"Атажұртта мұндай қолдау болады деп күтпедім" – боксшы Аман Қонысбеков
"Спортта биік межеге жеткісі келетін адам өзге атлеттермен топтасып істеген жаттығуымен шектелмеуі керек. Топпен бірге жаттыққан соң, артынан жарты сағат болса да, өз стиліңді түзеп-күреп, өз-өзіңмен жұмыс істеуің керек".
Бір айдан соң бокстан ересектер арасында Қазақстан чемпионаты өтеді. Боксшыларымыз әлем чемпионатына кімнің баратынын анықтайтын бұл біріншілікке дайындығын пысықтап жүр. Олардың арасында жыл басынан бері ел намысын қорғап жүрген Аман Қонысбеков те бар. Өзбекстанда туып-өскен 20 жастағы Аман биыл тарихи Отаны Қазақстанға қоныс аударып, азаматтық алып, ірі жарыстарда бой көрсетіп жүр. Жанкүйерлерді өзгеше жұдырықтасу стилімен, жойқын соққысымен тәнті қылған ол аз уақыт ішінде көпшілік көзайымына айналып үлгерді. «Түбі бір жарқ етуді» көздейтін Аманға хабарласып, аз-кем сұхбаттасқан едік.
– Бала кезіңнен қандай да бір боксшыға еліктеп өстің бе, әлде?
– Ешкімге еліктемедім. Боксқа келуіме туған ағам себепкер болды. Ол қарымы мықты боксшы болған. Әкемнің де бұл спорттан хабары бар. Сондықтан 6 жасымнан бастап бокспен шұғылдана бастадым. Мен – Өзбекстанның Науаи облысына қарасты Зафарабад қалашығының тумасымын. Қазақ көп шоғырланған мекен. Онда 7-сыныпқа дейін оқып, жаттықтым. Содан соң Науаи қаласындағы спорт мектебіне шақырту алдым. Онда бір жыл жаттыққан соң, 44 келіде Өзбекстан чемпионатында бағымды сынап, 3-орын иелендім. Алғаш рет қатысқан ірі жарыста алған сол жүлделі орын маған стимул болды. Сол кезден бастап болашағымды тек бокспен байланыстырамын деген шешім қабылдадым. Бокс десе, ішер асымды жерге қоятын жағдайға жеттім. Спорт мектебін бітірген соң, көршілес Бұқара облысындағы Спорт университетіне оқуға түстім. 3-курсты бітірер кезде, тарихи Отаным – Қазақстанға көшіп келдім.
– Біз, журналистер Қазақстанға көшіп келуіңе былтыр Өзбекстан чемпионатының жартылай финалында әлем және Олимпиада чемпионы Асахуджа Муйдинхуджаевты ұрып-құлатып, нокдаунға түсірсең де, төрешілердің саған жеңісті бермеуі себеп болды деп болжадық. Алайда кейін сен елге қоныс аударуыңа бокстан басқа да себеп болғанын айтып қалдың.
– Атажұртқа көшуіме дәл сол жайт себеп болған жоқ. Бірақ көпшілікке солай көрініп қалды. Негізі, отбасымызбен елге көшуді бұрыннан ойластырып жүрген едік. «Ақыры, Өзбекстан чемпионы бола алмадым. 1 жыл уақытымды текке кетірмей Қазақстанға барып, осы бастан үйренісе берейін. Әке-шешем түбі көшіп келеді ғой» деген оймен Қазақстанға қоныс аудардым. Расында, атамекенге көшуіме тек бокс себеп емес. Туыстарымыздың бәрі Қазақстанға көшіп кеткен. Өзбекстанда бір атаның балалары ғана қалған едік. Үйдегілер әне көшеміз, міне көшеміз деп ұзақ жүрді. Сосын «Ақша жинайық. Содан соң түбегейлі қоныс аударамыз» деді. Ол уақытты тосып жүре берсем, жасым да біршамаға келіп қалады. Олар бері жылжимыз дегенше, жалғыз болса да, өзім көше берейін деп көшті бірінші болып бастап кеттім. Сол тағдыршешті сәтте Астанада тұратын Исатай деген туысқан ағам қатты қолдау көрсетті. Ол кісі мен Өзбекстан жастар құрамасы сапында жүргенімде «Осында кел. Қазақстан атынан шық» деп үнемі хабарласатын. Мен болсам, «Жоқ, ата-анам көшсе ғана барамын. Оларсыз қалай жалғыз көшпекпін?» деп жүрген едім ғой. Кейін ата-анама «Мен елге барып, бірте-бірте бой үйрете берейін. Сендер сосын келерсіңдер» айтып кеттім. Алла қаласа, ата-анам мен бауырларым алдымыздағы жылы көшіп келер.
