әлеуметтік осал топтардың қатарына жатпайтын, әкімдік кезегінде тұрмайтын халықтың басым бөлігіне баспана алуға тиімді бағдарлама тапшы. Өз кезегінде екінші деңгейлі банктер ұсынып отырған ипотекалық бағдарламалардың пайыздық мөлшерлемесі тым жоғары. Тәуекелге барып алғандар, баспана құнын екі есе етіп қайтаруға мәжбүр. Тек бастапқы жарнасы жоғары болғанына қарамастан «Баспана хит» пен «7-20-25» тұрғын үй бағдарламасы көпшіліктің таңдауы болған еді. Енді мемлекет бұл екі бағдарламаны қаржыландыруды тоқтататын болды. Мемлекеттік бағдарламаның аяқталатыны туралы Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрағасы Мәдина Әбілқасымова Алматыда өткен Cfo Idea exchange & networking саммитінде мәлімдеді. Оның айтуынша, дағдарыстың экономикаға әсері азайды. Демек, мемлекеттің нарықтық қағидаттарға орын беріп, кредиттеу бағдарламаларынан біртіндеп шығуын қамтамасыз ету маңызды. Осыған байланысты жыл басында қол қойылған Үкімет, Ұлттық банк және агенттік арасындағы 2021-2023 жылдарға арналған макроэкономикалық саясат шараларын үйлестіру туралы келісім шеңберінде Ұлттық банк 2023 жылдан бастап мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландырмайды.
Лимиті біткен бағдарламалардың артықшылығы қандай?
Биыл «Баспана хит», келер жылы
«7-20-25» бағдарламасы тоқтайтын болса, көпшіліктің үміті жалғыз «Отбасы» банкінде болмақ. Бұл банкте салыстырмалы түрде тиімді саналатын 5 бағдарлама іске қосылған. Тек бағдарламаға қатысу үшін шартты түрде 3 жыл салымшы болу керек деген талап бар. Бірден 50 пайызын төлеген жағдайда пайыз мөлшерлемесі артады. Мұны екінің бірінің қалтасы көтере бермейтіні түсінікті.
2018 жылы алғаш іске асқан «7-20-25» бағдарламасы бойынша пәтерді тек бастапқы нарықтан жылдық 7 пайызбен 25 жылға дейінгі мерзімге алуға болатын. Шарт бойынша бастапқы жарна ретінде пәтердің 20 пайызын бірден төлеу керек. 2021 жылғы 29 сәуірдегі жағдай бойынша «7-20-25» бағдарламасы аясында қарыз алуға 703,8 млрд теңге көлемінде 58 655 өтінім қабылданған. Оның ішінде 34 362-сі мақұлданыпты.
Бұл бағдарламаның қаржыландыру жүйесіне келер болсақ, «7-20-25» бағдарламасын Ұлттық банк баспана қорын құру арқылы жүзеге асырды. Яғни, әрбір келісімшарттарды жинақтап, сол пулдан құнды қағаздар шығарады. Одан түскен қаржыны ипотекалық бағдарламаны әрі қарай жүзеге асыруға жұмсайды. Бұл бағдарламаға алғашқы жарна ретінде зейнетақы қорынан 200 млрд теңге аударылған болатын. «7-20-25» бағдарламасы бюджеттен не Ұлттық қордан қаржыландырылмайды. Нарықтық механизмдер арқылы қаржы табады.
Аталған бағдарламаның ипотекалық тұрғын үй қарыздарын беру көлемі бойынша бекітілген лимит 1 трлн теңге. Бұл сома аяқталған соң, бағдарлама да тоқтайды деген сөз.
Көпшілік үшін тиімді болған «Баспана хит» бағдарламасының артықшылығы – қайталама нарықтағы баспаналардың ипотека арқылы берілуі. Аталған бағдарламаға 600 млрд теңгеге лимит берілген. Осы лимитке жеткенде бағдарлама да аяқталады. Қазір «Баспана хит» бойынша жалпы берілген қарыз сомасы – 493 млрд теңге.
Жыл сайын тұрғын үй құрылысы нарығында 2 трлн теңгедей қаржы айналымда болса, соның 25 пайызы мемлекеттік бағдарламалардың үлесі. Бұл ақпарат тұрғын үй нарығындағы мемлекеттік бағдарламалардың тоқтауын емес, керісінше үлесін арттыру керегін көрсетеді.
