Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам

Мемлекет басшысы сөз басында халықтың жал­пыұлт­тық референдумда саяси жаңғыруды қолда­ға­нын, конституциялық реформа Жаңа, Әділетті Қа­зақстанды құру жолындағы аса маңызды қадам бол­ғанын айтты. Енді еліміздегі саяси жаңғыру эко­номикалық өзгерістерге ұласуға тиіс. Осы жолда «Аза­мат – бизнес – мемлекет» арасындағы қатынас тү­б­егейлі өзгермек. Мемлекет, ең алдымен, бәріне бір­дей мүмкіндік беріп, әділдік орнатады, әлеуметтік жа­ғынан әлсіз топтағы азаматтарға қолдау көрсетпек. Мүм­кіндігі шектеулі жандарға да көмек көрсетіліп, Пре­зидент жанындағы Омбудсмен тағайындалатын болады. Бірінші бағдар. Жаңа экономикалық саясат Жолдаудың бірінші бағдарында қазіргідей күрделі жағ­дайда шатқаяқтап тұрған экономикадағы қор­да­лан­ған мәселелер айтылды. Мысалы, шикізатқа әлі де тәуел­ді екеніміз, еңбек өнімділігі төмендігі, инновация жет­кіліксіздігі, ұлттық табыстың игілігін жұрттың бәрі бірдей көріп отырмағаны баса айтылды. Пре­зи­дент мұның барлығы күрделі мәселелер болғанымен, ше­шудің нақты жолдары жоқ емес екеніне тоқталды. – Атап айтсақ, бұл – макроэкономикалық тұрақ­ты­лықты қамтамасыз ету, экономиканы әртарап­тан­дыру және цифрландыру. Сондай-ақ шағын және орта биз­нес пен адам капиталын дамыту, заң үстемдігін ор­нықтыру. Сондықтан тың тәсілдер қажет екені сөз­сіз. Экономикалық саясатымыздың негізгі мақса­ты еш өзгермейді. Оның мәні – сапалық және инк­лю­зив­тік тұрғыдан халықтың әл-ауқатын арттыру, – деді Мемлекет басшысы. Сонымен қатар ол Жаңа экономикалық бағдары­мыз­дың басты басымдықтарын да санамалап өтті. Мұ­ның бәрі, әрине кезек күттірмейтін бірқатар маңыз­ды міндетті шешу арқылы ғана жүзеге асады. Пре­зидент осындай тоғыз міндетке тоқталды. – Бірінші. Бағаны әкімшілік жолмен реттеу тұтас са­­лалардың инвестициялық тартымдылығын тө­мен­де­теді. Сондай-ақ тауар тапшылығын туындатып, елді им­портқа тәуелді етеді. Сондықтан баға белгілеу ісіне мем­лекеттің араласуынан біртіндеп бас тарту керек, – деп баға саясатындағы олқылықтарға тоқталған Пре­зидент монополияның табысын шектеу қажеттігі мен инфрақұрылымға инвестиция салуды қамтамасыз ету арасында тепе-теңдікті сақтау маңызды екеніне ерек­ше тоқталды. Сонымен қатар Мемлекет басшысының сөзінше, елі­мізде электр қуатымен қамтамасыз ететін желілер­дің үштен екісінің, жылу коммуникациясының 57 пайызының және су құбыры желісінің жартысына жуы­ғының тозығы жеткен. Соның бәрін кезекпен өшіруге және түрлі апатты жағдай туындауына тариф­терді күшпен ұстап тұру әсер еткені айтылды. Бұл мәселені реттеу үшін монополия жайлаған на­рық­тарда «Тарифті инвестицияға айырбастау» деген жаңа тариф саясатына көшу керек. Екінші. Экономиканы одан ары монополияның шыр­мауынан босату үшін нақты институционалдық ше­шімдер қабылдануы керек екені, ол үшін қандай шара­лар атқарылуы керек, осы мәселеге де баса мән беріл­ді. Президент «Конгломерат» ұғымын