312
«Әскер» ұстайтын әкімдер
«Әскер» ұстайтын әкімдер
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев әкімдерге халыққа барынша жақын болу керегін үнемі айтып келеді. Ол үшін шенділерге әлеуметтік желіде барынша ашық болып, халықтың арыз-тілегін тікелей тыңдауды тапсырған. Алайда Президент нұсқауынан соң жаппай әлеуметтік желіге тіркелген әкім-қаралар тапсырманың мәнін түсінбегендей.
Желіні халықтың үнін тыңдап, тіке байланысқа шығатын құрал ретінде емес, жасаған жұмысын жарнамалайтын алаңға айналдырды. Әкімдердің тындырған ісі онсыз да бұқаралық ақпарат құралында айтылып, жазылып жатқанын ескерсек, әлеуметтік желідегі насихат үшін бюджеттен қыруар ақша бөлудің қандай қисыны бар деген сауалдың тууы заңды. Осы күні халықпен емес, халыққа сөзі өтімді блогерлермен байланысты күшейткен шенеуніктер олардың желідегі жазбасы үшін миллиондаған қаржы төлеуге дайын. Өз қалтасынан емес, ел қазынасынан.
Жуырда Президент мемлекеттік органдардың ақпараттық жұмысты ақсатқанын сынға алған еді. «Әкімдер мен министрлер қарапайым халықпен байланыс орнатуды қойды. Олардың арыз-шағымдарына дер кезінде жауап бермейді. Сондықтан тұрғындардың көпшілігі қайда барарын білмей, торығуда. Өкілетті қызмет орындарынан дұрыс жауап ала алмаған тұрғындардан шағымдар көп түсіп жатыр», – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.
Мемлекет басшысы шенділерге бюджетті қайта қарау және конференция, дөңгелек үстел, салтанатты шаралар, консалтингтік және PR-қызмет секілді қажетсіз шығындардан бас тартуды жүктеп, үнемделген қаржының барлығы індетпен күреске бағытталуы керегін айтқан. Алайда өз жарнамасын дөңгелету үшін миллиондаған қаржыны ысырап етуді тоқтатпай отырған әкімдердің іс-әрекетін көріп, қазына қаражатын үнемдеудің емес, шашудың жолын іздеп жүр ме деген ой келеді еріксіз. Мәселен, әлеуметтік желілерде өзі жайлы жағымды пікірлерді көбейту үшін 125 миллион теңге бөлген бас қаланың әкімі Алтай Көлгіновтің «жомарттығы» талайды «таңдай қақтырды». Елорда басшысының әлгі 125 миллионды қайда, қалай жұмсағанын жіктеп-жіліктеп берген «Время» газетінің тілшісі Михаил Козачковтың мақаласы жарық көргеннен кейін Көлгіновке көптің іші жылымай қалды.
Мақала мазмұнына сүйенсек, Алтай Көлгіновтің елорда әкімі болып тағайындалғанынан екі ай өткен соң Нұр-Сұлтан қалалық Қоғамдық даму басқармасы мен Dasco DataCom компаниясы арасында келісімшарт жасалған. Құжатқа сай, әкімдік компанияға «Ақпараттық кеңістіктегі астана әкімдігі мен қаланың құрылымдық бөлімшелерінің жұмысы туралы жазбаларға ЭЕМ арқылы мониторинг жүргізуге» тапсырыс берген.
Бір қарағанда, Dasco DataCom әкімдік пен оның қызметкерлері жайлы ғаламторда жазылған дүниенің бәрін бақылау міндетін өз мойнына алғандай көрінеді. Онда тұрған не бар – жас әкім өз жұмысының қоғамда қалай бағаланып жатқанын біліп, қателігін түзеп, қалаға көбірек пайдасын тигізгісі келетін шығар деуіңіз мүмкін. Алайда қала билігі жайлы жазылғанның бәрін бақылау – келісімшарттың бір бөлігі ғана.
