Ғалымдар әртүрлі экологиялық және мәдени ортада өмір сүретін адамдардың есту қабілетіне не әсер ететінін анықтауға тырысты.
Жаңа зерттеу нәтижелері әйелдердің есту қабілеті ерлерге қарағанда орта есеппен екі децибелге жоғары екенін көрсетті. Бұл айырмашылық жасқа немесе өмір сүру ортасына қарамастан барлық адамда байқалады. Сонымен қатар, зерттеушілер қоршаған орта факторлары адамның әртүрлі жиіліктегі дыбыстарды қабылдауына айтарлықтай әсер ететінін анықтады.
Ғылыми жұмыс Scientific Reports журналында жарияланған және оны Франциядағы Тулуза қаласындағы Биологиялық әртүрлілік және қоршаған орта зерттеу орталығының ғалымы Патрисия Баляреск пен Ұлыбританиядағы Бат университетінің профессоры Тури Кинг басқарған.
Ғалымдар әртүрлі экологиялық және мәдени ортада өмір сүретін адамдардың есту қабілетіне не әсер ететінін анықтауға тырысты. Бұған дейінгі зерттеулер негізінен индустрияланған елдерде жүргізіліп, есту қабілетінің нашарлауы көбіне қартаю, шудың әсері немесе химиялық заттармен байланысқа түсуімен түсіндірілген. Алайда, бұл факторларға ұшырамаған адамдардың да есту қабілетінде айырмашылықтар бар.
Зерттеу аясында 5 елдің (Эквадор, Англия, Габон, Оңтүстік Африка және Өзбекстан) 13 түрлі тобынан 448 сау ересек адам тестілеуден өтті. Бұл популяциялар қалың ормандардан бастап таулы ауылдарға және қалалық аймақтарға дейінгі әртүрлі экожүйелерді қамтыды.
Ғалымдар есту сезімталдығын бағалау үшін "өтпелі-ояушылық отоакустикалық эмиссия" деп аталатын әдісті қолданды. Бұл әдіс адамның естуін тілдік немесе мәдени ерекшеліктерге тәуелсіз салыстыруға мүмкіндік береді. Қатысушылардың құлағына қысқа дыбыстық сигналдар жіберіліп, ішкі құлақтың оларға қалай жауап беретіні тіркелді.
Әйелдердің есту қабілеті ерлерге қарағанда орта есеппен екі децибелге жоғары болды. Бұл айырмашылық барлық жиілік диапазондарында байқалды, тек жоғары жиіліктерде ғана емес. Жас факторы әсер еткенімен, ол жыныстық айырмашылықтан әлдеқайда әлсіз болды. Адамның есту қабілеті 35 жастан кейін баяу төмендей бастайды, бірақ бұл өзгеріс әйелдер мен ерлер арасындағы айырмашылықтан аз.
Оң және сол құлақ арасында да айырмашылық бар: орташа есеппен, оң құлақтың сезімталдығы сәл жоғары болды. Бұл құбылыс бұрын да байқалған және мидың дыбысты өңдеу ерекшеліктерімен байланысты болуы мүмкін.
Зерттеу күтпеген нәтиже берді: адамның өмір сүретін ортасы оның есту қабілетіне айтарлықтай ықпал етеді. Биіктікте өмір сүретін адамдар (мысалы, Анд тауларындағы ауылдар) есту қабілетінің ең төменгі сезімталдығын көрсетті. Бұл оттегінің жетіспеушілігі немесе биіктікке байланысты басқа да физиологиялық факторлармен түсіндірілді. Тропикалық ормандарда тұратын адамдар табиғи дыбыстарды жақсы ести алатын болып шықты. Бұл қалың өсімдіктер мен жануарлар әлеміне бай ортада өмір сүруге бейімделумен байланысты болуы мүмкін. Қала тұрғындары жоғары жиілікті дыбыстарды қабылдауға икемдірек болды. Ғалымдар мұны көлік пен қала шуынан туындаған бейімделу механизмімен байланыстырады. Бұл құбылыс құстар арасында да байқалған: қалалық құстар төмен жиілікті көлік дыбыстарын басып озу үшін жоғары жиілікте ән салуға мәжбүр болады.
Зерттеушілер қатысушыларды тілдік топтарға (мысалы, үнді-еуропалық, нигер-конго тілдері) бөліп қарастырды. Лингвистикалық фактордың белгілі бір рөлі болғанымен, қоршаған ортаның әсері әлдеқайда басым екені анықталды.
Зерттеу барысында ғалымдар ұзақ мерзімді бақылаулар жүргізбегендіктен, адамның есту қабілеті қоршаған орта өзгерістеріне қалай бейімделетінін дәл анықтай алмады. Сондай-ақ, генетикалық деректер талданбады, сондықтан байқалған айырмашылықтардың тұқым қуалаушылық немесе өмір бойындағы бейімделу нәтижесі екенін айту қиын.
Ғалымдар болашақта генетикалық факторлар мен қоршаған ортаның әсерін тереңірек зерттеуді жоспарлап отыр. Егер есту қабілеті тіршілік ортасына икемделе алатын болса, онда бұл адам ағзасының бұрын ойлағаннан да бейімделгіш екенін көрсетеді.
