Құрылыс материалдары неге қымбат?
Құрылыс материалдары неге қымбат?
Өнімді жеткізу жағы ақсап тұр
«Атамекен» ҰКП басқарма төрағасының орынбасары Арман Мәмбетаевтың айтуынша, құрылыс материалдары бағасының қымбаттауына әртүрлі себеп бар. Мысалы, арматура, металдан жасалған профильдер бағасы екі есе шарықтаған. Оған Лондондағы металдар биржасындағы бағаның артуы әсер етті. − Сыртқы фактордан бөлек, құрылыс материалын өндіруде өз ішімізде шешілмеген мәселе көп. Әсіресе, дайын өнімді тұтынушыға жеткізу жағы ақсап тұр. Сондай-ақ электр қуатының қымбаттауы да кәсіпкерлерге салмақ салған. Ал цемент өндірісі электр қуатына тікелей тәуелді. Кәсіп иелері болса, осы және өзге де қымбатшылыққа қарамастан, дайын өнімнің бағасын шектен тыс өсірмедік деп ақтал- ды, – дейді Арман Мәмбетаев. Айта кетерлігі, қазір елде цемент өндірумен 12 кәсіпорын айналысады. Оның өндіру қуаты – 16 жарым млн тонна. Былтырғы тұтыну мөлшері – 9,6 млн тонна цемент. Яғни, елде артық 7 млн тонна цемент бар. Оның үстіне зауыттар сәуір айына дейін цементті артығымен өндірді. Нарықты тұрақтандыру үшін 2018-2020 жылдары екі цемент зауыты жабылды. Қазір елімізде 6 айға цемент импортына шектеу қойылғаны белгілі. Бұл экономикалық одаққа кірмейтін елдерге қатысты қойылған шектеу екенін айта кеткен жөн. Яғни, Қазақстанда цемент дефициті болуы мүкін емес. Нарық заңдылығына сәйкес, дефицит болмаса «баға не себепті көтеріліп жатыр?» деген сұрақтың тууы заңды. Қазір базалық материал саналатын цементтің бір қабының құны елорда базарларында 2 000 теңгеден кем емес. Сорақысы сол, баға күн сайын өсіп жатыр. Зауыттан тұтынушыға дейінгі цемент құнының өсуі 25 пайыз. − Бағаның шектен тыс қымбаттауына цемент шығарып отырған зауыттар кінәлі емес. Бағаны базардағы сатушылар жазғы құрылыс маусымы қызған шақта қолдан өсіріп отыр. Оның үстіне цементті қалаларға жеткізу мәселесі туындаған. Мысалы, 370 вагон цемент қалаларға кіргізілмеген күйі тұр», − дейді Қазақстан цемент және бетон өндірушілері ассоциациясының атқарушы директоры Ербол Әкімбаев. Күрмеуі шешілмеген тағы бір мәселе, цементті жасайтын клинкер деген материал бар. Осы өнімді қалаларға таситын вагон жоқ. Ал «Қазақстан темір жолы» компаниясы таратқан ақпарат бойынша, цемент тасығыштардың жұмыс істеп тұрған паркі оны тасымалдау қажеттілігін толық қамтамасыз етіп отыр. Айта кетерлігі, Ресейдің Қазақстанмен шекарасында цемент шығаратын 5-6 зауыты жұмыс істейді. Қазақстандағы өндірушілер бағаны шектен тыс қымбаттататын болса, халық Ресейден цемент тасуға көшеді. Қалай десек те, елдегі жағдай алыпсатарлар үшін қолайлы болып тұр. Сондықтан, бағаның аспандап кетуі көбіне бөлшек саудада байқалады. Оның зардабын жер алып баспана салуды қалтасы көтермей отырған халық көретіні түсінікті.Баға қайда барасың?