Құжаттың техникалық сипаттамасына сүйенсек, әкімдікке желі мониторингі аздық еткен сияқты. «Тапсырыс берушінің имиджін көтеру» деген бөлімде тапсырысты орындаушы қазақстандық және халықаралық ақпараттық-сараптамалық алаңдарда, форумдар, блогтар мен әлеуметтік желілерде елорда әкімдігі жайлы жарияланған жағымсыз пікірлерді анықтап, оларға пікір жазуға міндетті екені көрсетілген. Нақтырақ айтқанда, айына кем дегенде 1 мың бейтарап-позитивті пікір жариялауы тиіс екен. Келісімшарт бойынша Алтай Көлгіновтің жұмысы жайлы жағымды пікірлер Facebook, ВКонтакте, Одноклассники және Instagram желілерін тегіс қамтуы қажет. Айтпай кетуге болмайтын тағы бір жайт, 2019 жылдың тамыз-желтоқсан айлары аралығында «Әкімдік имиджін көтеру» салық төлеушілердің қалтасына небары 36 млн теңге салмақ түсіріпті.
Dasco DataCom 2020 жылдың басында Нұр-Сұлтан әкімдігінен жаңа тапсырыс алғанына қарағанда, компания жұмысының алғашқы нәтижелері Көлгіновтің көңілінен шыққанға ұқсайды. Екінші тапсырыстың құны – 100 млн теңге. Наурызда тараптар қосымша келісім жасап, тапсырыс құнын 89 млн теңгеге дейін кемітіпті. Алайда бұл әкімдіктің төтенше жағдай кезінде қазына қаржысын үнемдеу ниетінен туған қадам болмаса керек. Жауапкершілігі шектеулі серіктестік қосымша құн салығынан босатылғандықтан, 10 миллионнан аса қаржы қала бюджетінде қалған. Десе де, келісімшарттың техникалық сипаттамасы өзгермеген. Тапсырысты орындаушы ай сайын төрт желіде мыңнан аса пікір жариялау қызметін жалғастыра бермек. Осылайша, жыл соңына дейін Dasco DataCom жалпы сомасы 125 миллион теңгені игеруі тиіс.
Осы орайда Dasco DataCom-ның қожайыны кім екенін де айта кеткен жөн. Компания шахматтан Қазақстанның бес дүркін чемпионы, бұрынғы шенеунік, қазіргі консалтинг жөнінде маман Дәрмен Сәдуақасовқа тиесілі екені құпия емес. Өз компаниясының жұмысына қатысты дау туындаған соң ол Facebook парақшасында «ақпараттық шу көрсетілетін қызметтің мәнін, оның қала тұрғындарына пайдасын түсінбегеннен туды» деп жазды.
Көпшіліктің сынынан соң әкімдіктің жауапты басқармасы Dasco DataCom компаниясының қызметіне тапсырыс бергенін растап, ондағы мақсат «Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің Медиа-орталығының қызметін үйлестіру және ақпараттық сүйемелдеу, жергілікті және республикалық деңгейде интернет-ресурстар, блогтар және әлеуметтік желілер арқылы мегаполистің әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуы бойынша Нұр-Сұлтан қаласы әкімдігінің қызметін жариялау» деп түсіндірді.
Бір қызығы, әкімдікте жоғарыда аталған қызмет түрлерін атқаратын бір емес, бірнеше қызметкер бар. Тұрғындарды қаланың тыныс-тіршілігімен таныстырып, әкімнің әр басқан қадамын ақпарат құралдарында жазып отыратын баспасөз қызметкерлері, менеджерлер аз емес. Сондықтан жарнама агенттігін жалдаудың, оған қыруар қаржы бөлудің қисынға келмейтінін алға тартқан жұрттың уәжін орынсыз дей алмаймыз.
Блогерлерді байытып жүрген қай әкімдік?
