Кәрі құрлық тағы да әбігер

Кәрі құрлық тағы да әбігер

Кәрі құрлық тағы да әбігер
ашық дереккөзі

Коронавирустың бірінші толқынынан зәрезап болған мемлекеттер індеттің екінші толқынына дайындықты күшейтті. Вирус өрши бастаған елдер карантин шараларын қай­та­дан қатаңдата бастады. Алайда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының өткен апта­дағы тосын мәлімдемесі әлем елдерін екіұдай ойға қалдырды.  «Пандемия 2020: қауіп-қатерлер, шешімдер, салдары» та­қыры­бында өткен халықаралық конференцияда сөз сөйлеген ұйымның төтенше жағдайлар жөніндегі аймақтық директоры Дорит Ницан: «Коро­навирустың түрлері мен формалары пандемияның екінші толқыны жоқ екенін көрсетіп отыр» деді. Сондай-ақ, ДДСҰ әлем көшбасшыларын локдаунды індетпен күрестің негізгі тәсілі ретінде қолдануы тоқтатуға шақырды. Десе де, кесірлі кесел қайта өршіген елдер карантинді қатаңдатып, ба­қылауды күшейткеннен басқа амал таба алар емес.  

Кесірлі кесел кәрі құрлықты қайта құрсаулады

Көктемде коронавирустан қатты зардап шеккен кәрі құрлық жазда сая­быр тауып, қалыпты тіршілігіне орала бас­таған еді. Босаңсығанды тарпа бас сала­тын қатерлі вирус Еуропа елдерін тағы да әуре­ге салды.  Әсіресе, Франциядағы ахуал күр­делі. Елде күн сайын 33 мыңнан астам адам­­нан коронавирус анықталуда. Пан­де­мия басталғалы індеттен көз жұмғандар саны 33 мыңнан асып жығылды. Эпи­де­мио­логиялық жағдай күн өткен сайын күр­деленіп бара жатқандықтан Франция би­лігі ел астанасы мен тағы бірқатар қалада коменданттық сағат енгізуге мәжбүр болды. Атап айтқанда, Гренобль, Лилль, Лион, Тулузу, Экс-ан-Прованс, Марсель, Монпелье, Сент-Этьен, Руан және Париж қалаларының тұрғындары сенбі күні жергілікті уақыт бойын­ша түнгі 21:00-ден 06:00-ге дейін төрт апта бойы үйден себепсіз шыға алмайды. Ел пре­зидентінің сөзінше, бұл шара арқылы ін­дет жұқтырудың тәуліктік көрсеткішін 3 мың науқасқа дейін төмендету көзделіп отыр.

Ұлыбританиядада да жағдай мәз емес. Мемлекетте тәулігіне 15-16 мың адам індет жұқтыруда. Вирус құрбандары­ның қатары да күннен-күнге артып келеді. Індет таралғалы коронавирустан көз жұм­ған­дар саны 44 мыңға жуықтады. Ел билігі өткен аптада Лондонда карантиндік шек­теулердің екінші деңгейін енгізді. Жаңа тәр­тіп бойынша бір үйде тұрмайтын адам­дар­дың кездесуіне тыйым салынады. Ал кө­шеде 6 адамнан артық жиналуға болмай­ды.

Билік халықты қоғамдық көліктердің орнына велосипед, электросамо­катты пайдалануға шақырды. Сондай-ақ, алыс сапарға аттанудан мүмкіндігінше бас тартуға үндеді.

Германия канцлері Ангела Меркель де отандастарына дәл сондай өтініш жасады. Канцлердің айтуынша, ел эконо­микасының болашағы, жұмыс орындары­ның сақталуы, мектеп пен балабақшалар­дың жұмысы ел тұрғындарының жауапкер­ші­лігіне тікелей байланысты.

«Германия қазір пандемияның күрделі кезеңін бастан өткеруде. Мамыражай жаз арт­та қалды, алдымызда ауыр айлар күтіп тұр. Қыс қандай боларын, Рождество қалай өте­рін алдағы күндер мен апталар көрсе­теді. Әр күніміз маңызды. Вирустың бей-бе­ре­кет таралуына жол бермеу үшін қолдан кел­геннің бәрін жасауымыз керек. Ел аза­маттарынан өзара байланысты барынша шек­теуге шақырамын. Кез келген саяхаттан, жиын-тойлардан бас тартыңыздар. Мүм­кін­­дігінше үйлеріңізден шықпаңыз­дар­шы», – деп өтінді Меркель.

Бельгияда өткен аптада індет жұқ­тыру­дың тәуліктік өсімі жөнінен ан­тире­корд тіркеліп, 24 сағат ішінде 8 мың­ға жуық адамнан коронавирус анықталды. Пан­демия басталғалы елде мұндай алаң­да­тарлық көрсеткіш тіркелмеген. Соңғы екі ап­т­а­да вирус жұқтырудың жаңа жағдай­лары­ның саны 100 мың адамға шаққанда 494-ті құрады. Ал Брюссельде бұл көрсеткіш тіпті 880-ге жетті.  

