Қазақстан экономикасының өсу қарқыны халық табысына, еңбек нарығына және әлеуметтік тұрақтылыққа тікелей ықпал етіп келеді. 2025 жылдың алғашқы тоғыз айындағы нәтижелер елде жаңа жұмыс орындары көбейіп, жалақы мөлшері артқанын көрсетті. Бұл өзгерістер білім, әлеуметтік қамсыздандыру және еңбек нарығын дамыту бағыттарындағы мемлекеттік саясаттың нақты нәтижесі саналады.
Жалақы өсімі – экономикалық серпіннің айғағы
Биылғы екінші тоқсанда орташа айлық жалақы 448 620 теңгеге жетті. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 11,3 пайызға жоғары. Ең төменгі жалақы мөлшерінің 85 мың теңгеге дейін өсуі 1,8 миллионнан астам жұмыскердің табысына тікелей әсер етті. Енді ең төменгі жалақы орташа еңбек өнімділігімен өзара байланысты жаңа әдістемемен есептеледі.
Жалақының артуы тек статистикалық көрсеткіш емес – бұл халықтың сатып алу қабілетін арттырып, ішкі нарықтағы сұранысты күшейтеді. Ал сұраныс, өз кезегінде, жаңа жұмыс орындарының ашылуына және экономикалық белсенділіктің өсуіне түрткі болуда.
Жұмыс орындары көбейген
2025 жылдың екінші тоқсанында елде 9,3 миллион адам жұмыспен қамтылған. Жұмыссыздық деңгейі 4,6 пайызға дейін төмендеді. Тек биылдың өзінде 616 мыңнан астам адам тұрақты жұмысқа орналасты, оның ішінде 278 мыңға жуық жас бар.
Бүгінде еңбек нарығының икемділігі артып келеді. Цифрлық платформалар арқылы жұмыс іздеу, кәсіптік бағдар алу және тәжірибеден өту тетіктері жеңілдеді. Мәселен, Enbek.kz базасында «Менің жазғы демалысым» жобасы іске қосылып, 14 жастан бастап жастар алғашқы еңбек дағдыларын меңгере алады. Ал «Мансап компасы» жүйесі арқылы колледж және жоғары оқу орындарының студенттері өндірістік практикадан өтуде. Бұл бастамалар болашақ мамандардың еңбек нарығына ерте бейімделуіне мүмкіндік береді.
Кәсіптік білім – тұрақты жұмыстың кепілі
Жұмыс орындарының сапасын арттырудағы негізгі бағыттың бірі – техникалық және кәсіптік білім беру. 2025-2026 оқу жылында колледждерге 189 мың талапкер қабылданды. Мемлекеттік тапсырыстың 70 пайызы техникалық мамандықтарға бөлінді.
Мысалы, геология, машина жасау, энергетика, IT және құрылыс сияқты салаларда тегін білім беру толық қамтамасыз етілген. 622 колледжге 4 мыңнан астам кәсіпорын қамқорлық жасап отыр, ал дуальды оқыту бағдарламасына 108 мың студент қатысуда. Бұл жүйе студентті бір мезгілде теория мен тәжірибені қатар меңгеруге үйретеді.
Сонымен қатар студенттердің шәкіртақысы екі есе өсіп, орта буын мамандықтары бойынша 41 896 теңге, жұмысшы біліктілігі барлар үшін 43 574 теңге болды. Әлеуметтік қолдаудың мұндай шаралары жастардың еңбекке ынтасын арттырып, жұмысшы мамандықтарының беделін көтеріп отыр.
«Наурыз жұмыскер» және жаңа мүмкіндіктер
2025 жылдан бері жұмысшы мамандарға арналған жеңілдікті «Наурыз Жұмыскер» ипотекасы іске қосылды. Бұл бағдарлама бойынша мөлшерлеме 7–9 пайыз, ал займ көлемі 36 миллион теңгеге дейін жетеді. 22 қыркүйектегі жағдай бойынша 1 918 адамға 46,5 млрд теңге көлемінде несие берілген.
Осы бастама жастарды тек мамандық иесі болуға емес, өз отбасын қалыптастыру мен тұрақтылық орнатуға ынталандырады. Бұл – экономиканың әлеуметтік қырын күшейтетін нақты мысал.
Білім мен ғылым – жаңа жұмыс орындарының көзі
Білім беру саласы елдегі ең көп еңбек орнын қамтамасыз ететін бағыттардың бірі. 2024–2025 жылдары 526,8 мың орындық 359 жаңа мектептің құрылысы жоспарланған. Оның 173-і «Келешек мектептері» жобасы аясында бой көтеруде. Бұл – тек сапалы білімнің кепілі емес, сонымен қатар мыңдаған құрылысшы, инженер, мұғалім және қызметкер үшін жұмыс көзі.
Сонымен бірге 2025 жылы 10 мыңнан астам мұғалім мен қызметкер мектепке дейінгі жаңа ұйымдарда еңбек етуде. Қазірдің өзінде 303 балабақша ашылып, 26,6 мың орын қосылды. Балалармен бірге ата-аналардың да өмір сапасы жақсарып отыр, яғни мектепке дейінгі жүйеде жаңа жұмыс орындары құрылуда.
Әлеуметтік қамсыздандыру және еңбек нарығының тұрақтылығы
Экономикалық өсімнің тағы бір қыры – әлеуметтік тұрақтылық. 2025 жылы зейнетақы мен әлеуметтік төлемдер 8,5 пайызға индекстелді. Базалық зейнетақы мөлшері артты, ал ең төменгі жиынтық зейнетақы 95 131 теңгеге жетті. Мұның бәрі халық табысының нақты өсуін көрсетеді.
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан 1,2 млн адамға 714 млрд теңге төленді. Ал көпбалалы және аз қамтылған отбасыларды қолдау үшін 1,3 млн адам жәрдемақы алды. Мұндай шаралар халықтың әлеуметтік әл-ауқатын сақтап, ішкі тұтыну мен еңбек белсенділігін арттыруда маңызды рөл атқарады.
Басты басымдық – еңбек мәдениеті мен қауіпсіздік
Жалақы мен жұмыс орны ғана емес, еңбек жағдайы да маңызды. Соңғы бір жылда өндірістегі жазатайым оқиғалар 5,3 пайызға азайды. Ел бойынша 3 262 кәсіпорында еңбек қауіпсіздігі стандарттары енгізілді. Бұл – жұмысшылардың құқықтарын қорғауға және олардың денсаулығын сақтауға бағытталған жүйелі жұмыс нәтижесі.
2025 жылы өткен «Еңбек адамы – Ел мақтанышы» республикалық форумында Мемлекет басшысы атынан үздік жұмысшыларға марапаттар табысталды. Бұл шара еңбек адамының мәртебесін арттырып, қоғамда жаңа еңбек мәдениетін қалыптастыруға серпін берді.
Түйін сөз
Экономикадағы өсім – бұл сандар ғана емес, ол әр адамның өмір сапасында көрініс табады. Бүгінгі таңда Қазақстанда табысы артқан, тұрақты жұмыс орнымен қамтылған азаматтар қатары көбейіп келеді. Мемлекеттік бағдарламалар мен білім жүйесіндегі өзгерістер еңбек нарығын жаңаша түрлендіріп, қоғамның әлеуетін арттыруда.
Жалақының өсуі, жаңа жұмыс орындарының ашылуы, әлеуметтік қорғалудың күшеюі – бәрі де тұрақты экономиканың тірегі. Демек, экономиканың басты көрсеткіші – азаматтың өз еңбегіне лайық табыс табуы және ертеңіне сеніммен қарауы.