заң жүзін­де айқындап алған жөн деген тапсырма берді. Осы мәселені негізге ала отырып, қазір жұмыс іс­теп тұрған операторларды бәсекелі ортаға беру не­месе монополист деп танып, қызметін монополияға қар­сы арнаулы құқық аясында реттеу туралы да сөз бол­ды. Үшінші мәселе салық саясаты төңірегінде қоз­ғал­ды. Эко­номиканың тұрақты өсуі салық саясатының тү­сінікті және болжауға болатындай етіп жүргізілуіне ті­келей байланысты екенін айтқан Президент фис­калды реттеу ісін қайта жаңғырту үшін 2023 жылы жаңа Салық кодексі әзірленетінін мәлімдеді. Осыған орай оның ең түйткілді тұсы саналатын са­лықтық әкімшілендіру мәселесі түгел қайта жазыл­мақ. Сондай-ақ жұмыс кезінде бетпе-бет кездесу мүл­дем болмайтындай етіп, салықтық бақылау қыз­метін толық цифрландыру керек екені айтылды. Сонымен қатар Мемлекет басшысы бұдан бұрын да бірнеше рет айтылып келген байлық салығын ен­гізу туралы мәселе қозғады, яғни «сән-салтанатқа са­лық» салынады. Бұл да са­лық реформасы аясында жүзеге аспақ. – Мұның орта тапқа қатысы жоқ, бұл салық тек аса қымбат жылжымайтын мүлік және автокөлік са­тып алған кезде салынады. Автокөлік сатып алу ке­зін­де төленетін алым-салық мәселесіне жеке тоқ­та­лайын. Заңсыз көлік әкелетін амал-тәсілдің бәріне тос­қауыл қою үшін батыл шаралар қабылдау қажет, – деген Президент утилизация алымы мәселесіне де тоқта­лып, 1 қыркүйекке дейін елге әкелінген автокөліктерге қатысты ахуалды реттеу керек деген тапсырма берді. Оларды заңдастыру мақсатында утилизация және алғашқы тіркеу үшін төленетін қаржы көлемін 200-250 мың теңгеден асырмай, бәріне бірдей және бір­рет­тік алым алуды ұсынды. Президент бұл іздеу са­лын­баған және кеден рәсімдерінен өткен көліктерге ғана қатысты шара екенін де ескертіп өтті. Салық саясатының тиімді болуы кеден жұмы­сы­ның ашықтығына тығыз байланысты екенін айтқан Президент төртінші мәселеге тоқталды. – Салық және кеден саласындағы ақ­парат­тық жүйелерді толық біріктіру ісін аяқ­тау маңызды. Шекараға интегра­ция­лан­ған кедендік бақылау тәсілін енгізу қажет. Ке­дендік рәсімдеу орталықтары «бір терезе» қағи­даты бойынша жұмыс істеуге тиіс, – деді ол. Бесінші. «Көрпеге қарай көсілу» қажет еке­нін ұмытпауымыз керек. Алда бюджет саясатына реформа жа­са­лып, Бюджет кодексінде шекті нор­мативтер бе­кітілмек. Оны бюджетті жоспарлау және орын­дау кезінде міндетті түрде ұстану қажет еке­ні айтылды. Соның ішінде ең маңызды мә­селенің бірі Ұлттық қордың қаржысын тиім­сіз жұмсау тоқтатылмақ. «Халық қатысатын бюджет» жобасы тиім­ді іске асырылып жатқанын айтқан Мем­­лекет басшысы оның ауқымын кеңейтіп, жо­­баға аудандық маңызы бар қалалар мен ауыл­­­дарды тарту туралы тапсырма берді. Осы айтылған мәселелерді тиімді жүзеге асыру үшін жаңа Бюджет кодексі қабылд­ан­бақ. Алтыншы міндет – Кәсіпкерлікті жүйелі түр­де қолдау. – Бұл жұмыста бәрін басынан бастап рет­теу керек. Тапсырма екі жылдан бері орын­далмай келеді. Жүздеген, тіпті