БОЛАТХАН ТАЙЖАН: ӘРДАЙЫМ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ МҮДДЕСI ҮШIН ЖҰМЫС IСТЕДIМ
БОЛАТХАН ТАЙЖАН: ӘРДАЙЫМ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ МҮДДЕСI ҮШIН ЖҰМЫС IСТЕДIМ
— Болатхан аға, «Ұлт тағдыры — ел тағдыры» атты қозғалыс құрып жатырсыздар. Бұл қозғалысты құрудағы басты мақсаттарыңыз не? Оның «Ұлт тағдыры» қозғалысынан айырмашылығы қандай? Не үшiн мұндай екi түрлi қозғалысты құру қажет болды?
— Бiздiң қозғалысымыздың басты мақсаты — ең әуелi Қазақстан мемлекетiн қазақ халқының мүддесiне және қазақ мәдениетi мен тарихына сай мемлекет етiп құрсақ деймiз. Бұл менiң арманым, ойым — ешқандай дүниежүзiлiк тәжiрибеге қайшы келмейдi. Өйткенi қай халық болсын өзiне сай мемлекет құрып отыр. Кейбiреулер Қазақстандағы басқа ұлт өкiлдерiнiң тұратындығын көлденең тартып, жалпы Қазақстанды басқа халықтардың ортақ мекенi сияқты елестетедi.Ал, менiң айтарым «бұл көп ұлттар өкiлдерiнiң ортақ мекенi емес, қазақтың мекенi». Бiрақ, қазақтың мекенiнде бiзден де басқа ұлттардың өкiлдерiне тұра беруiне мүмкiншiлiк бар. Мен «ұлттардың өкiлi» дегендi әдейi айтып отырмын. Ал, қазiргi оппозициядағылар да, билiктегiлер де «ұлттар, этностар» деген терминдi қолданады. Шын мәнiсiнде, Қазақстанда тек бiр ғана халық, этнос өмiр сүредi, ол — қазақтар. Қалғандары этникалық топтардың өкiлi, басқа ұлттардың диаспоралары. Әрi бiздiң айтып жүргенiмiз тек қана «қазақ» мақсаты емес, Қазақстандағы саяси жүйенi демократия¬ландыру, президенттiң өкiлеттiгiн шектеу, президенттiң қолындағы құзыр заң шығарушы билiк пен атқарушы билiкке бөлiнiп берiлуi керек. Оның үстiне соттарымыз сайлануы керек. Бұл — бiрiншiден. Екiншiден, экономика саласында шикiзат шығаратын салалардан басқа, сол шикiзатты өндiру, қолдан келген өнiмдердi Қазақстанда жасау, өндiрiстердi дамыту, сондай-ақ, шағын және орта бизнеспен шұғылданатындардың салығын жеңiлдету, тiптi бiраз уақытқа тоқтата тұру арқылы өзiмiздiң ұлттық капиталымызға демеу жасау.
Сонымен қатар, билiк болсын, басқа да демократия орнатамыз деушi саяси күштер болсын барлығы мемлекеттiк тiлге келгенде жалтақ. Осы орайда бiздiң қозғалысымыз, «мемлекеттiк тiл — қазақ тiлiн бүкiл Қазақстан азаматтары меңгеруi керек» деген талап қойып, билiк осыған құлақ асса деп отыр. Оның үстiне, қазақ еместер қазақ тiлiн меңгерумен қатар, өз тiлдерiн де бiлуi қажет. Өйткенi, тек қана қазақ тiлiн бiлу керек десек ол баяғы орыстандыру саясатының басқа түрi болар едi. Бiздiң нақты мақсаттарымыз осы.
— Бiздiң бiлуiмiзше, Сiздермен қатар құрылып отырған «Ұлт тағдыры» қозғалысының бағыт-бағдары да, алға қойған мақсаты да сiздердiкiмен ұқсас. Бағдарламаларында көп айырмашылық жоқ. Ендеше неге бiр қозғалыс құруға болмады?