– Өзбекстан чемпионатындағы қандас боксшылардың аяқ алысын бақылаған көпшілік сенің елге қоныс аударғаныңды сүйіншілеп жазды. Отандық БАҚ-та «Аман атажұртқа оралды» деген сыңайдағы жаңалықты көп таратты. Байқағаным, сен әдепкіде елде осылай ыстық қарсы алады деп күтпеген секілдісің.
– Әлбетте, күтпедім. Менде керісінше уайым басым болды. Бір елден екінші елге ауысу оңайға соқпайды. Мұнда мені құшағын ашып, төрден орын беріп, «71 келідегі көшбасшылықты саған береміз» деп ешкім тізгінді бере салмайды ғой. Боксы дамыған ел болғасын бәсекелестер жетіп артылады. Көшіп келместен бұрын «Барайын ба, бармайын ба? Не істесем екен? Өмірім қалай өрбиді екен?» деп көп ойландым. Одан бөлек, спортшы болғасын жарақат алып қалу қаупі де жоқ емес. Түрлі ой мазалап, санам сан-саққа жүгірді. Дегенмен «Кім тәуекел етпейді, сол мақсатына жетпейді» демекші, белімді буып, ақыры көшіп келдім.
– Бір үміт, мың күдікпен елге келген сенің қолдаушылардың саны күрт өсіп, өзің туралы спорт парақшаларда жиі жазылды. Әрі алғаш қатысқан жарысың – Елорда Кубогінде аренада атыңды айтып, айқайлағандар да көп болды. «Өзбекстан чемпионатында әділетсіздікке ұшыраған қазақ жігіті» деп қолдау көрсеткені айдан анық. Дейтұрғанмен, елге келген қандас қолдаудан кенде қалмайды дегенмен келісетін шығарсың?
– Әрине, келісемін. Сіз айтқандай, басында халық сол чемпионаттағы әділетсіздіктен кейін елге келді деп қабылдады. Алайда олай ойлау дұрыс емес. Кіндік қаның тамған жерді жамандау адамгершілікке жатпайды. Сосын сіз тағы айтып өткендей, мен Өзбекстанда өсіп-өнген қандас болған соң, «Өз елім деп келді ғой. Бетін қақпайық, керісінше қолдайық» деп жазғандардың қарасы көп болды. Расында, мұнда өзге елде тұратын қазақтарға, әсіресе, басқа елдің туын көтеріп жүрген қандастарға баса назар аударып, жіті бақылап жүреді ғой. Дегенмен дәл маған осындай орасан қолдау көрсетеді деп күтпедім. Мұқым жұрттың назары маған ауады деп еш ойламадым. Бұрын-соңды өмірімде мұндай жайттар болмаған. Осында келгелі өзімнің жанкүйерлерім пайда болды. Қолдаушылар қатары көбейді. Мені рингте көргісі келетін, менімен отырып, әңгімелескісі келетін жанашырлар тобы арта түсті. Сол үшін Аллаға сансыз шүкір деймін.
– Қазақстанға көшіп келген бойда сол кезде ұлттық құраманың бас бапкері қызметін атқарған Мырзағали Айтжановтың көзіне түсіп, бірден оның жеке шәкірті атанамын деп тіпті де ойламаған шығарсың.
– Мырзағали аға «Мен сені өзім жаттықтырамын» дегенде қатты қуандым. Ұлттық құраманың бас бапкері болғасын бас командаға көп уақыт бөлуге тиіс. Одан бөлек Сәкен Бибосынов, Сағындық Тоғамбаев сынды жеке шәкірттерді баптайды. Кейін мені өзі баптайтынын айтқан кезде «Расында, ағайдың қол астында жаттығамын ба? Ағайдың шәкірті болғаным ба сонда?» деп көпке дейін сене алмай, таңырқап жүрдім. Бұған дейін ол кісіні тек теледидардан көріп, сыртынан бақылап жүрен едік қой. Қазір мен Астанада тұрамын. Дегенмен Мырзағали ағаның жеке шәкірті болғасын, жарыстарға Түркістан облысының атынан шығамын.