мың­да­ған заңнамалық құжат пен нұсқаулықты қай­та-қайта түзете бергеннен ештеңе шық­пайды. Оның орнына ықшам әрі түсінікті жаңа ережелерді бекіткен жөн. Мұндай тә­сіл­ді 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап толық ен­гізу қажет, – деген тапсырма берілді. Енді мемлекеттік сатып алудың мүлде жаңа жүйесі жасалады. Осының бәрін жүзеге асыру үшін «Мемлекеттік сатып алу туралы» жаңа заң қабылданбақ. – Жетінші. Мемлекет пен жекеменшік се­рік­­­тестігінің жаңа үлгісіне көшу керек. Қазір көптеген жоба кейбір кәсіпкерлер мен ше­неуніктердің майшелпегіне айналды. Келі­сімшарттар ашық және конкурстық не­­­­гіз­де жасалуға тиіс. Осы мақсатта тиісті заң қабылдау қажет, – деді Мемлекет бас­шысы. Несие ресурстарының тапшылығы отан­дық бизнес үшін үлкен проблема болып отыр­ғаны және оның шешімін табу се­гі­зінші міндет ретінде айтылды. Дегенмен елімізде ша­ғын және орта бизнесті қар­жыландыру үшін 42 миллиард долларға жуық қаражат же­тіспейді екен. Сөйте тұра, банктерде трил­лион­даған теңге қаржы іс жүзінде эко­но­ми­каға еш пайдасын тигізбей босқа жатыр. – Ұлттық банк, Қаржы нарығын реттеу жә­не дамыту агенттігі, Үкімет бірлесіп, нақ­ты секторды тұрақты әрі қолжетімді не­сие­мен қамтамасыз ететін нақты шешімдер қа­­­былдауға тиіс, – деген Президент шетел­дер­де бұған қатысты оң тәжірибелер бар еке­нін ескертті. Тоғызыншы міндет ретінде шиеленісіп тұр­ған жер мәселесі төңірегіндегі түйткілдер ай­тылды. Кәсіпкерлерге жер телімдерін ашық әрі жедел бөлудің тиімді тәсілдерін жыл аяғына дейін айқындау тапсырылды. Екінші бағдар. Нақты секторды дамыту – Ең алдымен жер қойнауын игеру ісіне и­н­вестиция тарту үшін заңнаманы және рә­сімдерді барынша жеңілдету керек. Гео­ло­гиялық ақпарат туралы бірыңғай мә­лі­мет­тер банкін құру жұмысын аяқтау қажет. Үкіметке ин­дустрия және жер қойнауын игеру сала­лары­ның инвестициялық тартымдылығын арт­тыруды тапсырамын, – деп нақты міндет жүк­теген Мемлекет басшысы енді арнайы эко­номикалық аймақтарды дамыту үшін мүл­де басқа саясатқа көшкені жөн екеніне тоқ­талды. Қазір шетел компаниялары Қазақ­станға көше бастады. Сондықтан бұл мәселе тіпті өзекті болып отыр. Келесі мәселе. Бұған дейін айтылғандай, мем­лекет өзінің экономикаға араласуын бір­тіндеп азайта береді. Осы орайда «Са­мұрық-Қазына» қоры экономиканың басты са­лаларына бақылау жасауға ғана жеткілікті ықпалы бар мажоритарлы инвесторға ай­нал­мақ, ал қордың басқа активтері мен ак­ция­ларын жекешелендіріп, оны жүзеге асыруға «Халықтық ІРО» тәсілі қолданылуы мүм­кін. Ал «Самұрық-Қазына» қоры жеке ин­вес­торлар дербес жүзеге асыра алмайтын аса маңызды жобаларға инвестор ретінде қа­тыса алады. Мұндай жобаларды Президент анықтайды. Келесі мәселе – еліміздің транзиттік қуа­тын арттыру. Еліміз қазіргі геосаяси жағ­дай­да Азия – Еуропа арасындағы аса маңыз­ды құрлық дәлізі болып отыр. Біз бұл мүм­кіндікті толық пайдаланып, әлемдік маңызы бар көлік-тасымал