Желідегі насихаттан ақша аямайтын жалғыз елорда әкімдігі емес. Жуырда әріптестеріміз Алматы қаласы мен Алматы облысының әкімдіктері де блогерлер үшін бөлек тендер өткізгенін анықтаған еді. Алматы облысы әкімдігінің дін істері жөніндегі басқармасы сәуір айында «жаңалықтар порталдарында және әлеуметтік желілерде, оның ішінде танымал блогерлер мен қоғамдық пікір жетекшілері арқылы ақпараттық-түсіндіру және қарсы насихат жұмыстарын жариялау» деген атпен 3 миллион теңгенің тендерін ойнатқан. Тендерді «Ізгілікті істер» қоғамдық қоры ұтыпты. Тапсырысты орындаушы жыл соңына дейін интернет ресурстар мен әлеуметтік желі арқылы діни экстремизм мен терроризмнің алдын алуға, деструктивті идеологияға қарсы иммунитет қалыптастыру мен діни қатынас бағытындағы радикалды идеяларға қарсы материалдар әзірлеп, жариялауы тиіс екен. Ол үшін әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде платформа құрып, аудитория жинауы қажет. Ақпараттық топтар мен платформалардағы қолданушылар ай сайын 750 адамға артып отыруы тиіс. Құжаттың техникалық сипаттамасы бойынша, тапсырысты орындаушы белсенді азаматтық ұстанымы бар Алматы облысының қайраткерлерін (блогерлерді, беделді мәдениет және спорт қайраткерлерін, жастарды, белгілі саясаттанушыларды, дінтанушыларды, теологтарды, дәстүрлі діни бірлестік өкілдерін және т.б.) тарта отырып, сұхбат, ақпараттық-ағартушылық және жаңалық посттары, мақалалар, фотоларды әзірлеп, желіде жариялайды. Айына кемі 30 жарияланым шығуы тиіс. Осыған ұқсас тендерді ақпан айында Алматы қаласы әкімдігінің Қоғамдық даму басқармасы да өткізіпті. «Дін саласындағы профилактикалық жұмыстарға блогерлерді тарту» деген атпен ашық конкурс түрінде өткен тендердің жалпы сомасы – 10 714 285 теңге. Тендерді ұтып алушы әлеуметтік желіде 1 желтоқсанға дейін кемі 80 пост жариялауы тиіс екен. Ай сайынғы кем дегенде 8 жарияланым болуы керек. Яғни, әр блогер кемі 1 жазбадан жариялауға міндетті. Бұл жұмысқа тартылған блогерлердің құрамын қалалық әкімдіктің Қоғамдық даму басқармасы бекіткен. Тендерді жеңіп алушы бұл жұмысқа әлеуметтік желілердің біреуінде (Facebook, ВКонтакте, Instagram) 3 мыңнан кем емес жазылушылары бар кемінде 8 блогерді тартуы қажет. Яғни, Алматы әкімдігі блогерлерге желідегі әр жазбасы үшін 100 мың теңгенің үстінде төлеуге дайын. Айтпақшы, Информбюро порталының тілшісі тендерді ұтып алған Bsquared компаниясының иесі бұрын Алматы әкімдігінде жұмыс істеген экс-шенеунік екенін анықтапты. ЖШС-ның директоры әрі құрылтайшысының бірі Бейбіт Тұрабаев бұрын Алматы қаласы Ішкі саясат басқармасының қоғамдық-саяси жұмыс бөлімін басқарған. Сондай-ақ ол Дін істері басқармасының «Зерттеу және талдау орталығының» жетекшісі қызметін де атқарған көрінеді.Экс-әкімдердің пиарына жұмсалған миллиондар
Шымкенттің экс-әкімі Ғабидолла Әбдірахымов та дәл осы мәселе үшін журналистер сынына жиі іліккені ел есінде болар. Шымшаһардың бұрынғы басшысы қоғамның өзіне деген ықыласын арттыру үшін АРЕХ-consult жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қызметін пайдаланғаны, ол компанияның кімге тиесілі екені қазір ешкімге жұмбақ емес-ті. Мәселен, тек 2017 жылы ғана АРЕХ-consult компаниясы Шымкент әкімдігінен мемлекеттік тапсырыс бойынша 97 миллион теңге қаржы алған. Бұл тек Шымкент қаласы әкімдігінің Ішкі саясат басқармасы арқылы бөлінген ақша. 2018 жылы бұл сома біршама аз – 56 мың доллар болған. Есесіне ЖШС үшін 2016 жыл олжалы болыпты. Бір таңданарлығы, 2017 жылғы 10 лоттың 7-еуі АРЕХ-consult компаниясына іс жүзінде ешқандай баламасыз түрде берілген. Келісімшарт бойынша серіктестік «қала әкімдігі