— Бiрiншiден, олардың бағдарламалары бiзбен дәлме-дәл сәйкес деп айта алмаймыз. Бiр-ақ мысал айтайын, бiз экономика саласында шикiзаттық бағытта емес, кәсiпорындарды дамыту қажет дегендi айтсақ, «Ұлт тағдыры» бұл мәселенi емес, мал шаруашылығын дамыту мәселесiн алға қояды. Мал шаруашылығын да дамыту керек, бiрақ, оған негiзделген экономика болуы мүмкiн емес. Қазақстанның мал шаруашылығынан басқа да дамытатын салалары өте көп. Екiншiден, тiл мәселесiн алайық. Бiз мемлекеттiк тiлдi Қазақстандағы азаматтардың барлығы бiлуi керек дегендi баса айтып жүрмiз. Ал, «Ұлт тағдыры» қозғалысының жетекшiлерi қазақ тiлiн уағыздайды, оның дамуына қолдау бiлдiредi, кең таралуына жағдай жасауға тырысады, алайда, нақты талап қойып отырған жоқ.
Сiздiң айтып отырғаныңызбен келiсуге болады, шынында да, екi қозғалыстың басы-қасында жүрген әжептәуiр интелектуальды күштердiң, танымал азаматтардың бастарын бiрiктiрiп, тiзе қосқанымыз әлдеқайда пайдалы болар едi. Бiрақ, өкiнiшке қарай, менiң байқағаным, Қазақстандағы қай саяси қозғалысты алсаңыз да, әр азамат өзiне тән бiр қозғалыс, партияны құрғысы келедi. Мен өз басым осындай қозғалысты басқарам деген үш ұйықтасам түсiме кiрмептi, әрi оны басқаруға ұмтылған да жоқпын. Республика сарайында өткен ұлт-патриоттарының құрылтайында ортақ ұсыныспен менi сайлағаннан кейiн, осы тiзгiндi қолға алып отырмын. «Ұлт тағдыры» қоғалысының жетекшiсi Дос Көшiм мен оның серiктестерiне барып, ұлт-патриоттары қозғалысы басшыларының бiрлестiгiн ұйымдастырайық дегендi айттым. Егер, олай болса бiз бiрiмiзден-бiрiмiз онша алшақ кетпейтiн ой-пiкiрлерiмiздi өзара үйлестiру арқылы бiр бағытта iс жүргiзе алатын боламыз.
— Олар бұған келiсiп отыр ма?
— Әрине, олар келiсетiн сыңайлы. Түбiнде бiз бiрлесе қимылдайтын боламыз. Өйткенi, бiздiң бағдарламаларымыз тым алшақтап та кеткен жоқ, бiр-бiрiне қайшы емес. Бiрақ, әзiрге бiр топқа бiрiге қойған жоқпыз. Бiр жағынан бiздiң қозғалысымыз әлi тiркелген жоқ. Екiншi жағынан, екi қозғалыс өздерiне қажет салаларды құрып алуы қажет.
— Жалпы, бiзде қазақтың ұлтшылдары ХХ ғасырдың басында жақсы жұмыс жасады. Солардың табандылығының арқасында автономияға қол жеткiзiп, Қазақ деген республика бой көтердi. Бұдан кейiн ауыз толтырып айтарлықтай ұлтшыл бағыттағы қозғалыстар болмаған секiлдi. Әрине, 90-жылдардың басында ұлттық қозғалыстар болды. Қазiр де қайтадан оянып жатыр. Бiрақ, дегенмен ХХ ғасырдың басындағыдай жұртты соңынан ерте алмай отырған сынды. Бұның себебi неде?