торабына айналуымыз ке­рек. Еліміз осы салада ірі жобаларды жү­зе­ге асыра бастаған. Атап айтқанда, Ақтауда кон­тейнер хабы құрылып жатыр, Транск­ас­пий дәлізі дамып келеді. Мемлекет басшысы «Қазақстан темір жолы» компаниясы толық­қан­ды транзиттік-логистикалық корпора­ция болып қайта құрылатынын мәлімдеді. Бюджеттен қыруар қаржы бөлінсе де, ше­шімін таппай отырған жол мәселесі төңі­регінде де тапсырмалар берілді. Мәселен, 2025 жылға дейін жергілікті жолдардың ке­мінде 95 пайызы жақсаруы керек. Мұны да Үкіметке тапсырған Президент жалпы Үкі­меттің жұмысында қайта-қайта олқы­лық­тар болып жатқанын айтты. Қазір қоғам­дағы мәселелердің көбі Үкіметтің нақты ше­шім қабылдауға келгенде өте баяу қимыл­дап, батыл қадам жасай алмауынан болып отыр деп сынады. Ауыл шаруашылығын дамыту – негізгі проб­леманың бірі. Осы саладағы ахуал елі­міз­дің азық-түлік қауіпсіздігіне тікелей әсер етеді. – Еліміздің ауыл шаруашылығы өнімде­рі­нің көлемін және оның қосымша құнын арт­тыру қажет. Бұл – стратегиялық міндет. Қа­зір тек бидай мен мал сатып отыратын за­ман емес. Үкімет агроөнеркәсіп саласын суб­сидиялаудың ұзақ мерзімге арналған жаңа тәсілдерін әзірлеуге тиіс, – деген ол бюд­жет қаражатының қайтарымы болуы ке­рек екенін де қадап айтты. Бұл салада со­ны­мен қатар озық технологиялар тапшы. Одан бөлек, Мемлекет басшысы игеріл­мей жатқан жерді қайтарып алу жөніндегі комиссияның қызметіне жеке тоқталды. Ко­миссия жұмысының аясында ауыл шаруа­шылығы мақсатындағы 2,9 миллион гектар жер мемлекетке қайтарылған. Жылдың соңы­на дейін кемінде 5 миллион гектар жер­ді қайтарып алу жоспарланып отыр. Игеріл­мей жатқан немесе заңсыз берілген жер көлемі 10 миллион гектарға жуықтайды. Ел экономикасын тұрақты дамытуға су тап­шылығы қатты кедергі болып отыр. Пре­зидент бұл мәселелерді шешу үшін Үкімет жа­нындағы Су кеңесінің жұмысын жан­дан­дыру, саланы дамытудың үш жылдық жо­ба­сын әзірлеуді тапсырды. Үшінші бағдар. Ел болашағына арналған стратегиялық инвестиция – Денсаулық сақтау саласында біраз рефор­ма жүргізілді. Дегенмен оның жағдайы әлі де мәз емес. Осы салаға қаржының жет­кілікті бөлінбеуі қалыпты жағдайға айнал­ған. Соның кесірінен жұрт сақтандыру жү­й­е­­­­­сіне қосылса да, медициналық қызмет то­лық көлемде көрсетілмей отыр, – деді Пре­зидент, осылайша Үкіметке денсаулық сақ­тау саласын және жалпы әлеуметтік сала­ны қаржылан­дыру жүйесін қайта қарауды тапсырды. Сонымен қатар медициналық инфра­құры­лымды кешенді түрде жақсартуға баса назар аудару керек екені, мемлекет пен же­кеменшіктің серіктестігін тиімді пайда­лану­ға баса мән беру керегі айтылды. Келесі жыл­дан бастап ұлттық жоба жүзеге асырыл­мақ. Бұл құжат ең алдымен ауыл тұрғын­дары­ның сұра­нысын қанағаттандыруға ар­на­латын бо­лады. Ұлттық жоба аясында 32 аудандық ауру­хана заманға сай жаңарып, енді ауданаралық көпбейінді мекемеге ай­налады. Медициналық жоғары оқу орындарының жа­нынан көпбейінді ауруханалар