– Мырзағали аға бір сұхбатында сен туралы «Ол жігіттің табиғи күш-қуаты бар. Нағыз ауылдың жігіті. Бұрын бізде ондай боксшылар көп болатын. Алайда кейін көпшілігі қалаға құмар болып кетті. Қалада өскеннен кейін бе, жігіттеріміз күш жағынан осалдау. Ал бұл жігіттің екі қолы да қарулы» деген еді...
– Иә, ол сұхбатты көрдім. Жеке жаттығуларды үздіксіз жасау – менің хоббиім. Спортта биік межеге жеткісі келетін адам өзге атлеттермен топтасып істеген жаттығуымен шектелмеуі керек. Топпен бірге жаттыққан соң, артынан жарты сағат болса да, өз стиліңді түзеп-күреп, өз-өзіңмен жұмыс істеуің керек. Мен Өзбекстанда жүргенде солай көп жаттығу істегенмін. Әсіресе, соққы шығаратын жеке айла-тәсілімді жиі қолданатынмын.
– Өзбекстан құрамасындағы бұрынғы командаластарыңмен қарым-қатынасың қалай?
– Өте жақсы. Олар мені үнемі қолдап жүреді. Жеңген кезімде үнемі құттықтап, ақжарма тілегін аямай жазады. Мен елге келерде Өзбекстандағы спортқа жауапты үлкендердің ақ батасын, разылығын алғанмын. «Мен Қазақстанға көшейін деп жатырмын. Әке-шешем де қоныс аударады. Елді сатып кетіп жатқаным жоқ. Тарихи Отаныма көшіп бара жатырмын» дегесін, олар маған ақ жол тілеп, шығарып салған. Біреудің разылығын алмай кетсең, жолың болмайды ғой. Өзбекстанда маған қамқор болып, бокстың қыр-сырын үйреткен мықты мамандар көп. Оларға жөнімді айтпай, кетіп қалғаным адамгершілікке жат болар еді.
– Қазақстан құрамасына ауысқан 1 жылға жетер-жетпес уақытта 3 ірі жарысқа қатысып, 2-еуінде чемпион атандың. Әрі Қазақстан формасын киіп шыққан алғашқы кездесуіңде қырғыз қарсыласыңды екі рет сұлатып түсіріп, айқын басымдықпен жеңіске жеттің. Қазақстандағы спорт мансабыңның дәл осылай өрбіп жатқанына риза шығарсың?
– Әлбетте, ризамын. Алғаш қатысқан жарысым Елорда Кубогінің жартылай финалында өзбек боксшысына есе жібердім. Бірінші раундта жеңіліп, екіншісінде жеңдім. Алайда үшінші раундта шаршап қалдым. Кінә өзімнен болды. Оны мойындаймын. Менен 6 жас үлкен ол қарсыласым – өте мықты боксшы. Дегенмен мен ол уақытта өз бабымда болмадым. Оған қоса, ол кезде азаматтық алуға қажет құжаттармен басым қатып жүрді, әрі жаңа ортаға үйренісе алмай жүрген едім. Аузымды ашып жүргенде бірден салмақ қуып, жарысқа араласып кеттім. Егер дайындығым жақсы болғанда, оны жеңіп, чемпион атанатын едім. Кейін екі халықаралық турнирде топ жарып, 71 келіде чемпион атағын иелендім. Ендігі кезекте ең басты жарыс – алда желтоқсан айында өтетін Қазақстан чемпионаты. Қазір соған тас-түйін дайындалып жатырмын. Елге келіп, титтей болсын, жетістікке жетсем, ол – сабырдың арқасы. Кезінде ата-анамның ақшасына жарыстарға барып, қиын кезеңдерді бастан өткеркен кезде «Бір қайыры болады ғой. Түбінде бір жарқ етеміз» деп ой түйетінмін. Әр қиындықтың артында жеңілдік бар. Ол – айдай анық. Менің жүріп өткен жолым – бұған дәлел. Қазір бұлай жүргенімді жарқ ету деп айта алмаймын. Әлем, Олимпиадада топ жарсам, нағыз жарқ еткен сәтім деп айта аламын. Ол үшін алдымен Қазақстан чемпионы атануым керек. Алда желтоқсанда өтетін ел біріншілігінде 2025 жылы әлем чемпионатына қатысатын құрама анықталады. Сол үшін барымызды беріп, жеңісті қолдан бермеуге тырысамын.
– Дегеніңе жет! Бәрі сен ойлағаннан да асып түссін!
Сұхбаттасқан
Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