Дерт дендеп тұрса да, думан-тойға миллиондап шашпақ

Коронавирус әлемге кесірін тигізудей-ақ тигізді. Жо­ғалт­­қанымыз көп. Алайда тапқа­ны­мыз да аз емес: денсаулық­тың қадірін, жақынымыз­дың баға­сын, қолда бардың құнын білдік. Көрпемізге қарап көсілуді үйрендік, аста-төк ысырапшылдықсыз-ақ той-томалақ жасауға болатынын ұқтық. Басы артық шығынды қысқартып, жинақы өмір сүруге бейімделе бастағандаймыз. Десе де, қазына қаржысын оңды-солды шашып үйреніп қалған кейбір шенділер сол әдетінен әлі арылмапты. Індетпен күресу үшін еліміз халықаралық банктерден қарыз алып, бюджет тапшылы­ғын жоюдың жолын іздеп жанталасып жатқанына қарамастан шекпенділер қазақстандықтарға «жаңа жылдық көңіл күй сыйлау үшін» миллиондарды  желге ұшы­руға дайын.

Қарыз бен «парыз»

Өткен аптада Мәжіліс отырысында Қаржы министрі Ерұлан Жамаубаев екі банктен қарыз алу туралы келісімді ратификациялау жөніндегі заң жобасын таныс­тырды. Министрдің сөзінше, қарыз келер жылға арналған бюджет тапшылығын толтыруға бағытталмақ. «Қазақстан Республикасы мен Азия Даму банкі арасындағы 908 миллион 596 мың еуро сомасында Қарыз туралы келісімге қол қойылды. Қарыз 2021 жылға арналған бюджет тапшылығын қаржыландыруға бағытталады. Бұл Қазақстан Үкіметінің COVID-19 пандемиясының салдарымен күрес және экономиканы қалпына келтіру жөніндегі шараларын қолдауға мүмкіндік береді», – дейді Е.Жамаубаев. Министр депутаттардан аталған келі­сім­ді тезірек ратификациялауды өтінді. Өйткені қарыз Азия Даму банкінің панде­мияға қарсы күрес жөніндегі арнайы бағ­дар­ламасы аясында Қазақстан үшін 2020 жылға резервтелген көрінеді. Мұны бір деңіз. 661 миллион 800 мың еуро сомасындағы екінші қарыз Азия Инфрақұрылымдық инвестициялар банкінен алынбақ. Қазақстан бұл қарызды 3 жылдық жеңілдік кезеңін қоса алғанда 10 жыл ішінде өтеуі тиіс. Қарызды ешкім еріккеннен алмайды. Қажеттілік итермелейді. Пандемия ел қазынасына аз салмақ түсірмегені белгілі. Індеттің өзімен күресуге – бір, салдарымен күресуге екі шығындалдық. Карантин салдарынан тұралаған экономиканы аяғынан тік тұрғызу үшін қаншама қаржы құйылды. Қиын күндер күтіп тұрғанын әу бастан ескертіп келе жатқан Мемлекет басшысы шенділерге шығынды барынша азайтып, үнемшілдікке көшу қажеттігін айтудай-ақ айтты. Алайда заман тыныш кезде қаржыны алаңсыз жұмсап, жиналыс жасаудан, той тойлаудан алдына жан салмаған кейбір ведомство басшыларына пандемия сабақ болмаған секілді. Мерекелер қарсаңында «халыққа көтеріңкі көңіл-күй сыйлауды» өздеріне парыз санайтын лауазымды тұлға­лар биыл да жаңажылдық безендіруден қаржы аямауға бекініпті. Мемлекеттік сатып алулар порталындағы қисынсыз тапсырыстар мен оларға бөлінетін миллиондар сөзімізге дәлел бола алады.

