Жер-әлемге тараған бағзы түркі ойыны

...Таяқпен доп қуалаудың тарихын зерт­теушілер XVII ғасырдан бастап жүр. Әлгі мұғ­­дарда мұз үсті ойыны Канадада дүниеге кел­ген де­лінеді, ал Шотландия мен Вир­ги­ния­да сақ­талған ескі суреттерге қарағанда, бұл ойын­ның түп төркіні одан да ілгеріге, брит-шот жеріне барып тіреледі. Ал жалпы мұз үстінде құралмен сырғанаудың тауарихы одан да әрі, есте жоқ ескі замандарға кетеді. Ар­хеологтер тап­қан артефакттерге қара­ған­да, көне ханзу (қы­тай) жұрты аяқкиіміне бам­бук келдек бай­лап алып сырғанап жүр­ген. Жыл санауы­мыз­дан 3 мың жыл ша­масы бұ­рын қазіргі фин, алман жұртының байыр­ғы тұрғындары мұз үстінде мал сүйегінен жа­салған құрылғымен жылжыған. Сібір жұр­ты айдынның бетін морждың мүйіз тұм­сығымен шиырлапты. Бұдан да ертерек, жыл санауымызға дейін­гі 3 200 жыл бұрын Қара теңіз жа­ға­лауының аборигендері де мұзда мал сүйегін аяқтарына былғары таспамен бекітіп алып, шаңғы тепкендегідей ағаш таяқпен итерініп жүрген. Бұл тарихи мерзім жағынан ең көне ко­ньки құралы болып саналады. Осы тәсіл орта ғасырларға дейін өзгермей жеткен. Кейін­гі ортағасырда Голландия, Англия тұр­ғын­дары да аяққа малдың жамбас сүйегін байлап алып, мұз үстімен таяқты демесін етіп жыл­жыған екен. Кейінірек ірімшік кесетін кә­дімгі дәу нашақтарды ағаш келдекке бай­лап алып сыр­ғанауға көшкен кезде енді таяқ­ты тастап, аяқ­пен тепсінетін болған, ал әлгі тірек таяқ­тарды ойын таяғына айнал­ды­рып алып, мұз үстінде жарысып доп қуалаған. Петр І бұл жаңалықты Еуропадан алып Ресей­ге әкелген кез­де орыстың ағаш шеберлері әлгі нашақты құрылғының тұмсығына ат бейне­сін жасап қондырғандықтан, орысша «конек», «ко­ньки» деген ат алады. Ал енді әлем халықтарының көпшілігіне ортақ үшбу «Сұңқартай – Тұлпартайды» ке­­­зінде ата-бабаларымыз ерттеп мінген бе, біз­ді сол қызықтырады. Жоғарыда ко­нь­ки­дің бағзыдағы алғашқы түрі Қара теңіз маңын­да жүз берді дедік қой, ал ол аймақ қиыр жайлап, шет қонған прототүркі та­быр, кемер тайпаларының ертедегі ата­күл­ді­гі, бертінге, XVII ғасырдың ортасына шейін бешене, қыпшақ, ноғайдың қара қо­нысы болып келген. Мұның еміс жаң­ғы­ры­ғын археологтер қазіргі қазақ жерінен тап­қан, түйенің омыртқасынан жасалған сыр­ғанау құралынан да аңғарамыз. Сірә, бұл ке­мерлер мен тобырлар аяққа байлап сыр­ға­наған мал сүйегінің рудимент-сар­қын­ша­ғы және ондай құрал ертеде «шаңғы» деп аталуы әбден мүмкін. Неге десеңіз, әлгі ата­лым сөз көптеген тілде дәл мағынасында (чанге) «шаңғыжол», «шаңғы» ұғымын бере­ді. Ал Солтүстік Америкадағы бізге туыс да­кота үндістерінің тілінде canke – «жол», «күре жол». Демек, бұл құрал әу баста қалың түскен қарды бұзып, аршып, жол салуға пайдаланылған деу жөн. Осы жерде «бұзу» деген сөзге арнайы назар аудару керек, се­бебі ертеректе түркілер, соның ішінде қазақ та мұзды «бұз» деген (мысалы, көне жы­рау­лар поэзиясындағы «Бұз үстіне от жақ­пай» тіркесі, Сақмар өзені бойындағы Бұздық – Бұзұлұқ, Бузулук қаласы, т.