Көктемде коронавирустың Қытайдан кейінгі екінші ірі ошағы болған Ита­лияда да індеттің таралу қарқыны қай­та­дан арта бастады. Елде тәулік сайын 11 мың­нан астам адамнан коронавирус анық­талып, ауруханаларда бос орын азая бас­та­ды. Наурыздағыдай жаппай оқшаула­на­тын жағдайға жетпес үшін ел билігі жаңа шектеулер енгізді. Жаңа тәртіп бойынша мэрлер 21:00-ден кейін қоғамдық орындар­ды жабу құқығына ие болды, ал мейрамха­налардың жұмыс уақыты қысқарды.

Еуроодақ саммиті: Одақтастар індетпен бірлесе күресуге ниетті

Індеттің алғашқы толқыны Еуропаға ащы сабақ болғанын, вируспен күреске хан­нан бастап қараға дейін үлкен жауап­кер­шілікпен қарайтынын 15-16 қазанда Брюс­сельде өткен Еуропалық одақ саммиті­нен анық аңғардық. Бұл – кәрі құрлық көшбасшыларының пандемия басталғалы үшінші рет бетпе-бет жүздесуі. Бұған дейін жиындардың көбі онлайн форматта өтіп келді. Одақтың болашағын айқындайтын маңызды мәселелер талқыланатындықтан, жүзбе-жүз отырып сөйлесуді құп көрген президенттер мен премьерлер берісі бір-бірінің, арысы әлемнің амандығына бей-жай қарамайтынын көрсетті. Індет жұқ­тыру күдігіне байланысты жиыннан бір емес екі шенді дереу кетуге мәжбүр болды.  Әуелі өз кеңсесіндегі қызметкерлерінің бірі­нен коронавирус анықталғандықтан Еурокомиссия төрағасы Урсула фон дер Ляйен саммит басталмай үйіне асықты.

«Дәл қазір маған бас кеңсемдегі қызмет­кер­дің коронавирусқа тапсырған тесті оң нәтиже көрсеткені хабарланды. Менің сына­мам теріс нәтиже көрсетті. Алайда өзге­лерге қауіп төндірмес үшін мен дереу Еуропалық Кеңестен кетіп, оқшаулануға мәжбүрмін», – деп жазды ол Twitter-дегі парақ­шасында.

Саммиттің екінші күні Финлян­дия­ның премьер-министрі Санна Марин де жиынға әрі қарай қатыса алмай­ты­нын мәлімдеді. Ол басқосудың бірінші күнінде делегация мүшесі, Финляндия Парламентінің депутаты Том Пакаленмен байланысқан. Ал Том Пакален тапсырған тес­тіден коронавирус инфекциясы рас­талған. Осыған байланысты Санна Марин өзін-өзі оқшаулау үшін Еуроодақ самми­ті­нен екінші күні кетті.

Індетті бақылаудан шығаруға болмай­тынын одақ көшбасшылары түгел түсініп отыр. Сондықтан барынша күш біріктіруге, кесірлі кеселмен күресте бір-біріне қолдау көрсетуге уағдаласты.

«Бұл бұрын-соңды болмаған, күрделі жағ­дай деп есептейміз. Сондықтан одақ ел­дері арасында бірлікті арттырып, ін­детпен күрес жұмыстарын күшейте түсуіміз қа­жет. Әсіресе, вирустың таралуын, каран­тин талаптарының орындалуын бақылау, азаматтарды тексеру тәсілдерін бағалау, тестілеу және вакцинациялау мәселелері бойынша күш жұмылдыру маңызды», – деді Еурокеңес төрағасы Шарль Мишель.

Еуроодақ көшбасшыларының қоры­тынды мәлімдемесінде одақ аума­ғындағы сапарлары уақытша шектеу бойын­ша өзара бірлескен іс-қимылдар қа­жеттігі айтылған. Сондай-ақ, Еуропа ел­дері­нің мемлекет және үкімет басшылары вак­цинаны мониторингтен өткізу процес­терінің сенімділігі мен ашықтығын қам­тамасыз ету, препараттарды баршаға қол­жетімді ету бағытында ынтымақ­тастық­ты арттыруға ниетті екендерін жеткізді.