Ресми мәлімет бойынша республикадағы 76 ауданда 2 855 тұрғын үй қажет. Субсидиялау үшін республикалық бюджеттен 14,3 млрд теңге керек. Мәселені шешу үшін Президент биылғы Жолдауында төмен пайыз арқылы баспанамен қамтуға бағытталған жаңа бағдарлама енгізуді тапсырды. Жобаның жалғыз операторы – «Отбасы банкі». Қазір жаңа бағдарлама дайындық үстінде. Шарттары анықталған соң, қос палатаның қарауына өтіп, Үкімет бекіткенде барып жарияланбақ.
Руслан ТҰРСЫНБЕКОВ, сарапшы:
Баспана бағасы шарықтап кетуі мүмкін
− Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша тұрғын үй саясатын одан әрі дамытуды «Отбасы банкі» арқылы даму және қолдау институты арқылы іске асыру жоспарлануда. Онда әрбір жұмыс істейтін азамат үшін тұрғын үй сатып алу мүмкіндігі үшін еңбекақы қорынан міндетті тұрғын үй аударымдары енгізіледі. Президент Жолдауда атап өткен жаңа бағдарлама бұған дейінгі ипотекалық бағдарламалардың кем-кетік тұсын толықтырады деген үміт бар.
Айта кетерлігі, «7-20-25» және «Баспана хит» бағдарламасының аяқталуы тұрғын үй бағасының өсуін тоқпатпайды. Қазіргі жағдайда баспана бағасы салыстырмалы түрде арзандауы мүмкін. Бірақ екі бағдарлама өз жұмысын тоқтатса, баспана бағасы шарықтап кетуі мүмкін. Жаңа бағдарлама екі ескі бағдарламаның ең тиімді тұстарын қамтуы тиіс. Мысалы, «Баспана хит» қолданыстағы үйлерді алуға мүмкіндік берді. Бұл өз кезегінде бірінші санаттағы үйлердің бағасын ұстап тұруға мұрындық болды. Биылғы Жолдауда айтылған 2 пайыз («Бақытты отбасы») және 5 пайызбен («Нұрлы жер»), («Шаңырақ») берілетін ипотекалық баспана бұрыннан бар. Бастапқы жарна 10 пайызбен әлеуметтік осал топтарға беріліп жүр. Ал аталған санатқа енбейтін топ баяғыдай қымбат пайызбен ипотека ашуға мәжбүр болмақ. Үкімет осы мәселені ескеруі тиіс.
Айбар ОЛЖАЕВ, сарапшы:
«Баспана хит» бағдарламасының тоқтауы ипотекалық нарыққа кері әсер етпейді
− Қазір мемлекеттің азаматтарды тұрғын үймен қамтудағы саясаты 4 кешенді бағытқа бөлінеді. Біріншісі, қолжетімді тұрғын үй құрылысы, екіншісі, жеңілдетілген ипотекалық бағдарламалар. Үшіншісі, тұрғын үй құрылыс жинақтау және пәтерді жалға беру жүйесі. Әр бағыттың өз операторлары бар. Қолжетімді тұрғын үй құрылысы «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы аясында жүзеге асады. Ол Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі тарапынан бақыланады. Ипотека нарығында жекеменшік банктердің өнімдерін есептемегенде мемлекет тарапынан Ұлттық Банктің «7-20-25», «Баспана Хит», Қазақстанның тұрғын үй компаниясының «Орда» бағдарламалары жұмыс істейді. Ал «Отбасы банк» тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін дамытып, әлеуметтік осал топтарға «Бақытты отбасы», «Шаңырақ» бағдарламалары арқылы қолдау білдіреді. Сонымен бірге, банк салымшылары үшін «Өз үйім», «Әскери» ипотека бағдарламалары бар. Халықтың әлеуметтік осал тобына пәтер жалға беру жұмысын әкімдіктермен бірлесіп, «Отбасы» банкі атқарады. Байқағанымыздай, мемлекеттің тұрғын үй саласындағы жобалары мен бағдарламалары аз емес. Сондықтан «Баспана хит» бағдарламасының өз жұмысын тоқтатуы ипотекалық нарыққа кері әсер етпейді. Азаматтар жеңілдетілген басқа ипотека түрін таңдай алады, оған қоса «Баспана хит» бағдарламасын жүзеге асырған екінші деңгейлі банктер өзінің осы саладағы біліктілігін арттырып, тәжірибе жинап, соның арқасында өз ипотекалық өнімдерін ұсына бастады. Сондықтан таңдау бар. «7-20-25» бағдарламасы бүгінгі таңда жоспарланған 1 триллион теңгенің 367 миллиард теңгесін игеріп үлгерді. Қалған соманы игеріп бітпейінше, бағдарлама өз жұмысын жалғастыра беруі тиіс.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сай тұрғын үймен қамтамасыз етудің жаңа бағдарламасы әзірленуі тиіс. Оның операторы ретінде бірыңғай даму институтына айналатын «Отбасы банк» бекітілді. Бұл қазір барлық қолданыста бар бағдарламаларды біріктіріп, азаматтар үшін ыңғайлы бір терезе қағидасы бойынша жұмыс істеуге бағытталған оң шешім. Бағдарламалардың көптігі, олардың шарттарының сан алуандығы азаматтардың көп жағдайда шатасуына әкеліп соғады. Жаңа бағдарлама еліміздегі тұрғын үймен қамтудың негізгі бағдарламасы болмақ. Сонымен қатар мемлекеттік барлық баспана бағытындағы бастамалары осы бағдарламаның маңайына топтаспақ.