жайлы жағымды имидждік материалдарды жариялау», «қала брендтерін асқақтатып таныту» міндетін өз мойнына алыпты. Атырау облысының бұрынғы басшысы Нұрлан Ноғаев та өз жұмысының насихаты үшін аз қаржы жұмсамаған. Қайсыбір жылы блогерлермен жұмыс істемейтінін айтқан экс-әкім: «Менің ойымша, әркім өз жұмысымен айналысуы керек. Облыс әкімдіктерінің құрамында баспасөз қызметі бар. Баспасөз қызметі әкімдіктің атқарып отырған жұмысын халыққа жеткізуге жауапты. Мен баспасөз қызметіне күнделікті тапсырма беріп, «ананы жаса, мынаны жаса» деп отырсам, ол кімге керек? Баспасөз қызметі бұқаралық ақпарат құралдарымен бірге жұмыс істеуі қажет», – деген еді. Десе де, өткен жылы Ноғаев әкім болып тұрған тұста Атырау облысы ақпараттық саясатқа бөлінген қаржы көлемі жөнінен республика бойынша көш бастады. 2019 жылы мемлекеттік ақпараттық тапсырысты жүзеге асыру үшін аймақ әкімдігі 832 млн теңге бөлген. Облыстық Ішкі саясат басқармасы бұл қаржының бірде-бір тиыны желідегі жарнамаға жұмсалмағанын алға тартты. Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігіндегілер де блогерлермен жұмыс істемейтіндерін айтты. Өткен жылы дәстүрлі емес БАҚ-тарға, медиа-тұлғаларды тартуға қазынадан қаражат бөлінбепті. Солай-ақ болсын. Дей тұрғанмен, аймақтың жетістіктерін дәстүрлі БАҚ-та насихаттау үшін бөлінген 513 млн 872 мың теңге – аз қаражат емес. Мерзімді басылымдар аймақтардан келген ақпараттарды ақысыз-ақ жариялап отырады. Ақпараттық порталдар да өңірдегі ақжолтай жаңалықтарды өзгелерден бұрын жариялауға асығып, рейтингін көтеруге ұмтылатыны жасырын емес. Егер әкімдердің пиарына құйылған бюджеттің қыруар қаражаты өңір өсіміне – облыс экономикасының дамуына, халықтың әл-ауқатын арттыруға жұмсалса, аймақтың да, аймақ басшысының да атағы аспандар еді. Халқының алғысын алған әкім жайлы жағымды пікірлер желіде «блатсыз-ақ» желдей есер еді. Азиза ШУЖЕЕВА, BIGNAME репутациялық менеджмент агенттігінің жетекшісі:Әкімдердің жарнамасы өз қалтасынан төленуі керек
– «Шенеуніктерге пиар керек пе?» деген сауал жиі қойылады. Бұл сұраққа жауап беру үшін шенеуніктің лауазымын білу маңызды. Егер департамент басшысы болса, оған пиардың қажеті жоқ. Ал әкімге керек. Неге десеңіз, қала немесе облыс басшысы – қатардағы лауазымды тұлғаның бірі емес. Әкім – өзі басқаратын шаһар немесе өңірдің имиджін қалыптастырушы адам. Ал астана әкімінің беделі қаланың ғана емес, бүкіл елдің абыройына ықпал етеді. Өңірлер бас қалаға қарап бой түзейді. Астанада болып жатқан оқиғалар бизнесмендердің, инвесторлар мен дипломаттардың жіті назарында. Сондықтан қай мемлекет болмасын, астанасын басқаратын адамның беделді, іскер болуына баса көңіл бөледі. Әкімдердің өз имиджін дамыту бағытында жұмыс істегені құптарлық. Алайда насихат жұмыстары салық төлеушілер есебінен емес, басшының өз қалтасынан төленуі керек. Имиджге салынатын ақша түптеп келгенде олардың мансаптық өсуіне құйылатын инвестиция. Сондай-ақ көп нәрсе баспасөз хатшысының қарым-қабілетіне байланысты. Сауатты маман БАҚ-пен жүйелі байланыс орнатып, ақпараттарды оқылымды, оқиғаларды тартымды етіп ұсынып, өз басшысының беделін биіктете алады. Тағы бір айта кететіні, ақпарат құралдарындағы ақылы материалдарға қыруар ақша жұмсау – тиімсіз тірлік. Әкімдіктің жаңалықтарын ақпарат құралдары онсыз да қуана-қуана жариялайды. Өйткені әкімдік қаладағы немесе аймақтағы негізгі оқиғаларға түрткі болатын басты орган. Егер БАҚ басшыларымен, журналистермен тығыз байланыста жұмыс істеп, түсіндіру брифингтерін жиі өткізіп, ақпаратты жүйелі әрі сапалы ұсынып отырса, жарияланым үшін ешкім ақы сұрамайды.