және кли­никалар ашу көзделіп отыр. Алдағы үш жыл­да резидентураға бөлінетін грант саны 70 пайызға көбеймек. – Балаларды балабақшамен қамтамасыз ету мәселесін түпкілікті шешу қажет. Оған қо­са, тәрбиешілердің әлеуметтік мәртебесін арт­тырып, жалақысын көбейту керек. Осы сала­дағы мамандарға қойылатын нақты та­лап­тар бекітілуге тиіс. Сол үшін «Жайлы мек­теп» ұлттық жобасы қолға алынды. Біз 2025 жылға дейін 800 мың баланың за­ма­науи мектепте оқуына жағдай жасаймыз. Осылайша, апатты жағдайдағы және үш ауы­сыммен оқитын мектеп мәселесін толық ше­шеміз, – деді Мемлекет басшысы. Қоғамда қазақ және орыс тілін мектепте оқыту мәселесі бойынша пікірталас болып жат­қанына тоқталған Мемлекет басшысы біз қазақ тілін де, орыс тілін де жақсы білетін ба­ла­ларды тәрбиелеуіміз қажет екенін айт­ты. Оқу-ағарту министрлігі популистердің жетегінде кетпей, балалардың мүддесін қор­ғауға тиіс. Жеке білім беру ваучерлерін енгізу жос­парланып отыр. Президент жоғары білім саласындағы ре­формаларды да осы бағытта жүзеге асыру ке­рек екенін айтты. Одан бөлек, мемлекет ең төменгі жала­қы­ны айқындаудың жаңа тәсілін енгізбек. Бұл әдіс оның мөлшерін біртіндеп ұлғайтуға мүм­кіндік береді. – Мен ең төменгі жалақы деңгейін 60 мың теңгеден 70 мың теңгеге дейін көтеру тура­лы шешім қабылдадым. Бұл шешім 1,8 мил­лион азаматтың табысына тікелей әсер ете­ді. Біз зейнетақы жүйесін де қайта жаң­ғыртамыз. Зейнетақының ең төменгі база­лық мөлшерлемесін біртіндеп ең төменгі күн­көріс деңгейінің 70 пайызына, ал жо­ғарғы шегін 120 пайызына жеткізу қажет. Бұған дейін қабылданған шешімдермен бірге бұл қадам 2025 жылға қарай жиынтық зейнетақы мөлшерін орташа алғанда 27 пайызға көбейтеді. Сондай-ақ әлеуметтің та­лап-тілегін ескере отырып, әйелдердің зей­нет жасын 2028 жылға дейін 61 жас дең­гейінде қалдырамыз, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев. Сонымен қатар әлеуметтік сақтандыру жүйе­сіне қатысушыларға жұмыссыз қалғаны үшін төленетін төлемақы орташа айлық та­бысының 45 пайызына дейін көбейтілмек. Одан бөлек, 2023 жылдан бастап Отбасының цифрлық картасы және Әлеуметтік әмиян сияқты тәсілдерді енгізу жоспарланып отыр. Жастарды жұмыспен қамту мәселесі де ерек­ше назарға алынды. Еңбекпен қамтитын түр­лі шара арқылы келесі жылы 100 мың жас­қа жұмыс беріп, олардың кәсіпкерлік бас­тамаларына қолдау көрсетіле бермек. Олар­ға жеңілдетілген тәртіппен жылдық өсі­мі 2,5 пайыз болатын шағын несие бері­леді. Жолдаудың тағы бір елең еткізген тұсы – әрбір отбасы еліміз пайдаланып жатқан ұлт­тық байлықтың игілігін көреді. Балалар жы­лының аясында «Ұлттық қор – балаларға» атты мүлде жаңа бағдарлама жүзеге аспақ. Яғни, Ұлттық қордың жыл сайынғы инвес­ти­­­­циялық табысының 50 пайызын бала­лар­дың арнаулы жинақтаушы есепшотына аудару ұсынылып отыр. Қаржы әр бала 18 жасқа толғанға дейін аударылып тұрады, оны мерзімінен бұрын есепшоттан шығарып алуға болмайды. Жинақталған қаржы ба­лалар