Орынбасар САТАЕВ,
JER.kz жылжымайтын агенттігінің басшысы:
Қолма-қол қаражат болмағандықтан, тиімді ипотеканың сұранысы жоғары
– «7-20-25» және «Баспана Хит» бағдарламасының жабылуы баспана сұранысының азаюына әкеп соғады. Бағдарлама тоқтайды деген ақпарат тараған кезден бастап, мамыр айының соңында сату-сатып алу келісім шарты Нұр-Сұлтан қаласында 17 пайызға, Алматыда 23 пайызға азайғанын байқадық. Өз кезегінде ипотекалық бағдарламаларға сұраныс азайса, құрылыс компаниялары амалсыз бағаны төмендетуге мүдделі. Бұл қолданыстағы үйлердің бағасына да әсер етеді.
Күні кеше Президент тапсырма беріп, жаңа бағдарлама іске қосылады деген еді. Бұл мәлімдемеден кейін алдағы уақытта тұрғын үй нарығына баспана құны тұрақталуы мүмкін деген болжам жасаймыз.
Нарықтағы сатылым тек ипотекалық бағдарламаларға байланып қалған жоқ. Бірақ халықтың басым көпшілігінде қолма-қол қаражат болмағандықтан тиімді ипотеканың сұранысы жоғары. Бәрімізге мәлім, елімізде қалаға көшу динамикасы жылдан-жылға артып отыр. Урбанизация деңгейі де жоғары. Соған сай, көп қабатты үйлердің көптеп салынуы қалыпты үдеріске айналды. Осы ретте, егер Үкімет нарыққа жаңа ипотекалық бағдарлама шығармаса, тұрғындардың баспанаға қол жеткізуі қиындайды, құрылыс компанияларының сатылымы болмағандықтан жұмысы тоқтауы мүмкін.
Әсел
ТӨЛЕУҒАЛИЕВА,
қаржыгер:
Халық бастапқы жарнаны төлеуге қабілетсіз
− Мемлекеттің қолдауымен іске асқан екі ипотекалық бағдарламаның тоқтауы нарықтағы баспанаға сұранысты төмендетеді. Екеуі де халық үшін тиімді болған еді. Мысалы, алғашқы жарна салыстырмалы түрде төмен болатын. Халық ипотекаға үй аларда бастапқы жарнаға қаражат таба алмай дал болады. Тіпті, алғашқы жарнаның өзін несиеге алатындар бар. «Отбасы» банкінің талабы белгілі, үй құнының 50 пайызын төлеуге міндеттісің. Оны кез келген салымшы орындай алмайтыны түсінікті. Ал екінші деңгейлі банктерден 10 млн теңгеге үй алсаңыз, қайтаратын сомаңыз 18-20 млн теңге. Яғни, екі есе артық төлеуге тура келеді. Мұның жанында «Отбасы» банкі салымшылар үшін тиімді болып отыр. Баспана бағасының жарты пайызын 3 жыл жинайсыз, есесіне жылдық пайыздық мөлшерлемесі (5 пайыз) төмен. Яғни, банкке үй бағасының үстіне қосып төлейтін қаражат 20-30 пайыз ғана болады. Бірақ ескеретіні, 3 жылда 10 млн теңге тұратын үйдің жартысын жинау қиынға соғады. Осыны көбі ескере бермейді. Жасыратыны жоқ, халықтың қаржылық сауаттылығы төмен. Банктің 20 пайыз үстемесін «20 теңгедей» көріп ала салады да, артынан бармақ тістеп отырады.
Президент Жолдауында айтылған жаңа бағдарламада алғашқы жарнаның сомасы төмен болса деген ұсыныс айтар едім. Өйткені көпшілікті алаңдатып отырған осы мәселе. Екіншіден, халық мемлекеттің қолдауымен іске асатын ипотекалық бағдарламалардан шатасып жатыр. Қайсы бар, қайсы жоқ екенін түсінбей дал. Сол себепті бір оператордың айналасына топтасып, бір терезе қағидасымен жұмыс істесе, халық сандалып жүрмес еді.