б.). Осы жерде қы­тай қазақтарының біз «коньки» деп жүр­ген құралды «мұзшаңғы» деп атайтыны назар аударады және бұл сөз «конькидің» шаңғыдан түрленіп шыққанын нұсқап тұрғандай. Яғни, ертеде ата-бабаларымыз аяғына малдың омыртқа, қабыртқа сүйегін байлап мұз үстімен сырғыған деу қисынға шет емес. Сырғығаннан кейін сырғанайды, сыр­ғанағасын сырғанап жүріп ойнағысы ке­леді. Сөйтіп, жағадағы тал-шыбықты ке­сіп алып ойын таяғын жасап, доп қақ­па­қыл­дап жүруі мүмкін ғой. Бұл сөзімізге дәлел жоқ емес: Батыс Қазақстанның Жаңақала өңірінде тұрған еңбек және соғыс ардагері Рахым Құдайбергенов өмірбаян жаз­ба­ларының бірінде бала кезінде, 20-жыл­дар­дың орта шенінде басы иілген таяқпен қыс­та мұз болып қатқан өзен-көлдің бетін­де мұздоп қуып ойнағандарын жазады. Иін­таяғы қазіргі клюшка екені түсінікті. Ал түйенің жүнін домалақтап, суға салып, бетіне жұқалап мұз қатырып жасаған мұз­добы – қазіргі хоккейдегі шайба. Ендеше қа­зақта бұрынырақта иінтаяқ немесе тас­таяқ (қазақтың «тастаяқтай қағыстыру» дей­тін сөзі осыдан шыққан болуы), яғни клюш­ка болған болса, мұздоп (шайба) бол­са, онда бүгінде «хоккей» деп жүрген ойын түрін ойнағаны да ата-бабамыздың. Бұл ойы­мызды славяндар «спотыкачки», «шле­панцы», «утюги» деп әртүрлі атап келген конькиді қазақ «мұзшаңғы» деген бір ғана сөзбен тұжырып айтатыны беркіте түседі. Яғни, қазақта бұрын «мұзшаңғы – коньки», «иінтаяқ – клюшка», жалпы қазір «хоккей» аталынып жүрген ойын түрі болған. Моңғол тектес даурлар ойнайтын «бейкоу» сияқты жаз­дық түрі болуы да мүмкін. Жүре бара бағ­зы түркінің «шауған» ойыны соңыра бас­қа жұрттарға «поло» деген атпен тара­ға­ны сияқты, бұл қысқы «мұзшаңғы», бәлки жаз­да ойнайтын «иінтаяқ» ойыны ұмы­тыл­ған. Бірақ біржола өшпей, шауған сияқты Батыс жұртына ауысқан деу жөн. Мынадай бір қызық тауарих. Теріскей Америкада зерттеушілер бү­гінгі шайбалы хоккейдің түп ата­сы санайтын лакросс (лякросс) дейтін ойын түрі бар. Лакросс – французша ойын тая­ғы­ның аты. Канадада осы лакросстан түрлі дең­гейде жарыстар өткізіліп тұрады, тіпті ол Олимпиялық ойындар қатарына кірген. Лак­росс – жаздық ойын, көгалдағы хоккей сияқ­ты, тек мұнда командалар резеңкі доп­ты иінтаяқпен қақпақылдамайды, «стик» дейтін таяқтың торлы бетімен қағып алып, ішіне түсіреді де қақпаға апарып салады. Т­ағы бір ерекшелігі, ойын үстінде шаб­уыл­дау­шы жақ қорғанысқа, ал қорғаушылар ша­буылға қатыспайды. Лакросс о баста Аме­рика үндістерінің әскери-жаттығу ойы­ны екен. Сондай-ақ бұл ойында тайпа кө­сем­дері ру ішіндегі кикілжіңдерді шешіп, бі­тімге келу ісіне