Euronews-тің хабарлауынша, пан­демияны талқылау шеңберінде та­рап­тар Еуроодақ экономикасын қалпына келтіру қорын құру мәселесін де назарсыз қал­дырған жоқ. Жалпы көлемі 750 млрд еуролық қорды құруға одақ мүшелері шіл­деде келісіп қойған-ды. Алайда құрлық көшбасшылары әлі күнге дейін қаржыны әділетті бөлудің оңтайлы жолын таба алмай дал. Көрпені өзіне қарай тартқысы келетіндер аз емес. Індеттің зардабын кө­бірек тартқандарға қайтарымсыз көмек беруді қолдайтындар – таразының бір ба­сында тұрса, екінші басында – экономикасы тұйыққа тірелгендерге субсидия емес, қа­рыз беруді талап еткендер. Талас тудырған мәселелерді шешуге аз ғана уақыт қалды, өйткені Еуроодақ бюджеті (одақ эконо­ми­касын қалпына келтіру қоры да соның ішінде) желтоқсанға дейін бекітілуі тиіс.

Brexit: індеттен де күрделі мәселелер бар

Саммитте талқыланған тағы бір күр­делі мәселе – Ұлыбританияның Еу­роодақ құрамынан шығу процесінің аяқ­талуы. Еуроодақ пен Ұлыбритания ара­сын­дағы еркін сауда туралы келісімді салта­нат­ты түрде бекітеміз деген нық сеніммен жи­налған көшбасшылардың үміті ақталма­ды. Брюссель мен Лондон мәмілеге келе алмады. Келіссөздер тығырыққа тіреліп, 2021 жылдың 1 қаңтарында күшіне енуі тиіс құжат тағы мақұлданбады.

Келіссөздердің басты түйткілі – ЕО құра­мында қалатын Ирландия Рес­публикасы мен корольдікпен бірге одақтан шығатын Солтүстік Ирландияның шекара­сы жайлы мәселе. Лондон Еуроодақпен келісім шарттарын орындау арқылы өзіне тиесілі аумақтағы экономикалық тәуел­сіз­дігін уыстан шығарып аламын деп алаңдау­лы. Сондай-ақ, балық аулауға квота бөлу мәселесінің де түйткілі тарқатылған жоқ.

Брюссель Brexit-ті еркін сауда туралы келісімсіз аяқтау нұсқасына дайын еке­нін, яғни Лондонның дегенімен жүр­мейтінін ұқтырды. Саммит қорытындысы бойынша Еурокомиссияға біржақты төтенше шаралар жоспарын әзірлеу тап­сырылды.

«Еуропалық кеңес Brexit процесінің өтпелі кезеңі 2020 жылдың 31 желтоқ­са­нында аяқталатынын растайды және келіс­сөздердің нәтижесі көңіл көншітпейтінін алаңдаушылықпен атап өтеді. Мұндай жағдайда Еуроодақ өзінің бас мәмілегері Мишель Барньеге алдағы апталарда келіссөздерді жалғастырып, Ұлыбритания­ны мәмілеге келуге көндіруді жүктейді.  Еуропалық кеңес одақтың мемлекеттері мен институттарын барлық сценарийге, оның ішінде келісімнің бекітілмеуіне де дайын болуға шақырады», – делінген ЕО саммитінің ресми мәлімдемесінде.

Келіссөз мерзімінің төртінші мәрте ұзар­­тылуы – Лондонға берілген ке­зек­ті мүмкіндік. ЕО көшбасшылары Ұлыб­ри­танияға одақтан шығу жөніндегі келісім мен өзге де хаттамалар келісілген уақытқа дейін толық көлемде ұсынылуы тиіс екенін еске салды. Brexit-тің өтпелі кезеңі 31 жел­тоқсанда аяқталатынын ескерсек, тарап­тардың мәмілеге келіп, оны заң жүзінде бекітуіне 2,5 айға жетер-жетпес уақыт қал­ды. Құжатты британ парламенті мен Еу­ропар­ламент мақұлдауы тиіс.

Алайда Ұлыбритания премьер-ми­нистрі Борис Джонсонның мәлімде­месі Лондонның өз ұстанымынан айнымай­тынын аңғартқандай. Ол Еуроодақты ке­ліс­сөздер кезінде достық ұстанымдардан ай­ныды деп айыптады. Джонсонның сө­зінше, Еуроодақ саммиті еркін сауда келісімі 2021 жылдың 1 қаңтарына дейін бекітілмейтінін көрсетті.

«Австралиямен арадағы келісім секілді біз­ге де еркін сауданың базалық принцип­те­ріне негізделген мәмілеге дайындалу ке­рек деп ойлаймын. Еуроодақ Ұлыбри­тания­ның заң шығару жүйесіне және балық шаруашылығына бақылауды сақтап қалуға ниетті. Тәуелсіз мемлекет мұндай қарым-қа­тынасқа жол бере алмайды», – деді Борис Джонсон.

Ұлыбритания премьерінің мәлім­де­месінен кейін іле-шала Twitter-де жазба жариялаған Еурокомиссия төрағасы Урсула фон дер Ляйен еуропалық мәміле­гер­лер Лондоннан диалогты жалғастыруды та­банды түрде талап ететінін айтты. «ЕО ке­лісімге қол жеткізу ниетті, бірақ кез кел­ген жолмен емес», – деп жазды ол.