Елімізде құрылыс материалдары индустриясының өңдеуші өнеркәсіптегі үлесі – 6 пайыз. Республикада құрылыс өнімдерін 1 965 кәсіпорын өндіреді. Биылғы маусымда отандық құрылыс материалдарының бағасы 16 пайызға қымбаттаған. Айта кетерлігі, 2017 жылдан бастап 2021 жылға дейін арматураның бағасы 153 723 тг/куб бастап 425 000 тг/куб дейін (270 мыңға) өскен, ал газоблок бағасы 14 200 тг/куб бастап 27 500 тг/куб дейін (13 мыңға), Д-20 цементінің бағасы 16 000 тг/т-дан 28 000 тг/т-ға дейін (12 мыңға) қымбаттаса, М350 маркалы бетон – 12 230 тг/куб бастап 21 120 тг/куб дейін (8 мың) шарықтаған. Егер тұрғын үйдің шаршы метрінің құрылымын қарайтын болсақ, 49 пайызы құрылыс материалдарынан тұрады, олардың негізгілері кірпіш, темірбетон бұйымдары, металл конструкциялар болып отыр. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің деректері бойынша жыл басынан бері бетон (12 пайыз), цемент (5 пайыз), құбырлар (10 пайыз), силикатты кірпіш (6 пайыз) қымбаттаған. Ал арматура, шыны сияқты импортқа тәуелді материалдар бағасының айтарлықтай өскені байқалады. Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің төрағасы Серік Жұманғариннің айтуынша, біздің құрылыс нарығы олигополиялық сипатқа ие. Яғни, мұнда сөз байласу тәуекелі жоғары. Бұған қоса, импорт 65 пайыз болғандықтан, нарық импортқа тәуелді болып отыр. Арматураның әлемдік бағасы 70 пайыздан жоғары. Сондай-ақ полиэтилен құбырларына бағаның өсуі байқалады. Қазақстан бойынша орташа өсім 10 пайыз, оның ішінде Ақмола облысында – 62 пайыз, Шымкент қаласында және Ақтөбе облысында – 19 пайыз, Қарағанды облысында – 14 пайыз. Бұл ретте, Ақмола облысында «Қазинжиниринг» АҚ еншілес кәсіпорнына қарайтын «Тыныс» АҚ бағаны 62 пайызға көтеріп жіберген. Қазір аталған мәселе бойынша тексеріс жүргізіліп жатыр. Көрші Ресейден келетін полиэтилен үгіндісінің бағасы да 10-15 пайыз өсті. Алматы қаласы «Атамекен» ҰКП-ның Наурызбай ауданы бойынша директоры Мақсат Сералының айтуынша, отандық құрылыс материалдарын шығаратын зауыттарға тапсырыс беріп, өнімді 2-3 ай күтіп жүруге тура келеді. − Бұл нарықта сұранысқа қарағанда ұсыныс көп. Әлеуметтік нысандардың көптен тұрғызылуына байланысты құрылыс материалдарының бағасы шарықтап кетті. Бұған қоса, мемлекеттік және ипотекалық бағдарламалар бойынша тұрғын үй нарығы жылдам дамып жатыр. Отандық өндірушілер елдегі сұранысты қамтамасыз етіп, импортқа тәуелді болмас үшін бұл салаға жаңа технологиялар енгізіліп, өндіріс ошағының қуатын арттыру керек. Жасыратыны жоқ, жалпы нарыққа ең қажетті құрылыс материалдары өзімізде шығарылғанымен үйдің ішіне қажетті құрылыс материалды сырттан алдырамыз, – дейді М.Сералы. Жыл басынан бері цемент, арматура, кірпіш, газды бетон сынды құрылысқа ең қажетті материалдардың бағасы қымбаттағаны сол еді, елдегі жаңа тұрғын үй құны да шарықтап шыға келді. Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі маусым-шілде айларында баға тұрақталып, күзде тұрғын үй бағасы төмендейді деп сендіріп отыр. Ал көпқабатты тұрғын үйден пәтер алуға шамасы келмеген жұрт жер алып, үй салуды арзанға түседі дейтін. Нарықтағы қымбатшылық енді оған да мұрша бермей отыр.
Еркежан АЙТҚАЗЫ