де пайдаланған. Лакрос­стың түп атасын қазіргі Канада жерінің байыр­ғы тұрғындары үндістер – могавк, иро­кез тайпалары XV ғасырға дейін ойнап келген, жүздеген адам қатысатын, алаңының аумағы жүздеген метрді, тіпті бірнеше ша­қырымды алып жататын бұл ежелгі әскери ойынды кейінірек, ХІХ ғасырда Канаданың ке­лімсек ағылшын-француз жұрты ық­шам­дап, жаздық ойыннан қысқы спорт түріне көшірген. Осыдан қазіргі хоккей ойыны шық­қан. Ағылшын-сакстар әу баста бұл ойын­ды каучук шайбамен емес, доппен және басы имек таяққа ұқсас құралмен – hooky-мен ойнаған, осыдан hockie шыққан. АҚШ-тың оңтүстігінде бұл сөзбен жер өң­дейтін шотты айтады. Ескі француз тілінде «хокэ» – басы иілген қойшының асатаяғы. Ал енді тағы бір болжам бойынша «хоккей» сөзі жоғарыда айтылған могавк, ирокез тіл­дерінен алынған, бірақ еуропалықтар бұл сөздің этимологиясын айта алмайды. Біз­діңше, жоғарыдағы «хокку», яғни ойын таяғы деген сөз үндістердің «қаққы» таяқ, яғ­ни допты қақпақылдап, қағып ойнайтын құрал сөзін білдіреді. Еуропалықтар бұл сөз­­ді осы үндістер тілінен еншілеп, соңыра хок­­кей ойынының атына айналдырған деу жөн. Бұл зат «құбылыс» – сөз (сигнифит) қа­­­тынасы, яғни зат пен сөздің ара­сындағы байланыс кезінде алдың­ғы­сы­ның соңғысында сәулеленуі. «Қаққы» – қа­ғып ойнайтын, қақпақыл таяқ немесе «қо­қи» – басы қоқиған таяқ. Хром сөзі түркінің құрым деген сөзінен шықса, хокку, хоке, хоки неге қаққыдан, қокидан шықпасқа?! Демек, шайбалы хоккейдің шығуы үн­дістер тарихына тікелей байла­ныс­ты, ал американ үндістері бағзы (прото) түркітектес тайпалар ретінде үйрек жүнді оттасымыз, қарға жүнді қандасымыз екені белгілі. Мұны заманауи ДНҚ көрсетіп отыр. Мұны үндістердің балық аулайтын «гамагы» қа­зақтың көйлектің жеңін, дамбалдың ба­ла­ғын түйіп алып балық сүзген «қамағымен» бірізді басатынынан, сондай-ақ үндістердің тандыр пісіретін, балшықтан соққан дәукен «шименей» пешінің қазақ жерінен табылған, осыдан 3 мың жыл бұрын жасалған, тандыр нан жабатын үлкен балшық пештермен егіз­дің сыңарындай ұқсас шығуынан аң­ғару­ға болады (пеш көмейінен қу мойындап шығарып қойған ұзын мойын мұржасына қарай «шимойын» – «шименей» аталуы да мүмкін ғой). Қазақстанда Кеңес кезінде хоккейдің кө­галда ойнайтын түрінің қауырт өркендеуі, спорттың осы түрінен республика құра­ма­сының әлденеше дүркін ел чемпионы ата­нуы, Саян Шаймерденовтей үздік көгал хок­кейшісінің шығуы бізді еріксіз моңғол-түр­кінің бейкоу ойынына, одан да әрі жо­ғарыдағы үндіс «қаққысына» қарай же­те­ле­мей тұра алмайды. Шайбалы хоккейдің «ка­надалық» түрін Всеволод Бобров 1945 жы­лы «Динамо» футбол командасымен Ұлыб­ританияға барғанында алғаш көріп, құлап қала жаздаған, содан кейін-ақ Кеңес шайбалы хоккейінің даңқты шеруі бастал­ған дейді ғой. Ал