Баспана бағасы шарықтап кетуі мүмкін
− Халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету бойынша тұрғын үй саясатын одан әрі дамытуды «Отбасы банкі» арқылы даму және қолдау институты арқылы іске асыру жоспарлануда. Онда әрбір жұмыс істейтін азамат үшін тұрғын үй сатып алу мүмкіндігі үшін еңбекақы қорынан міндетті тұрғын үй аударымдары енгізіледі. Президент Жолдауда атап өткен жаңа бағдарлама бұған дейінгі ипотекалық бағдарламалардың кем-кетік тұсын толықтырады деген үміт бар.
Айта кетерлігі, «7-20-25» және «Баспана хит» бағдарламасының аяқталуы тұрғын үй бағасының өсуін тоқпатпайды. Қазіргі жағдайда баспана бағасы салыстырмалы түрде арзандауы мүмкін. Бірақ екі бағдарлама өз жұмысын тоқтатса, баспана бағасы шарықтап кетуі мүмкін. Жаңа бағдарлама екі ескі бағдарламаның ең тиімді тұстарын қамтуы тиіс. Мысалы, «Баспана хит» қолданыстағы үйлерді алуға мүмкіндік берді. Бұл өз кезегінде бірінші санаттағы үйлердің бағасын ұстап тұруға мұрындық болды. Биылғы Жолдауда айтылған 2 пайыз («Бақытты отбасы») және 5 пайызбен («Нұрлы жер»), («Шаңырақ») берілетін ипотекалық баспана бұрыннан бар. Бастапқы жарна 10 пайызбен әлеуметтік осал топтарға беріліп жүр. Ал аталған санатқа енбейтін топ баяғыдай қымбат пайызбен ипотека ашуға мәжбүр болмақ. Үкімет осы мәселені ескеруі тиіс.
Айбар ОЛЖАЕВ, сарапшы:
«Баспана хит» бағдарламасының тоқтауы ипотекалық нарыққа кері әсер етпейді
− Қазір мемлекеттің азаматтарды тұрғын үймен қамтудағы саясаты 4 кешенді бағытқа бөлінеді. Біріншісі, қолжетімді тұрғын үй құрылысы, екіншісі, жеңілдетілген ипотекалық бағдарламалар. Үшіншісі, тұрғын үй құрылыс жинақтау және пәтерді жалға беру жүйесі. Әр бағыттың өз операторлары бар. Қолжетімді тұрғын үй құрылысы «Нұрлы жер» мемлекеттік бағдарламасы аясында жүзеге асады. Ол Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі тарапынан бақыланады. Ипотека нарығында жекеменшік банктердің өнімдерін есептемегенде мемлекет тарапынан Ұлттық Банктің «7-20-25», «Баспана Хит», Қазақстанның тұрғын үй компаниясының «Орда» бағдарламалары жұмыс істейді. Ал «Отбасы банк» тұрғын үй құрылыс жинақ жүйесін дамытып, әлеуметтік осал топтарға «Бақытты отбасы», «Шаңырақ» бағдарламалары арқылы қолдау білдіреді. Сонымен бірге, банк салымшылары үшін «Өз үйім», «Әскери» ипотека бағдарламалары бар. Халықтың әлеуметтік осал тобына пәтер жалға беру жұмысын әкімдіктермен бірлесіп, «Отбасы» банкі атқарады. Байқағанымыздай, мемлекеттің тұрғын үй саласындағы жобалары мен бағдарламалары аз емес. Сондықтан «Баспана хит» бағдарламасының өз жұмысын тоқтатуы ипотекалық нарыққа кері әсер етпейді. Азаматтар жеңілдетілген басқа ипотека түрін таңдай алады, оған қоса «Баспана хит» бағдарламасын жүзеге асырған екінші деңгейлі банктер өзінің осы саладағы біліктілігін арттырып, тәжірибе жинап, соның арқасында өз ипотекалық өнімдерін ұсына бастады. Сондықтан таңдау бар. «7-20-25» бағдарламасы бүгінгі таңда жоспарланған 1 триллион теңгенің 367 миллиард теңгесін игеріп үлгерді. Қалған соманы игеріп бітпейінше, бағдарлама өз жұмысын жалғастыра беруі тиіс.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сай тұрғын үймен қамтамасыз етудің жаңа бағдарламасы әзірленуі тиіс. Оның операторы ретінде бірыңғай даму институтына айналатын «Отбасы банк» бекітілді. Бұл қазір барлық қолданыста бар бағдарламаларды біріктіріп, азаматтар үшін ыңғайлы бір терезе қағидасы бойынша жұмыс істеуге бағытталған оң шешім. Бағдарламалардың көптігі, олардың шарттарының сан алуандығы азаматтардың көп жағдайда шатасуына әкеліп соғады. Жаңа бағдарлама еліміздегі тұрғын үймен қамтудың негізгі бағдарламасы болмақ. Сонымен қатар мемлекеттік барлық баспана бағытындағы бастамалары осы бағдарламаның маңайына топтаспақ.
