Зерттеу нәтижесі физикалық белсенділік метакогнитивтік қабілетпен ең тығыз байланысқан фактор екенін көрсетті.
Ой басқару қабілеті – метакогнитивтік қабілет өмір салтымен тығыз байланысты. PLOS One ғылыми журналында жарияланған жаңа зерттеу бұл қабілеттердің физикалық белсенділікке, дұрыс тамақтануға және ұйқы сапасына байланысты болатынын көрсетті.
Метакогнитивтік қабілет дегеніміз – адамның өз ойлау процестерін бақылап, реттей алу мүмкіндігі. Мысалы, мәселені шешкенде қандай стратегия қолдану керектігін білу, тапсырма орындау барысында ілгерілеуді бақылау және егер бір әдіс нәтиже бермесе, жоспарын өзгерту сияқты әрекеттер осы қабілетке жатады.
Бұған дейінгі зерттеулер физикалық белсенділік, дұрыс ұйқы мен тамақтану адамның жадысы мен зейініне әсер ететінін көрсеткен. Алайда бұл әдеттердің метакогнитивті қабілетке қалай әсер ететіні әлі толық зерттелмеген болатын.
Британиядағы Колумбия университетінің кинезиология мектебінің постдокторанты, зерттеу авторы Г. Кайл Гудерхэм:
«Біз өмір салтының когнитивті функцияға әсер ететінін бұрыннан білеміз. Бірақ бұл әдеттер біздің танымдық ресурстарымызды бақылау және реттеу қабілетімізге қаншалықты әсер ететіні белгісіз еді. Ал метакогнитивті қабілет — осы процестерді икемді түрде басқаруға мүмкіндік беретін маңызды қабілет», — дейді.
Жасөспірімдер когнитивтік қабілеттердің шарықтау шегінде болғанымен, олардың өз ойлау процестерін қаншалықты тиімді жоспарлап, бақылап және өзгерте алатыны өмір салтына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Бұл кезеңде қалыптасатын әдеттер олардың ұзақ мерзімді ақыл-ой және физикалық саулығына әсер етуі ықтимал.
Зерттеушілер Колумбия университетінің 1 702 және 564 студентінен тұратын екі үлгімен онлайн сауалнамалар жүргізіп, олардың физикалық белсенділік деңгейін, тамақтану салтын, ұйқы сапасын, күйзеліс деңгейін және метакогнитивті функцияларын бағалады. Зерттеу нәтижесі физикалық белсенділіктің метакогнитивті қабілетпен ең тығыз байланысты екенін көрсетті. Жаттығу жасаған студенттер өз ойлауын жақсы түсінетінін және тиімді стратегияларды қолданатынын айтқан. Әсіресе тапсырманы бастар алдында немесе аяқтағаннан кейінгі жоспарлау және бағалау қабілеттері жақсы дамығаны байқалды.
Ал диета, керісінше, тапсырма орындалып жатқан сәттегі зейін мен өз-өзін бақылауға көбірек әсер еткені анықталды. Яғни дұрыс тамақтанатын студенттер ойлау процесін нақты сол сәтте жақсырақ реттей алады.
Ұйқы болса, метакогнитивті уайыммен байланысты болды. Дұрыс ұйықтамайтын қатысушылар өз ойларына қатысты сенімсіздік, мазасыздық сезімдерін жиі бастан өткерген. Алайда бұл ұйқы сапасының жоспарлау немесе тапсырманы орындау қабілетіне тікелей әсері байқалмаған.
«Бұл нәтижелер когнитивті функция мен өмір салты арасындағы күрделі байланысты нақтылайды. Әрбір әдет түрі әртүрлі метакогнитивті қабілетке әсер етеді. Осы арқылы нақты мақсатқа бағытталған араласуларды жасауға болады», — деді Гудерхэм.
Дегенмен, зерттеудің кейбір кем-кетігі де бар. Біріншіден, себеп-салдар байланысын анықтау мүмкін емес. Яғни жақсы когнитивті қабілеттердің өзі денсаулыққа пайдалы әдеттерге ықпал етуі де мүмкін. Екіншіден, барлық мәліметтер студенттердің өз бағасына негізделген, бұл кейде объективті көрсеткіштерден ауытқуы мүмкін.