бізде, Қазақстанда хоккей­дің бұл түрі кенже дамыды. Жоғары лигада өз командамыз болған емес, Өскеменнің «Тор­педасы» ғана бірінші лигада ойнады жә­не оның құрамында қазақ иісті ойыншы бол­ған емес. Десе де, бөтен отбасының қол­баласы қазақ жоғарыдағы жасанды шек­теу­лерге қарамастан ауылдарда, қалаларда жап­пай хоккей ойнап жатты және жоға­ры­дағы лакросстағыдай шабуылшы – қор­ғау­шы болып бөлінбестен, өздерінше, тоталды хок­кей ойнайтын. Осы тегін бе?! Немесе шайбалы хоккейде «лакросс-гол», «лакросс-стиль» делінетін әдіс­­­­ті алайық. Шайбаны қаққытаяқтың ұшымен қалақ сыртына жатқыза іліп алып, қақпаны шыр айналып келіп, қақпашының ту сыр­тынан енгізесің. Немесе қазақ «гол салу» дейді, «соқ­тым» демейді. Яғни, лакросстағыдай қолмен «гол салудың» қазақта сақталып қал­ған жұқанасы. Осы тегін бе?! Тегін емес-ау. Қайткенде де қазаққа хок­кей жат емес. Егер біз бүгінде өмір­дің көптеген саласында талантты ха­лық ретінде танылып отырсақ, ол бағзыдан ке­ле жатқан табиғи және жан-жақты та­лант қасиеттерімізден. Солтүстік түркі­лер­дің арасынан шайбалы хоккейден күшті таланттардың көптеп шығуын өз басым осы зау­заттық қор, яғни генмен байланыс­тыра­мын. Бұл жерде ең алдымен татар халқын айту жөн. Қараңыз: КСРО чемпионы, сұр­мер­ген шабуылшы Беляй Бекяшев, алты дүркін әлем чемпионы, 1984 жылғы Олим­пиа­да жеңімпазы, қарсыласын күштік әдіс­пен жалпасынан түсіріп кете беретін, шай­баны сақпанша атып гол да сала беретін, өзім секілді сол «хватты» ақмылтық қор­ғау­шы Зинетолла Билялетдинов, 1976 жылғы Инс­брук Олимпиадасының жеңімпазы, үш дүр­кін әлем чемпионы, сол «хватты» ша­буыл­шы Виктор Шалимов (Сәлімов), 1964 жыл­ғы Инсбрук Олимпиадасының жеңім­пазы, әлемнің төрт дүркін чемпионы, ша­буыл­шы Александр Альметов, 1992 жылғы Олим­пиада чемпионы, «Тампы-бей Лайн­тинг» құрамында Стэнли кубогын иеленген Николай Хабибулин, кезінде Финляндияға эмиграциямен кеткен татарлардың ұрпақ­тары, сондағы «Ильвестің» құрамында Фи­нлян­дия біріншілігінде 20 алтын медаль ие­ленген Мұрат және Файзи Бере, Наим жә­не Лотфи Насиб, Рашид Хакимсан, Мұ­навар Саагетдин, «Монреаль Канадиенсте» жар­қылдаған словактекті Томас Татар, кейінгі Евгений Нұрисламов, Тимур Біләлов, Дамир Шарипзяновтар... Татарлар қысы ұзақ теріскей үйекті қоныстанған әрі көзі ерте ашылған, оның үстіне шеткәсіп етіп, ішкергі қалалы жерлерді қоныс қылған, сөйтіп үлкен спортқа көбірек қол таластырған жұрт қой. Біздің қазақта бұрын мұның көпшілігі бол­ған емес, оның үстіне Кеңес кезінде ұлты орыс спорт шенеуніктерінің арасында «қа­зақ балалары хоккей ойнай алмайды» дей­тін сыңаржақ түсінік үстемдік етті. Өз қо­лы­мыз өз аузымызға жеткеннен кейінгі тәуел­сіздік кезеңінде ғана әлгі біржақты түсініктің мұзы сөгіле бастады. Сең жүріп кеткені