Әлі күнге түсіне алмай келемін

Әлі күнге түсіне алмай келемін – Мен хабар­ла­сып, уақытың­ды ал­дым ба десем, өзің телефон соқ­қан екенсің ғой. Ақы­мақсың. Ақы­мақ болмасаң, ма­ған теле­фон соғар ма едің? Мен күлдім. – Маған аяғы, мойны қисық, не айтқанын сез­бей­тін, ақы­лы­нан ал­жасқан адамдар ғана те­ле­фон соға­ды. Сен ондай топ­қа жат­пайтын едің ғой? – Мүмкін жата­тын шыға­р­мын? – Маған теле­фон соққан соң, ен­ді сен ол топқа ерік­­сіз жа­­­­­­тасың. Үһіле­мей-ақ қой. – Бір кемпір үһілеген жас жі­гітке: «Сыбағаңды ит жесін, не­ге үһі­лейсің?!», – деп ұрысқан екен. – Ол кемпірдің не айтпақ бол­ғанын түсіндің бе? – Басыңа қандай күн туса да, сыр берме, басыңды жоғары кө­те­ріп, жақсымын деп жүр деген шы­ғар. – Дұрыс. Түнде Қазақ КСР Ми­нистрлер Кеңесінің төрағасы Мә­сімхан Бейсебаев түсіме еніп­ті. Ілгеріде Кисловодскі ши­па­жайын­да біраз сөйлескен едік. На­ға­шы атамның: «Лауазымы үл­кен адам түсіңе енсе, қуан. Ол – халық сыйлаған әулие адам. Оған халықтың қасиеті жұқ­қан», – дегені есімде. Менің сені көп ойлайтын себебім, ертең сондай киелі адам болып кетсең, кө­леңкең түсер ме деген үміт­те­мін. Мен қайта күлдім. – Неге күле бересің? Мені ма­­зақ­тағаның ба? – Жоқ, аға. – Онда неге күлесің? – Күлетін сөз айтасыз ғой. – Мен дүниеде аруақсыз, қа­сиет­сіз ешкім жоқ екенін білем. Кез келген тіршілік иесінің жа­ратылысында өзіне тән қасиет бар. Мен жынды адамдардың өзін, кісі өлтіргіштерді де, тіпті Адо­льф Гитлерді де сыйлаймын. – Неге сыйлайсыз? – Мен оларды дүниеге кел­ген адам ретінде сыйлаймын. – Гитлер миллиондарды қыр­ды ғой. – Соғыс болғаннан кейін адам­­дар қырылады. Есіңде бол­сын, немістер ешкімге ермейтін ха­лық. Оларды соңынан ерте біл­ген Гитлер осал ма? Оның ең үл­кен қателігі – дүниежүзіндегі ев­рейлерді түгел қырмақ бол­ға­ны. Мұның құпия сырын мен әлі күнге түсіне алмай келем...

ҚАЗАҚ КІМНІҢ СОҢЫНАН ЕРЕДІ?