— Сол ХХ ғасырдың басындағы ағаларымыздың ұмтылған мақсатына сәйкес 60-жылдары қазақ жастарының «Жас тұлпар» деген ұйымы өмiрге келгендiгiн еске салғым келедi. «Жас тұлпардың» ұстанған басты мәселелерiнiң бiрi — Кеңес заманының өзiнде Қазақстанның дербестiгiн, тәуелсiздiгiн аңсаған едi. Экономиканы қалай дамы¬тамыз, саяси жүйенi қалай құрар едiк, тәуелсiздiгiмiздi алғаннан кейiн, Орыс импе¬риясымен қандай қарым-қатынаста болар едiк деген ойлар бiзде айтылып жүрдi, жазылып жүрдi. Дегенмен, 60-жылдары, Орыс империясы кезiнде ондай ойларды жарыққа шығару оңай болмады. Қазақтың талантты жастарына ортақ «Жалын» деген журналды шығаруға мұрындық болған бiз едiк. Өкiнiшке қарай, 90-шы жылдары «Жас тұлпар» астыртын айтып жүрген ой-идеялар қалып қойды. Өйткенi дәл соны ұстанған азаматтарға құлақ аспады. Бiздiң 60-шы жылдары мұрат тұтқан пiкiрлерiмiздi анық айтқан кiсi Сәбетқазы Ақатай едi. Ол «Жас тұлпардың» мүшесi болған. Тiптi кезiнде аталған ұйымның Кеңесiнiң төрағасы болған, бiрақ, оның айтқан идеяларын маңайындағылар қақпайлап, Орыс империясынан қалған құлдық идеяларымен шатастырып, iске асырмады. Екiншiден, тәуелсiздiктен кейiн билiкке келгендер Қазақстанды отарсыздандыру идеясын мүлде қабылдамады. Бiзден басқа Орыс империясынан бостандық алған елдер Балтық жағалауы елдерi болсын, Украина, Орта Азиядағы Өзбекстан, Түркiменстан, Тәжiкстан, Кавказ елдерi шын мәнiсiнде отарсыздандыру саясатын ұстанды. Қазақстан бұл арада мешеу боп қалды.
— Бұның себебi не сонда?
— Себебi, басында Қазақстан билiгiне келген азаматтар Орыс империясынан алшақтап кетуге мүдделi болмады. Ол ол ма, сол империяның қайта құрылуына көп ұмтылды. Тiптi қазiрге дейiн неше түрлi интеграцияны ойлап тауып, Орыс империясына әлi де жылы шырай танытудамыз.
— Құлдық психология және отарсыздандыру туралы айтып отырсыз ғой. Жақында әдейi, бәлкiм рас та шығар, «Финансы» деген журналда «Казахская русь» деген мақала жарық көрдi. Бұл мақаланың қандай қитұрқылықпен жазылғаны өз алдына, ал бiздiң ресми билiк осында айтылған ойларды жоққа шығаратындай батыл ресми мәлiмдеме жасаған жоқ. Өзге мемлекеттер тарапына осындай мәлiмдемелер жасалып жатса, олардағы ресми билiк үнсiз қала алмас едi. Ал, бiздiң ұлттың, елдiң, тәуелсiздiгiмiздiң атына кiр келтiретiн, тәуелсiздiгiмiзге нұқсан келтiретiн осындай мәлiмдемелердi билiк неге үнсiз өткiзедi?
— Бұл мәлiмдеменiң астарында негiз бар деп ойламаймын. Өйткенi, Қазақстанды Ресейдiң қоластына қайта енгiзу мүмкiн емес. Бұндай ой-пiкiр Мәскеуден шығып жатса да, Қазақстанның өзi сол Орыс империясына жақындасып, қолтығына қайта кiру әрекеттерiн жасап жатқаны құпия емес. Ресейлiк басылымдарды қарасаңыз, экономика саласын, сауда саласын, басқа саланы алғанда Қазақстан мен Ресей бiрiгiп алды, ендi қалғаны саяси интеграция деп жазады. Оның негiзi де жоқ емес. Өйткенi бiз сауда-саттық экономикалық байланыстарымызды тек Ресейге ғана бұрып жатырмыз. Ақпарат кеңiстiгiнде де солай.