Шашып үйренген шенділер

Жұрттың наразылығын тудырып, желіде қызу талқыланған тапсырыстардың бірі – елорданың Алматы аудандық әкімшілігі мұз қалашығын салуға жариялаған байқауы. Мұз қалашығын салуда тұрған не бар дерсіз, алайда оның құнын көргенде бұл ойыңыз­дан айнитыныңыз анық: 80 миллион теңге! «Тапсырыс беруші – «Нұр-Сұлтан қала­сы «Алматы» ауданы әкімінің аппараты» мемлекеттік мекемесі; аты – мұз құрылысын орналастыру/ұстап тұру/пайдалану бойынша жұмыстар; қосымша сипаттама – мұз қалашығын күнделікті ұстап тұру мен орналастыру; жоспарланған жиынтық – Т80 357 142,86», – делінген мемлекеттік сатып алулар порталында жарияланған лоттағы сипаттамада. Өтініштерді қабылдау бір күн ішінде, 19 қараша күні 9.00-ден 18.00-ге дейінгі ара­лы­ғында өткен. Конкурс нәтижесінде New Level ЖШС жеңімпаз деп танылған. Ком­пания аталған қызмет түрін 2020 жыл­ғы 31 желтоқсанға дейін орындауы керек екен. Мұны естіген жұрт бюджет қаржысы – халықтың ақшасы екенін айтып, оны желге ұшыруға бекінген аудан әкімдігіне шүйлікті. Елімізде індет жұқтырғандар саны қайта өсіп келе жатқанына алаңдау­шылық білдірген желі қолданушылары қазына қаражатының бес күндік қызыққа емес, халықтың денсаулығын сақтауға, бірінші толқындағыдай қасіреттің алдын алуға бағытталуы тиіс деп ашуға мінді. Елді ашындырған елордалық шенді­лер­дің ысырапшылдығы ғана емес, өзге қала­лар да Жаңа жылға дайындыққа әлде­қа­шан бастап кеткен. Мәселен, Қарағандыдағы №23 мектеп мерекеге әзірлікке маусым-шілде айларында кірісіпті. Мемлекеттік сатып алу сайтындағы шыршаға берілген тапсырыс сөзімізге айғақ бола алады. Шілдеде еліміз өлім-жітімнен енді-енді ес жиып жатқан еді. Мектеп басшылығы елдегі бұл трагедияны шыбын шаққан құрлы көрмеген сыңайлы. Директордың сөзіне құлақ түрсе­ңіз, өз әрекетінен еш қисынсыздық көрмей­ті­нін ұғасыз. «Шыршаны сатып алу Жаңа жылға да­йын­­дық басталды деген сөз емес, ол бола­шақ­қа жоспарланған жұмыс. Екіншіден, шыр­ша мемлекеттік сатып алудың баға ұсы­нуы бойынша өткізілді. Алғашқы беріл­ген баға – 714 мың теңге. Конкурсқа 5 жаб­дық­таушы қатысты. Соның ішінде ең тө­мен­гі баға берген 446 555 теңге», – дейді №23 мек­тептің директоры Нұркен Ашық­баев. Павлодарлық шенеуніктер де бүкіл әлем күрделі кезеңді бастан өткеріп жатқанын білмейтін секілді. Көз соқыр, құлақ саңырау болмаса, дәл қазір жылтыраққа миллиондап қаржы шашатын уақыт емес екенін жұрттың бәрі біліп отыр емес пе? Қаржы үнемдеу туралы тапсырма берілгеніне қарамастан Павлодар қаласының әкімдігі Жаңа жыл қарсаңында шаһарды безендіруге 14 млн 196 мың теңге жұмсамақ. Мемлекеттік сатып алулар порталында 29 қыр­күйек­те жарияланған хабарландыруға сүйен­сек, бұл қаржыға үлкенді-кішілі 58 конструкция орнату, сондай-ақ, қаланың бас шыршасын әрлеуге 100 метрлік гүлтіз­бек, 109 ойыншық сатып алу жоспар­лан­ған. Індет өршіп тұрған өңір аурумен күрес­ке аса алаңдамайтынын аймақ басшысының сөзінен де аңғардық. Өткен аптада Орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте Павлодар облысының әкімі Әбіл­қайыр Сқақовқа мерекелік шараларға бөлінетін қаржы туралы сауал қойылды. Әкім айтқан сома мемлекеттік сатып алулар порталындағы сомадан асып түсті. «Жаңа жылдық шыршаны бұрынғы ор­ны­на орнататын боламыз. Қосымша қара­жат бұрынғыдай бөлінеді. Менің мәліметім бойынша, ол 16 миллион теңгенің көле­мінде. Басқа меркелік шаралар эпидемиялық ахуалға байланысты тиісінше өтетін болады. Әрине, онлайн форматта», – деді өңір бас­шысы. Балқаш қаласының әкімдігіне қарасты Тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы жөніндегі бөлім де тұрғындарға мерекенің лебін сездіруге асық. Қаланы эстетикалық безендіруге бақандай 13 миллион теңгесін шытырлатып санап беруге дайын. Ал Тал­ды­қорған әкімдігі қала орталығының ажарын аша түсу үшін 10 миллион теңге бөл­ме­кші.