шамалы, соның өзінде соңғы 10-15 жылдың жүзінде қазақ балалары хоккей ой­най алатынын толық танытты. Бұл – ұзақ­қа созылатын үдеріс. Біздің ұлттық хок­кей біріншілігінің (лигасының) құрыл­ғанына 30 жыл ғана, ал «Барыстың» Құр­лық­тық хоккей лигасына кіргеніне 15 жыл. Ұлт­тық кәнігі, шебер хоккейшілер даярлау үшін қажет жасөспірімдер – жастар – ере­сектер дейтін үштағанмен жүйелі жұмысты жол­ға қойып, халықаралық жарыстарда тә­жірибе жинақтау үшін бұл соншалықты көп уақыт емес. Ол үшін ең алдымен кешегі кеңестік дәуірдің даусыз үш жетістігінің бірі – бұқаралық спорт қайыра өркен­дей­тіндей жағдай жасалуға тиіс. Жоғарыдағы үш тармақты даярлық ісі Үкімет тарапынан жүргізіліп те жатыр, оның алғашқы қарлы­ғаштары «барыстық» Талғат Жайлауов пен Нұрсұлтан Белгібаев болды, ал бүгінгі күні ел құрамасының сапында ойнайтын Әли­хан Әсетов, Аңсар Шайхмедденов, Әділ Беке­таев, Самат Данияр, Эмиль Нұрғалиев, Мак­сим Мұхамедов, Михаил Рахманов, Та­мер­лан Гайтамиров, ал «Барыс» бойынша Жа­лалатдин Әмірбеков, Самат Данияр, Қайыр­жан Дін­мұхаммед, Павлодардың «Ер­тісіндегі» Ернар Мұсабаев тәріз­ді бір топ қа­зақ жігіттері тәрбиеленіп шықты. Тіпті, өзі­міздің тафгайымыз да бар – «қазақ Бур­бонелесі» Да­мир Рысбаевты айтамын. Бұл топтың ізін басып әлемдік универсиадаларда шың­далып жүрген Саян Да­нияр, Әлихан Өмір­беков, Ба­тырлан Мұратов, Әли Қа­сенов се­­кілді «жас перілеріміз» келеді. Қыз­дар құра­масының са­пын­дағы Шол­пан Тоққожа, Ма­диан­на Нүсіповалар­дың да аяқ алысы жа­ман емес. Иә, бүгінде «Барысымыз» тері алын­ба­ған аттай бір көсіле алмай-ақ қой­ды. Ол ҚХЛ-дегі шабуылы азусыз коман­да­лардың қатарында аталады. Мұны драфт­тағы, әсіресе легионерлер таңдаудағы се­лек­циялық қателіктерден көретіндер бар. Бірақ шындығы, Қазақстан хоккейіне шеттен ойыншы шақырмай, өз күшімен жетіліп кетуге әлі ерте. Турасын айтсақ, Бракко – Бо­ри­севич – Луис үштігінсіз, яки Линден Вей­сіз бүгінгі «Барыс» – «Барыс» бола алмас еді. Сонымен қатар Жоғары лигаға жер­гілікті тәрбиеленушілердің есебінен ойын­шы таңдау ісі де біртіндеп өз нәтижесін көр­сете бастады: мысалы, бір маусымда 17 ұпай жинаған Әділ Бекетаев. 80 жыл бойына үлкен хоккейді маңайлай алмаған елдің жастарынан шебер ойыншы шығару ісі алға қарай біртіндеп жылжу арқылы ғана жүзеге асырылады. Ол үшін біздің жастары­мыз бірталай уақыт үлкен додаларға қаты­сып, тәжірибе алуы, қазақша айтқанда, кү­дірге түсіп, табанына тас батуы керек. Бү­гінде қазақстандық хок­кейдің та­лантты жас тәрбиеленушілері хоккей жақ­сы да­мы­ған елдерге, соның ішінде Ресейге барып ой­науға ынталы. Ниет дұрыс қой, әрине. Со­нымен бірге Қазақстан хоккей фе­де­ра­ция­сы аясында жергілікті талант­тарды өсіру мақсатымен құрылған жастар және жа­сөс­пірімдер лигаларында