— Бұл әңгiме президенттер Путиннiң туған күнiне орай, Санкт-Петербургте бас қосып жатқанда шықты ғой. Жалпы осындай әңгiмелерге жол берiп қойып үндемей отыруымыз, бiздiң ұлттық саясатымыздың солқылдақтығынан емес пе?
— Шын мәнiсiнде бұндай әңгiмелерге тойтарыс берiлуi қажет. Саясаттанушылар болсын, саяси билiктегiлер болсын, Сыртқы iстер министрлiгi болсын екiншi рет мұндай әңгiме қайта көтерiлмейтiндей шара қолдануы қажет едi. Бiзде тек Сыртқы iстер министрiнiң орынбасарының «бұл мүмкiн емес» деген әлсiз дауысымен шектелдiк. Бұл да саяси солқылдақтығымыздың кесiрi. Бiр қуанар жағдай соңғы Парламент мәжiлiсiнде Сыртқы iстер министрi Қ. Тоқаев «Қазақстанның Ресейге қосылуы мүмкiн емес» дегендi жариялады.
— Ресеймен қарым-қатынастың бiзге тиiмдiлiгiнен гөрi тиiмсiздiгiн көбiрек айтып отырсыз ғой. Қазiр өздерiңiзге белгiлi БЭК (бiртұтас экономикалық кеңiстiк) жасақталып жатыр. Украина осы ұйымға тек еркiн сауда әрiптесi ретiнде енуге мүдделi. Ал, Қазақстан қолында бар билiгiн беруге даяр отыр. Украина 93 құжаттың 8-iне ғана қол қоямыз десе, Қазақстан бәрiне қол қоюға уәде еттi. Бұның iшiнде ұлттың үстiнен қарайтын да органдар бар көрiнедi. Демек, бұл органдар белгiлi дәрежеде бiздiң тәуелсiздiгiмiзге қол сұға алады. Ал, 2011 жылы ортақ валютаға көшемiз. Сiздiңше, осы БЭК-тiң Қазақстанға берерi не?
— Қазақстанның көршi елдермен және алыстағы мемлекеттермен экономикалық қарым-қатынас жасауы дұрыс. Бiрақ та, ол қарым-қатынас екi жақты қарым-қатынастың дамуының нәтижесiнде жүзеге асуы керек. Ал, БЭК, ЕуроАзЭҚ сияқты ұйымдардың барлығы түбiнде Ресейдiң аузына қарататын жобалар. Бұл жобаларда Ресей басты рөл ойнайды. Оның халқының саны да, экономикалық мүмкiншiлiктерi де басым екенi анық. Бұндай жағдайда қайдағы тең құқық¬ты, тең мүмкiншiлiктi Одақ туралы айтуға болады. Демек, Ресеймен екi жаққа да пайдалы экономикалық сауда қарым-қатынасын құруға болады. Ал, БЭК секiлдi Ресеймен бiрге одақ құруға, ұйым немесе кеңiстiк құруға ұмтылудың түп негiзi — Ресейге бұрынғы империялық орнын қайтарып берумен бiрдей. Оның үстiне Ресей бұрын қол астында болған мемлекеттерге тең дәрежеде емес, шовинистiк пиғылда көз тастайды.
Еуразия идеясы 1922 жылдан бастау алады. Олардың түп негiзi Ресейдiң маңайындағы елдердi топтастырып, Ресейдiң қол астында ұстау. Ресейдiң негiзгi арманы бұрынғы Орыс империясын қайта құру, қалпына келтiру. Неге Орыс империясы? Бүкiл дүниежүзiнде Ресей империясы деген ұғым жоқ. Бұл тарихи шындық. Өйткенi бұл империяны құрған Ресейде тұратын халықтар емес, олардың өздерi (орыс халқынан басқалары) орыстар басып алғандықтан, сол империяда өмiр сүруге мәжбүр.
