Қайғы мен қорқыныш адамның өзін-өзі басқаруына қалай әсер етеді? – зерттеу
Жаңа психологиялық зерттеу қайғы мен қорқыныштың адамның өзін-өзі басқаруына қалай әсер ететінін анықтады. «Cognition & Emotion» журналында жарияланған зерттеу нәтижелері бойынша, қайғы мен қорқыныш адамды тежеп, барынша сабырлы етеді.
Зерттеу эмоцияның адамдардың мінез-құлқы мен танымына, әсіресе назар аудару, проблемаларды шешу және тежеу сияқты атқарушы функцияларға әсер ететін маңызды рөл атқаратынын көрсетті. Позитивті эмоциялар, мысалы, бақыт, әдетте, танымдық икемділік пен зерттеуге байланысты болса, теріс эмоциялардың, әсіресе қорқыныш пен қайғының рөлі терең зерттелмеген.
Зерттеуші Джастин Стобек пен оның әріптестері бұл олқылықтың орнын толтыру мақсатында кей эмоциялардың тежеу процестеріне қалай әсер ететінін зерттеді. Олар эмоция мен мақсаттардың үйлесімділік теориясына негізделген, бұл эмоциялардың белгілі бір мақсаттарға жетуге қатысты болған кезде атқарушы функцияларды жақсартатынын білдіреді.
Зерттеудің бірінші экспериментінде 141 қатысушы төрт эмоция жағдайының біріне (қайғы, қорқыныш, бақыт немесе бейтарап) кездейсоқ бөлінді. Эмоциялар халықаралық эмоциялық сурет жүйесінің (IAPS) суреттері арқылы индукцияланды. Анти-саккада тапсырмасы, визуалды нұсқаулықтан басқа жаққа қарау қажет болғанда, қатысушылардың көз қозғалыстарын тежеуді өлшеді. Нәтижелер тежеу бақылауының негізгі көрсеткіші ретінде жазылды. Барлық эксперименттер барысында қатысушылар эмоция индукциясының тиімділігін бағалау үшін манипуляция тексеруін және тежеу тапсырмаларын орындау алдында өз эмоциялық күйін хабарлады.
Қайғы мен қорқыныш жағдайындағы қатысушылар анти-саккада тапсырмасында едәуір жоғары дәлдік көрсетті, бұл рефлексивті көз қозғалыстарын нұсқаулыққа қарай тоқтата алғанын көрсетеді. Бұл нәтиже қайғы мен қорқыныштың тежеу бақылауын жақсартып, қатысушыларды бақыт пен бейтарап жағдайларға қарағанда, алаңдаушылықтарды азайтуға көмектесетінін көрсетеді.
Екінші экспериментте 155 қатысушы IAPS суреттері арқылы эмоция индукциясынан кейін теріс примиңг тапсырмасын орындады. Бұл тапсырма бұрынғы маңызы жоқ кішкентай шеңбермен бірдей жердегі үлкен шеңберді анықтауды талап етті. Қайғы жағдайындағы қатысушылардың төмендеу өнімділігін көрсетті, ал бақыт, қорқыныш және бейтарап жағдайлары өнімділікке айтарлықтай әсер етпеді, бұл қайғының бұрынғы маңызды ақпаратты фильтрлеу кезінде тежеуді төмендетуі мүмкін екенін көрсетеді.
Үшінші экспериментте 150 қатысушы эмоция индукциясынан кейін, мақсаттарды (мысалы, пішін, өлшем немесе бағытқа негізделген) ауыстыру арқылы жұмыс істейтін артқа тежеу тапсырмасын орындады. Нәтижелердің ішінде қайғы мен қорқыныш жағдайлары когнитивті тежеудің күшейгенін көрсетті, себебі қатысушылар бұрынғы мақсатты топқа қайта оралу үшін көбірек уақыт жұмсады.
Төртінші экспериментте 154 қатысушы қайтадан қайғы, қорқыныш, бақыт және бейтарап жағдайларына бөлінді, сонымен қатар гнев жағдайы тексерілді. Олар «жүргізу/жоқ жүргізу» тапсырмасын орындады, онда «жүргізу» сигналдарына жылдам жауап беру және «жоқ жүргізу» сигналдарына жауапты тежеу керек болды.
Зерттеудің шектеулері арасында, теріс эмоциялардың басқа түрлері, мысалы, жек көру, тежеу бақылауына әсер етуі мүмкін болғандықтан, оларды зерттеу қамтылмады.
Жалпы, бұл зерттеу қайғы мен қорқыныш адамдарға релевантты тапсырмаларға назар аударуға көмектеседі. Бұл нәтижелер теріс эмоциялардың когнитивті өнімділікті әрқашан төмендететіні туралы дәстүрлі көзқарасты қайта қарауға негіз береді.
Зерттеу авторлары: Джастин Стобек, Дженнифер Л. Стюарт, және Джордан Уайли.