ресей­ліктердің басы молырақ болуы, айталық, «Жастар» лигасында ойнауға өтінім бер­гендердің 90-ға жуығының Ресей азаматы болып шығуы ойландырады. Бүгінде ҚХЛ ресейлік емес ко­мандаларды сақтап қалу үшін «Барысқа» ерек­ше жағдай туғызып отыр, легионер ша­қыруға шектеуді алып тас­таған, бірақ со­ның нәтижесі қандай?! Осын­дай жағдай жа­салуына қарамастан бү­гінде «Барыс» то­лық күшінде ойнай ал­май келеді. Мысалы, ол 2022-2203 жылдың мау­сымында плей-офф аймағына іліге ал­мады. Демек, ұзын ақ­шаға келетін ле­гио­нер­лерден қайыр ша­­­малы. Біздің Хоккей федерациясы жеңіл­дікті жағдайды шеттен кел­гендерге емес, жергілікті тәрбие­лену­шілерге, соның ішінде жас­тарға, соның ішінде титулды ұлт өкіл­дері­не жасауға тиіс. Сонда, істің сағаты соқ­­­қанда, «Барыстың» да, ел құрамасының да сапы өз жастары­мыздың есебінен жа­сақ­талып, олар қомақты ақшаға келетін екінші сорт­ты легионерлер легіне тоқтау салады. Қазақ жігіттері үлкен сайыстарда іркілмей хок­кей ойнай алатынын бапкер Ғалым Мәм­бетәлиев 2023 жылғы универсиада кезінде көзапара көрсетті де ғой. Екіншіден, ке­зінде КСРО құрамасы дақпыртты үлкен жеңістерге салынып, адамды соңғы тамшы сө­ліне дейін сығып алатын жүйенің арқа­сын­да чехтардан хоккейдің рангілік табе­лін­де алда тұрғанын, ал чехтар деңгейі ор­та­ша, бірақ мүмкіндіктері өзара тең хоккей клубтары есебінен әлемдегі ең күштілердің қатарына қосылғанын ескеру жөн. Айтайық дегеніміз, бізде де жалғыз «Барыспен» шек­теліп қалмай, оған дәрежелес бірнеше күшті команда болуы керек. Содан соң оларда қазақтар қазіргі «Барыстағы» Қайыржан – Шайхмедденов – Әсетов үштігі тәрізді бірге ойнап жетілсе нұр үстіне нұр. 2022 жылы күзде Facebook желісінде Нұр­болат Туысбайұлы дейтін азаматтың үн­деу рәуішті жазбасы жарияланды. «Орыс­тардың қазақтан хоккейші шықпайды» деген сөзі бекер, – дейді Нұрболат. – Ба­лам­ды алты жасында хоккейге бердім. Әкім­дік­тер жанындағы СДЮСШ-10 мек­теп­терінен қайыр жоқ. Хоккей мектептерінде қазақ балалары екінші сортты ойыншы болып есеп­теледі. Содан бастап кейінгі жеті жылда шайбалы хоккей бойынша Қазақ құрама ко­мандасын жасақтауға ойым кетті. Еліміз­дің түкпір-түкпірінен талантты қазақ бала­ла­рын жинап, кішкентайынан түрлі ха­лық­аралық жарысқа қатыстырып дайындау идея­сы. Команда 2009 жылы туған бала­лар­дан жасақталады (қыздар 13 жастан). Екі-үш жылда Жастар хоккей лигасында ойнай­ды. Одан әрі – ҚХЛ, одан әрі – ҰХЛ (НХЛ). Бізге легионерлер қажет емес! Демеуші, ин­вестор іздейміз!», – депті. Дұрыс қой. Дегенмен бұл сөздердің ішінде маған көбірек ұнағаны – Нұрболаттың «баламды алты жасында хоккейге бердім» деген сөзі болды. Демек, ол әке ретінде ұлынан үлкен хоккейші шығаруға бекем бел буған. Бізге ең алдымен осындай мақсаткер әкелер – Нұрболаттар керек, Әлиханын кішкентайынан хоккей қорапшасына тасыған Әсеттер керек. Неге дейсіз ғой? Айтайын. 