— Қырғыздың шоң жазушысы Шыңғыс Айтматовтың «Империяның жағымды жақтары да болады» атты сұхбаты алдымен интернетте, кейiннен «Мегаполис» газетiнде жарияланды. Сол сұхбатта Шыңғыс атамыз: «Егер Ресей империясы Орта Азия халықтарын жаулап алмағанда бiз Ауғанстанның күйiн бастан кешер едiк. Бiз ұлт болып, ел болып қалыптаса алмас едiк» деген ой айтады. Сiз осы пiкiрмен келiсер ме едiңiз?
— Бұндай идеяны құлдық психологиядан құтылмаған жандар айтады. Мен Джавахарлал Неру, Гамал Абдунасырлардың заманында өстiм. Тiптi кейбiреулерiмен тiкелей араластым, сұхбаттастым. Олар өмiр бақи «Егер ағылшындар бiздi басып алмаса, адам болмас едiк» деген идеяны айтпаған. Тiптi, соларға қарсы топта болған Махатма Гандидiң өзi бұндай идеядағы ойды айтпаған. Өкiнiшке қарай бiзде «Орыстардың жаулағанынан мешел қалғанымызды» ашық айтатын адам әлi жоқ. Тек қана орыстар емес, басқа елдердi жаулап алған метрополиялар өздерiнiң басып алған елдерiнiң дамуын, гүлденуiн ешуақытта арман етпеген. Олардың басты мақсаты — табиғи байлықтарын және де сол елдегi халықтардың еңбегiн, күшiн пайдалану, былайша айтқанда сору. Егер, өзi жаулаған елiнiң көркеюi үшiн қызмет етсе, онда оларға басқа елдердi жаулап алудың қажетi қанша. Осыны түсiну керек. Орыстың бiзге қатысты саясатын алатын болсақ, бүгiн қазақтар кем дегенде 60 миллионға жетушi едi, қазiр елiмiздегi қазақтың санының 9 миллионға зорға жетуi, бар қазақтың үштен бiрiнiң шетте жүруi ненiң салдары? Әрине, империяның салдары. Орыс империясы түу бастан қазақ халқын құрту саясатын ұстанды. Айталық, жасанды аштықтар, егер дүниежүзiнде 2000-нан астам ядролық жарылыстар болса, соның 500-ден астамын Орыс империясы жарды. Соның барлығы Қазақстанда жарылды. Неге? Өйткенi қазақтарды құрту керек болды. Сөйтiп олар бiздi экологиялық апатта қалдырып кеттi. Ендеше, Орыс империясының бiзге жағымды жақтары болды деп қалай айта аламыз? Империяны ақтау — сандырақ.
Бұндай пiкiрлердi өзiмiздiң Олжасымыз да жиi қайталап жүр. Егер де, Қазақстанның билiгiне ұлтшылдар келiп, Олжас ол кезге дейiн тiрi болса, ол сол ұлтшылдардың сойылын соғар едi.
— Сонда ол кiсi жалтақ саясат ұстанатын болғаны ма?
— Иә, ол кiсi жалтақтығын дәлелдеп отыр. «Жас тұлпардың» кезiнде бiз Олжаспен жақсы араласқанбыз. Ол кезде отанына, халқына жаны ашитындар халықтың сүйiспеншiлiгiне бөлендi. Оның қазақтың мүддесiне сай сарындағы «Азия» кiтабын алыңыз, сонымен бiрге оның «Тауларды аласартпай, даламызды биiктетейiк» деген де сөздерi бар. Қазiр Қазақстанда қазақтың беделiнiң төмен екенiн көрiп, ол билiкке жағымпазданып, қазақтарға қарсы сөз айтып жүр.
Билiк егер қазақтарды қолдайтын бағыт ұстанса, Олжас олардың алдына түсiп жүгiрер едi.
— Әрбiр үшiншi қазақ шетте жүр дегендi айтып отырсыз. Жақында дүниежүзi қазақтарының III құрылтайы өттi. Онда айтылған әңгiмелерге қарап отырсаңыз, «Бiзге қазақ керек пе, жоқ па?» дегенге сайды. Жалпы, Сiз қалай ойлайсыз «Қазақстанға оралман керек пе, жоқ, оралманға Қазақстан керек пе?»