– Өзіңізде қандай жаңалық бар? – Менің жаңалығым, КСРО Жо­ғарғы Кеңесіне депутаттықта кан­дидат етіп өзімді ұсынсам дей­мін. – Ұсыныңыз, – деп күлдім. – Неге күлесің? Сенің мына күл­кіңнен кейін, «қой, құрысын, өзім­­­ді депутаттыққа кандидат етіп ұсынбай-ақ қояйын, сай­лан­бай қалсам, Мамытбектен ұят» деген маған тосын ой келді. – Сайланып кетуіңіз де мүм­кін ғой. – Біздің сайлау жүйесінде мүм­кін деген нәрсе болмайды. Өйт­кені сенің адамдарың маған қар­сы дауыс береді. Сондықтан: «Аға, сайлауға қатыспаңыз, бәрі­бір өтпейсіз» деген жанашыр сө­зіңді сен неге айтпайсың? Қа­шан ержетесің? Өткен жолғы сайлауда депутаттыққа кандидат бір үміткердің өз қарсыласын кө­шенің өсекші қатыны сияқты жа­мандап, тіпті арына тиіп сөй­ле­гені маған ұнамады. Керісінше ол саяси, мәдениетті тілде сөй­леуі керек еді. Оның үргені Кры­лов­тың қанденінің пілге үрге­нін­дей сезілді. Түсінген жанға оттау, аузы­мен орақ ору миллиондаған Ма­­­мытбектің қолынан келеді. Ал ба­сы жұмыс істемей қолмен жұ­мыс істеудің қандай нәтиже бе­ре­рін өзің білесің. Жұртты соңы­нан, әсіресе қазақты соңынан ер­ту мүмкін нәрсе емес. Қазақ кімнің соңынан ереді? Қо­лында билігі, не ақшасы бар­лар­дың ғана соңынан ереді. Ол бас­шыға жарамсақтанып, түш­кір­се, «жаракымалла», боқтаса, ба­таң қабыл болсын дейді.

МЕН ЖАСЫҚ ЖАНДАРДЫ ЖЕК КӨРЕМ

Баукең ауруханаға түсіп қал­ды. Таңғы асымды апыл-құ­пыл ішіп, үйден шықтым. Ақ ха­лат­ты иығыма іле салып, ол кісі жатқан па­латаға ендім. Өңі жүдеу, жа­нары солғын. Бұрынғы алып тұл­ғасы мүлде кішірейген. Көзге тым қораш. Аяушылық сезім тұла-бойымды шымырлатып жі­берді, ойым астан-кестен. Амал қан­ша, қолдан келер дәрмен жоқ. Бау­кең сәлемімді жастықтан ба­сын көтермеген күйі салқындау алды. Сөзді неден бастарымды біл­мей, іштей қатты қобалжып: – Қалайсыз, аға? – деп едім: – Қалай болғанымда не жұ­мы­сың бар? – деді қатқыл тіл қа­тып. – Біреу саған жақсы болса, маң­дайынан ұр, жаман болса, ая­ғынан тарт, бейжай болса, үсті­не топырақ шаш деп тапсырма бер­ді ме? Әлде ауырып жатқан адам­ның халін тексеріп, жаза­лайын деп пе едің? – Ол менің қолымнан кел­мей­ді, аға. – Е, сөйтсеңші. – Баукең жа­ды­рай күлді. Ол кісінің әзіліне сүй­сініп, мен де күлдім. – Халдерің қалай? – Шүкіршілік, аға. – Сенің тап осындай жауыз еке­ніңді бұрын сезбеппін. Ауы­рып жатқан адамға қалайсыз де­ге­нің не масқара? Жаманмын де­сем жақсы етесің бе? – Қасиетіңізден айналайын, аға­жан, қолымнан келсе, жақсы ете­мін, – дедім елжірей. Сол сәт­те­гі ол кісіге деген сүйіспеншілік сезімімді сөзбен айтып жеткізу мүм­кін емес, оны тек өз басынан кеш­кен адам ғана түсінер деген ой­дамын. – Рақмет, қарағым. Баукеңе екінші рет барға­ным­да: – Мен жасық жандарды жек, жі­герлі жандарды жақсы көремін. Маған мұңайғаныңды көрсетпе. Дор­балап тамақ тасығаныңды да до­ғар. Мен арамтамақ емеспін. Адал­дық – арымның күзетшісі. Ауру аяғымнан шалып, төсекке таң­са да, қайратым қашып, қан­ша қажысам да, әр таңды күліп қарсы алып, қараңғылықпен ар­палыса берем. Ешкімнен аяу­шы­лық күтпеймін. Түсіндің бе? – деді жігерге толы үнмен. – Түсіндім.  

Мамытбек ҚАЛДЫБАЙ,

бауыржантанушы