80-жылдардың басында, студент кезімізде Алматының орталық бөлігінде пә­тер жалдап тұрдық. Бір күні марқұм курс­тасымыз Темір Құсайын келіп, «Зачет алу үшін бір мақала жазуым керек еді, кө­мектесші» деп өтінді. Тақырыпты алыстан іздеп әуре болмастан үй сыртындағы аулаға ертіп бардым. Қыстың кезі еді. Бір топ бала самаладай көше жарығымен қорапшада хоккей ойнап жүр екен. Ойынды тоқтатып қойып, балалардан болашақ репортажға ке­рек дерек алдық. «Мына бала мықты ой­найды» деп іштерінен біреуін көрсетті. Кіш­кентай аула чемпионының аты Нұр­қанат екен. Жалт-жұлт еткен өткірлігі де, ерекшелеу есімі де көкейімде ұялап қалды. Көп ұзамай мен жүрегімнің чемпио­нын жолықтырдым. Мәдина тұңғы­шы­мызды дүниеге әкелгенде есімін еш ойланбастан Нұрқанат деп қойдым. Куся қолды-аяққа тұрмайтын пысық бала болып өсті. Бірақ әкесі сияқты, яки аттасы тәрізді хоккейге онша құштар бол­мады. Футболды жақсы ойнады. Есесіне сол Нұрқанат пен Динарадан туған не­мере­міз Әбіш төрт жасында конькиге тұра сала еркін сырғанап кетті және бірден «Мен хоккейші боламын» деп шешті. Бес жасқа тол­ғанда хоккей мектебіне барды. Әкесі кү­ніге жаттығуға тасып мігір көрмеді. Бү­гінде Абдрахман Мақсат Астанадағы «Ба­рыс» балалар және жасөспірімдер мек­те­бінде бапкерлер Виталий Литвинов пен Евге­ний Моргачевтың қол астында хоккей ойы­нына жаттығып жүр. Татасының (ме­нің) айтқанымды тыңдап, елінің тари­хын­дағы қасіретті 1956 жылды есте қалдыр­мақ­қа «56»-ыншы нөмірлі жейде киген чех Яромир Ягр сияқты Әбіш те қазақ тари­хын­дағы қасіретті кезеңнің бірін есте қал­дыру үшін «37»-інші ойын нөмірін таң­дады. Теледидардан хоккей қарап отыр­ға­нымда бір сәт көзімді жұмамын да, мұз айдынында өз шайбасын өзі қуып, құс­тай ұшып бара жатқан Әбіштайымды көре­мін. Астанада әлем біріншілігі өтіп жа­тыр екен деймін. «Барыс-Арена» азан-қазан. Қаракөз көрермендер тік тұрып, қақ­паға төніп бара жатқан Әбішті қолдап, «Абдрахман! Мақсат! Алға!» деп ұрандап шулайды. Оң жақ шетпен қиғаштап келді де, бір сәт кенет солға беріп, көз ілеспес жыл­дамдықпен шайбаны қалағына сырт жағынан желімше жабыстырып алған күйі (ол да мен сияқты сол «хват»!), бағаннан өте бере алыс бұрышқа атып жіберді. Бек­хенд пен флипсхоттың аралығындағы соқ­қы. Стадион дүр сілкінді. Гоо-о-о-ол! Кім айтты саған бала күнгі армандар орын­далмайды деп?! Арман орындалады. Алла қаласа, біз, бәл­кім көрерміз, бәлкім көрмеспіз, әйтеуір күн­дердің бір күндерінде мұзайдынға кі­лең қазақ жігіттерінен құралған Қазақстан ұлт­тық құрамасы шығатын болады. Ол үшін балаларыңыз бен немерелеріңізді хок­кей мектебіне беруді ұмытпаңыздар!

Мақсат ТӘЖ-МҰРАТ, Қаскелең. Сарқора

Серіктес жаңалықтары