— Қазiр ең бiрiншi Қазақстанға оралмандар керек. Бiрiншiден, халықтың санын көбейту үшiн, екiншiден, қазақтардың салмағын арттыру үшiн, үшiншiден, мәдениетiмiздiң дамуына, төртiншiден, жоғары бiлiмдi, көзi ашық, шетел тәжiрибелерiн бiлетiн азаматтардың келуi арқылы интеллектуальдық деңгейiмiздiң артуы үшiн олардың қосар үлесi зор болмақ. Демек, оралмандардың Қазақстанға, қазақ халқына аларынан берерi әлдеқайда көп. Оралмандар қазақ мемлекетiнiң болашағын күшейтуге талпынып келедi. Олар кедейленiп, экономикасы тұралап жатқан елдерден келiп жатқан оралмандар емес. Сондықтан олар Қазақстаннан пана iздеп келiп жатқан жоқ. Керiсiнше, оның мемлекеттiгiн нығайтуға үлес қосу мақсатында келуде.
— Бiрақ, бiз оралмандарды жұмыс күшi ретiнде дұрыс пайдалана алмай отырмыз ғой?
— Мен сауатты, жақсы оралман мамандардың бiразын бiлем. Солардың көбi 90-шы жылдардың басында мал бағып кеттi. Сондай-ақ, сыртқы саясатқа пайдалануға болатын небiр бiлiктi мамандар жұмыссыз жүр. Ал, бiз ақша шығындап ол мемлекеттерге тiл үйренуге шәкiрттер жiберемiз. Бiрақ, олар сол елдiң тiлiн дәл оралмандардай бiле алмайды. Демек, оралманға деген дұрыс көзқарастың қалыптаспауы салдарынан, бiз оларға жұмыс ретiнде емес, ауа көшкендер ретiнде баға берудемiз.
— Оралманға деген дұрыс көзқарастың болмауы, антиқазақтық көзқарастан туындап отырған жоқ па?
— Әрине, таяқтың бiр ұшы сонда барып тiрелiп жатыр. Ең алдымен ұлттық саясатты шешiп алмай, оралманға деген көзқарас оңалады деу қиын.
— Алда президент сайлауы жақындап келедi. Осы сайлауда ерекше бiр оқыс оқиғалар болады деп ойлайсыз ба?
— Сайлаушылар дауыстарын кiмге берсе де, оны санаушылар өздерiне қолайлы нәтиженi жариялайтындығына менiң сенiмiм кәмiл.
Екiншiден, қалай қарасаңыз да қазiргi президенттiң үгiт-насихат жұмысы өте басым. Ол әсер етпей қоймайды. Ал, халықтың iштегi ой-пiкiрi сыртқа шыға алмай, iске аспаса, халықтың қандай мiнез көрсететiнiне кепiлдiк бере алмаймын.
— Соңғы кездерi сайлау жақындаған сайын толқулар жиi болып келедi. Әсiресе, Алматы қаласы маңайында жерiнен айрылған немесе үй-күйсiз баспанасыз жүргендердiң наразылығы күшейе түсуде. Бұның бәрi әлеуметтiк фактордан туындаған мәселелер. Егер, елiмiзде қандай да бiр төңкерiс немесе шерулер бола қалса, ол әлеуметтiк фактордан туындай ма, жоқ, ұлттық фактордан туындай ма?