кәмелет жасына толғаннан кейін олар­дың баспана немесе білім алуына жұм­са­латын болады. Президент жобаны 2024 жыл­ғы 1 қаңтардан бастап іске қосуды тап­сырды. Ал «Самұрық-Қазына» қоры таза пайда­сы­ның кемінде 7 пайызын «Қазақстан хал­қы­на» қоғамдық қорына аударатын болады. Президент шетелдегі дарынды жандарды ел­ге тартып, сұранысқа ие болып отырған жә­не жоғары білікті мамандардың тап­шы­лы­ғын азайту қажеттігіне де тоқталды. Одан бө­лек, қандастардың көшіп келуіне және ішкі миграцияға қатысты саясат түбегейлі өз­гереді. Мемлекет басшысы бұл жолы да кәсіби­лік пен еңбекқорлық қоғамымызда ең жо­ғары орында тұруы керек екенін, елімізде ең­бекқор адам, кәсіби маман ең сыйлы адам болуға тиіс екенін баса айтты. Төртінші бағдар. Мемлекеттік басқару ісін қайта жаңғырту – Экономиканы түбегейлі реформалау үшін мемлекеттік басқару жүйесіне серпіліс қа­жет. Саяси қызметшілердің жеке жауап­кер­шілігін арттыра отырып, мемлекеттік бас­қару жүйесін орталықсыздандыруға баса мән беру керек. Премьер-Министр Кеңсесін мем­лекеттік басқару ісінің үздік стан­дарт­та­рына сай келетін, ықшамды Үкімет ап­пара­ты ретінде қайта құру осы бағыттағы алғашқы қадам болмақ, – деді Президент. Тұрғын-үйлер мен қала инфра­құры­лы­мын абаттандыру мәселесін қолға алу керек екені де айтылды. Осылайша Үкіметке жаңа әкім­шілік реформа әзірлеуді тапсырылды. Бізге сапалық тұрғыдан жаңа мемле­кет­тік басқарушылар қажет екенін айтқан Мем­лекет басшысы мемлекеттік қызмет­ші­лер­ді іріктеу және жұмыстан босату жүйесін заман талабын ескере отырып, қайта жасау қа­жеттігіне тоқталды. Осы орайда Мем­ле­кет­тік қызмет істері агенттігі толыққанды стра­тегиялық HR институтына айналуы ке­рек. Үкіметке Агенттікпен бірлесіп, бүкіл әлем­дегі азаматтарымыздың әлеуетін жұ­мыл­дыру үшін арнайы платформаны іске қосу міндеті жүктелді. Бесінші бағдар. Заң және тәртіп. – Қазылар қауымын шұғыл түрде қайта ірік­теп, жаңартып жасақтау керек. Қазылар жо­ғары білікті, адал, сондай-ақ жем­қор­лық­тан таза болуы қажет. Ең алдымен барлық судьяның мәртебесін теңестірген жөн. Олар өзінен жоғары тұрған әріптестеріне тәуелді бол­мауы керек. Көптеген сот төрағасы лауа­зымы судья лауазымы болып өзгереді. Сот төра­ғасы және Сот алқасының төрағасы лауа­зымына үміткерді судьялар өздері сай­лай­тын тәсіл енгізуді ұсынамын. Жоғарғы Сот судьяларын да сайлау арқылы таңдау тә­сі­лін енгізген жөн, – деді Президент. Судья болуға үміткерлерді даярлау, білік­ті­лігін көтеру жұмысы кеңестің құзыретіне бері­леді. Сондай-ақ олардың шекті жасын ұзар­ту, өкілеттігін тоқтату мәселесімен де осы мекеме айналысады. Кадрларды ірік­теу­ден бастап, барлық деңгейдегі соттарды та­ғайын­дауға ұсыным беруге дейінгі бүкіл мін­дет соларға жүктеледі. Келесі мәселе – құқық қорғау органдарын ре­формалау төңірегінде көтерілді. «Қасіретті қаң­тар» оқиғасы тәртіп сақшылары үшін на­ғыз сынақ болды. – Мемлекет қаңтар оқиғасына қатысқан, бірақ ауыр қылмыс жасамаған азаматтардың жа­засын жеңілдетті. Заң бұзғандардың бір­қа­­­тары кінәсін түсініп, өткен іске өкініп отыр. Оларға кешіріммен қараған дұрыс деп ой­лаймын. Сондықтан мен Қаңтар оқи­ға­сына қатысушыларға бірреттік рақымшылық жариялау туралы шешім қабылдадым, – деді Президент. Рақымшылық жаппай тәртіпсіздікті ұйым­дастыруға қатысы бар адамдарға, сон­дай-ақ мемлекетке опасыздық жасағаны жә­не билікті күшпен басып алуға әрекет­тен­гені үшін айыпталғандарға қолданыл­май­ты­ны түсінікті. 2015 жылдан бері Қылмыстық және Қыл­мыстық-процестік кодекстерге 1 200-ден астам өзгеріс енгізілген. Уақытша жа­ғ­дай­ларға байланысты немесе аясы тар ко­р­поративті мүдделерге бола заңдарды өзгер­туге жол берілмеуге тиіс. Сондықтан қыл­мыс­тық және қылмыстық-процестік заң­на­маны түзету құзыреті Әділет министрлігіне берілмек. Қазіргі геосаяси жағдайда біз мем­ле­кет­тілігімізді біртіндеп нығайтып, реформалар мен жаңару бағдарын нық ұстануымыз қа­жет екеніне тоқталған президент алдағы сайлау ке­зең­дерін тиімді жоспарлау қажет екенін ай­тып, биылғы күзде кезектен тыс Пре­зи­дент сайлауын өткізуді ұсынды. Мемлекет басшысы: – Мен үшін мемле­кет мүддесі бәрінен биік. Сондықтан мен өкі­леттік мерзімімді қысқартуға және кезек­тен тыс Президент сайлауына баруға дайын­мын. Сондай-ақ мен көп ойланып, Президент өкілеттігі мерзімдерінің санын және ұзақ­ты­ғын қайта қарау қажет деген байламға кел­дім. Президент мандатын ұзақтығы 7 жылдық бір мерзіммен шектеуді ұсынамын. Бірақ қайта сайлануға тыйым салынады, – деп бұл бастаманың негізін Мемлекет бас­шысы былайша түсіндірді, – Бір жағынан, 7 жыл – кез келген ауқымды бағдарламаны жү­­зеге асыру үшін жеткілікті кезең. Екінші жа­ғы­нан, Президент мандатын бір мерзім­мен шектеу Мемлекет басшысының жал­пыұлттық дамудың стратегиялық міндет­те­рін шешуге барынша жұмылуын қамтамасыз етеді. Саяси кадрларды жаңарту – әлдекімнің ермегі емес, өмірлік қажеттілік. Мен ұсынып отырған конституциялық жаңалық билікті мо­нополизациялау қаупін айтарлықтай азай­тады, – деді. Сонымен қатар Президент Мәжілістің жә­не барлық деңгейдегі мәслихаттардың сай­лауын келесі жылдың бірінші жарт­ы­сын­да өткізуді ұсынды, осы арқылы көпшіліктің мүд­десін білдіретін депутаттардың жаңа құра­мы жасақталмақ. Осылайша, биыл Президент сайлауы, ке­лесі жылы Мәжіліс және мәслихат депу­тат­тарының сайлауы өтеді. Содан кейін Үкі­мет құрамы жасақталады. Соның нәти­жесінде 2023 жылдың ортасында Президент, Парламент, Үкімет сияқты негізгі саяси инс­титуттардың бәрі қайта жаңғырып, жаңарады. Ауқымды саяси өзгерістерді ашық­тық, әділдік және өзара сенім арқылы жү­зеге асыру аса маңызды екенін айтқан Пре­зидент осы қадамның бәрі біздің «Күшті Президент – ықпалды Парла-мент – есеп беретін Үкімет» атты басты фор­му­ламызды біртіндеп нақты мән-маз­мұнмен байыта түсетінін, еліміздің бо­лашағын айқындайтынына бек сенімді екенін білдірді.

Серіктес жаңалықтары