Орынбасар САТАЕВ,
JER.kz жылжымайтын агенттігінің басшысы:
Қолма-қол қаражат болмағандықтан, тиімді ипотеканың сұранысы жоғары
– «7-20-25» және «Баспана Хит» бағдарламасының жабылуы баспана сұранысының азаюына әкеп соғады. Бағдарлама тоқтайды деген ақпарат тараған кезден бастап, мамыр айының соңында сату-сатып алу келісім шарты Нұр-Сұлтан қаласында 17 пайызға, Алматыда 23 пайызға азайғанын байқадық. Өз кезегінде ипотекалық бағдарламаларға сұраныс азайса, құрылыс компаниялары амалсыз бағаны төмендетуге мүдделі. Бұл қолданыстағы үйлердің бағасына да әсер етеді.
Күні кеше Президент тапсырма беріп, жаңа бағдарлама іске қосылады деген еді. Бұл мәлімдемеден кейін алдағы уақытта тұрғын үй нарығына баспана құны тұрақталуы мүмкін деген болжам жасаймыз.
Нарықтағы сатылым тек ипотекалық бағдарламаларға байланып қалған жоқ. Бірақ халықтың басым көпшілігінде қолма-қол қаражат болмағандықтан тиімді ипотеканың сұранысы жоғары. Бәрімізге мәлім, елімізде қалаға көшу динамикасы жылдан-жылға артып отыр. Урбанизация деңгейі де жоғары. Соған сай, көп қабатты үйлердің көптеп салынуы қалыпты үдеріске айналды. Осы ретте, егер Үкімет нарыққа жаңа ипотекалық бағдарлама шығармаса, тұрғындардың баспанаға қол жеткізуі қиындайды, құрылыс компанияларының сатылымы болмағандықтан жұмысы тоқтауы мүмкін.
Әсел
ТӨЛЕУҒАЛИЕВА,
қаржыгер:
Халық бастапқы жарнаны төлеуге қабілетсіз
− Мемлекеттің қолдауымен іске асқан екі ипотекалық бағдарламаның тоқтауы нарықтағы баспанаға сұранысты төмендетеді. Екеуі де халық үшін тиімді болған еді. Мысалы, алғашқы жарна салыстырмалы түрде төмен болатын. Халық ипотекаға үй аларда бастапқы жарнаға қаражат таба алмай дал болады. Тіпті, алғашқы жарнаның өзін несиеге алатындар бар. «Отбасы» банкінің талабы белгілі, үй құнының 50 пайызын төлеуге міндеттісің. Оны кез келген салымшы орындай алмайтыны түсінікті. Ал екінші деңгейлі банктерден 10 млн теңгеге үй алсаңыз, қайтаратын сомаңыз 18-20 млн теңге. Яғни, екі есе артық төлеуге тура келеді. Мұның жанында «Отбасы» банкі салымшылар үшін тиімді болып отыр. Баспана бағасының жарты пайызын 3 жыл жинайсыз, есесіне жылдық пайыздық мөлшерлемесі (5 пайыз) төмен. Яғни, банкке үй бағасының үстіне қосып төлейтін қаражат 20-30 пайыз ғана болады. Бірақ ескеретіні, 3 жылда 10 млн теңге тұратын үйдің жартысын жинау қиынға соғады. Осыны көбі ескере бермейді. Жасыратыны жоқ, халықтың қаржылық сауаттылығы төмен. Банктің 20 пайыз үстемесін «20 теңгедей» көріп ала салады да, артынан бармақ тістеп отырады.
Президент Жолдауында айтылған жаңа бағдарламада алғашқы жарнаның сомасы төмен болса деген ұсыныс айтар едім. Өйткені көпшілікті алаңдатып отырған осы мәселе. Екіншіден, халық мемлекеттің қолдауымен іске асатын ипотекалық бағдарламалардан шатасып жатыр. Қайсы бар, қайсы жоқ екенін түсінбей дал. Сол себепті бір оператордың айналасына топтасып, бір терезе қағидасымен жұмыс істесе, халық сандалып жүрмес еді.