— 2006 жылдан бастап, Қазақстанда тұрып жатқан тұрғындардың 60%-ын құрайтын қазақ халқы көп жағдайда iштей наразы. Олардың күйiнiп ашынып отырған себебi, ең бiрiншi экономикалық-әлеуметтiк жағдай, олардың жай-күйi түзелiп кеттi деп айта алмаймын. Екiншiден, намысына, мемлекеттiлiгiне нұқсан келтiретiн көп жағдайлар бар. Ол тек тiлдiк жағдай ғана емес. Экологиясы нашар аймақтардың көбi қазақтар тұратын жерлер. Үкiметте, Парламентте отырғандардың қазақша сөйлемегенi қазақтың намысына тиедi. Оның үстiне осындағы қазақ еместердiң қазақша үйрену қажеттiгiн сезiнбегенi, Қазақстанның мемлекет ретiнде тiлге қатысты заңдарының орындалмай отырғаны, жерiнен айрылып қалғандығы олардың ашу-ызасын тудыруы бек мүмкiн.
— Қырғызстандағы революция әлеуметтiк фактордың жемiсi. Бiз осы әлеуметтiк фактордың алдын алу үшiн жалақыны, жәрдемақыны, зейнетақыны көтердiк. Бiрақ, соған қоса инфляция да шарықтап өсiп кеттi. Аталған жәрдемақылар 15%-ға өссе, инфляцияның деңгейi одан анағұрлым жоғары. Оның үстiне күзгi жиын-терiм кезiнде өзiмiз мұнай мемлекетi бола тұра, мұнай өнiмдерiнiң қымбаттауы және орын алды. Осының бәрi экономикадағы бұрыс саясаттың жемiсi емес пе?
— Бұл әрине экономикалық қате саясаттың салдары. Елде жалақыны өсiру, халыққа мұнайдан түскен пайданы теңдей бөлiп беру бұның бәрi қате саясат болар едi. Мысалы, әр адамның алып жатқан қаржысының көлемi өстi дейiк, ол қаржысын қайда жұмсайды? Сол қаржыға сай сұраныстарын өтейтiн тауарлар Қазақстанда шығарылмайды. Сiз ол ақшаны шет елден тауар таситын компанияларға апарып бересiз. Ал, олар қаржының молайғанына сай сатып отырған тауарын қымбаттата бередi. Яғни, бюджеттен халықтың экономикасын молайтуға бөлiнген қаржы басқа елдiң экономикасына салынады. Ал Қазақстанда жан-жақты дамыған кәсiпорын, өндiрiстер болатын болса, сiз өз елiңiз өндiрген тауарларды алып отырсаңыз, бюджет арқылы өскен қаржыны өз экономикаңызға саласыз. Сондықтан, тек қана шикiзатқа сүйенiп отырсақ, қаражатты қанша көбейтсек те, одан түсер пайда жоқ.
— Рахмет!
— Саяси аренада болсын, журналистердiң арасында болсын, Сiздi тұрақты бағыт ұстанбайды деп кiнәлап жатады. Бiресе, «Отан» партиясында жүргенiңiздi көрдiк, бiресе, «Әдiлеттi Қазақстан үшiн» қозғалысына мүше болдыңыз. Ендi ұлт-патриоттарының қозғалысын құрып жатырсыз. Бұған не дейсiз?
— «Отанда» жүрсем де, «Әдiлеттi Қазақстан үшiн» қозғалысында жүрсем де мен әрдайым қазақтың ұлттық мүддесi үшiн қызмет еттiм. Тiптi, Мысырда елшi боп жүргенiмде, Каирдiң бiр көшесiне Абай атын беруге көп күш жұмсадым. Сол iске асты. Мен «Отан» партиясына барғанда ұлттық мүдденi жүзеге асыру мақсатында барғанмын. Дәл осындай оймен «Әдiлеттi Қазақстан үшiн» қозғалысына бардым. Олардың арасында да қазақ халқының мүддесiн айтатын азаматтар керек шығар деген оймен бардым. Сондықтан, мен пiкiр-ой мүддемде тұрақсыз емеспiн.
— «Әдiлеттi Қазақстан үшiн» қозғалысы Сiздiң ойыңызды ақтай алды ма?
— Толық қабылдап жатыр деп айта алмаймын.
Әңгiмелескен Есенгүл КӘПҚЫЗЫ
