Ғалымдар бет-әлпетті тану мен интеллект арасында байланыс барын анықтады

Жаңа зерттеу бет-әлпетті тану қабілетінің жалпы интеллектпен тікелей байланысты екенін көрсетті. Сонымен қатар, бұл қабілеттің кейбір аутизммен байланысты ерекшеліктерге кері әсер ететіні анықталды. Quarterly Journal of Experimental Psychology журналында жарияланған зерттеу нәтижелеріне сәйкес, бет-әлпетті тану тапсырмаларында жоғары нәтиже көрсеткен адамдар интеллект тесттерінен де жоғары балл жинаған. Ал керісінше, вербалды емес қарым-қатынаста қиындықтарға тап болған қатысушылардың бет-әлпетті тану қабілеті әлсіз болған.

«Бет-әлпет – біздің күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігі. Адамдар бұл қабілеті туралы жиі ойлай бермейді, алайда біз бет-әлпеттен адамның кім екенін, оның эмоциясын, сенімділігін және басқа да маңызды ақпаратты аламыз», – деді зерттеудің жетекші авторы, Австралияның Батыс университетінің ғалымы Дана Л. Уокер.

Ғалымдар бет-әлпетті тану қабілеті мен басқа когнитивті және тұлғалық ерекшеліктер арасындағы байланысты анықтау үшін 253 қатысушыны зерттеуге тартты. Олар әртүрлі бет-әлпетті тану, когнитивті қабілеттер және аутизмге тән белгілерді бағалайтын тестілерден өтті.

Қатысушылар Mooney Face Task, Cambridge Face Perception Test (CFPT) және Cambridge Face Memory Test (CFMT) секілді тестілерді орындады. Бұл тестілер адамның бет-әлпетті ажырату, есте сақтау және эмоцияны тану қабілетін өлшеуге бағытталған. Сондай-ақ, Cambridge Car Memory Test (CCMT) қолданылып, жалпы есте сақтау қабілеті бағаланды.

Интеллект деңгейін анықтау үшін зерттеушілер төрт түрлі тест өткізді, олардың ішінде сөздік қоры, визуалды кеңістіктік қабілет және ақпаратты тез өңдеу дағдыларын бағалау тапсырмалары болды.

Аутизмге тән белгілерді зерттеу үшін қатысушылар Autism Spectrum Quotient (AQ) сауалнамасын толтырды. Бұл сауалнама коммуникациядағы қиындықтар, әлеуметтік дағдылардың әлсіздігі және егжей-тегжейлерге аса назар аудару секілді ерекшеліктерді анықтайды.

Негізгі нәтижелер

1. Бет-әлпетті тану – когнитивті қабілеттің маңызды бөлігі. Зерттеу бет-әлпетті танудың бірыңғай когнитивті фактор (f) екенін растады. Яғни, егер бір адам бет-әлпетті есте сақтау тапсырмасында жақсы нәтиже көрсетсе, ол әдетте басқа бет-әлпетті тану тапсырмаларында да жоғары көрсеткішке ие болады.

2. Интеллект пен бет-әлпетті тану қабілеті өзара байланысты. Жалпы интеллект коэффициенті жоғары қатысушылар бет-әлпетті тану тестілерінде жақсы нәтиже көрсетті. Бұл бет-әлпетті тану когнитивті дағды ретінде интеллекттің бір бөлігі болуы мүмкін екенін білдіреді.

3. Аутизмге тән белгілер мен бет-әлпетті тану арасындағы байланыс. Вербалды емес қарым-қатынаста қиындықтарға тап болған адамдардың бет-әлпетті тану қабілеті төмен болды. Бұл байланыс жалпы интеллект деңгейін ескергеннен кейін де сақталды, яғни коммуникациялық қиындықтар бет-әлпетті тануға дербес әсер етуі мүмкін.

4. Бет-әлпетті танудың құрылымы. Ғалымдар бет-әлпетті анықтау, оны есте сақтау және эмоцияны тану бір-бірімен тығыз байланысты екенін анықтады. Бет-әлпетті анықтай алу қабілеті оны жақсырақ ажыратуға, ал ажырату қабілеті есте сақтау дағдысына әсер ететіні белгілі болды.

Бұл зерттеу интеллекттің жаңа аспектілерін ашып, оны бағалаудың жаңа әдістерін ұсынуы мүмкін. Ғалымдар бет-әлпетті тану қабілетін жалпы интеллект моделіне енгізу керектігін айтады. Сондай-ақ, олар бет-әлпетті танудағы қиындықтар кейбір жағдайларда оқыту немесе дамыту қиындықтарымен байланысты болуы мүмкін екенін атап өтті.

«Барлық адамға бет-әлпеттен ақпарат алу оңай емес. Кейбіреулер үшін адамның эмоциясын немесе кім екенін тану өте қиын болуы мүмкін. Егер біз бұл қабілеттің басқа когнитивті ерекшеліктермен қалай байланысты екенін жақсырақ түсінсек, онда бет-әлпетті тануда қиналатын адамдарға көмектесетін әдістерді дамыта аламыз», – деп түсіндірді Уокер.

Зерттеушілер алдағы уақытта бұл нәтижелерді әртүрлі мәдени және этникалық топтарда сынап көргісі келеді. Сонымен қатар, бұл нәтижелер даму психологиясында бет-әлпетті танудың рөлі мен интеллектпен байланысын тереңірек зерттеуге негіз бола алады.

Зерттеу «The Inter-Association Between Face Processing, Intelligence, and Autistic-like Nonverbal Communication» тақырыбымен Dana Walker, Romina Palermo және Gilles G. Gignac авторлығымен жарияланды.