Ақтау әкімдігі ақылға келді

Жыл сайын желтоқсанда қалалар арасында шыршаның ең шырайлысын, ең қымбатын қою жарысы қыза түзетіндіктен бе, Жаңа жыл көпшіліктің ойында қылқан жапырақтылардың тамырына балта шабылатын, миллиондар желге ұшатын мереке ретінде орныққаны жасырын емес. Еліміз үшін ең ұлық мереке – Тәуелсіздік күні аталып өткенше Жаңа жылға әзірлікті бас­тамаймыз деп бәтуалассақ та, желтоқсан басталмай тұрып жер-жерде жарқыраған, жасанған шыршалар сап түзеп үлгереді. Мейлі әкімдіктегілердің сұлулыққа құштар­лығы шарасына сыймай бара жатса, қаланы да, даланы да безендірсін. Бірақ халыққа со­қыр тиын пайдасы жоқ жылтыраққа бюд­жет­тен қаржы бөлу қаншалықты қисынды? Мемлекет ертеңгі күнді ойлап, онсыз да қысып жұмсап отырған қазына қаражатын әркім өз білгенінше жұмсаса, неміз қалады? Алдамшы қызық үшін күні бұрын бай­қау жариялаған шенділер Ақтау әкімді­гі­нен үлгі алса екен. Қарт Каспий жағасындағы шаһар биыл жаңа жылдық безендіруге бір тиын да бөлмейді. Бұл туралы қала әкімінің орынбасары Серік Гусман мәлімдеді. Әкім­дік кәсіпкерлерге өз нысандарына мерекелік безендіру жасау туралы ұсыныс білдірмек. «Биыл жаңа жылды тойлауға байқау бол­майды, қаражат бөлінбейді. Қала Жаңа жыл мерекесі қарсаңында ойыншықтар мен әшекейлердің ескі қорларынан безендірі­ле­ді. Бізде жаңа шыршалар бар, бәрін іліп қоя­мыз. Әкімдік кәсіпкерлерге өз нысандарын мерекелік безендіру туралы ұсыныс хат жол­дайды», – деді қала басшы­сы­ның орынбасары. Өткен жылы жаңа жылдық безендіруге 37 миллион теңге бөліп, қаланың бас шыршасын 15 миллион теңгеге сатып алған Ақтау әкімдігі жергілікті тұрғындардың ашуын туғызған еді. Әлеуметтік мәселелері шешілмеген жұртты жылтырақпен алдау мүмкін емесін түсінген ақтаулық шенділер­дің биыл ақылға келгені қуантты. Қай өңір, қай қаланы алып қарасақ та, түйіні тарқалмаған түйткілдер жетерлік. Пандемия кезінде кемшіліктері көзге ұрған денсаулық сақтау саласының түйткілдерін былай қойғанда, баспана, ауызсу, жол секілді халықтың негізгі қажеттіліктерін қамта­ма­сыз ете алмаған аймақтар бар. Жылусыз, жарықсыз отырған елді мекендер де аз емес. Пәлен миллионды мұз қалашық­қа, шырша­ға жұмсауға бекінгендер компьютері мен интернеті болмай, онлайн оқудың машақа­тын көрген оқушыларды неге ойламайды? Халыққа мерекелік көңіл күй сыйлағысы келгені рас болса, терезеге қарап телміріп отырған жетім балаларды, айлығы шайлы­ғы­на жетпейтін тұрмысы төмен отбасыларды неге қуантпайды? Санасын тұрмыс билеп, бала-шағамды қалай асыраймын, несиемді қайтіп жабамын, пәтерақыны қалай төлеймін деп басы қатып жүрген адам­дарға 15 миллион тұрмақ, 150 мил­лион­­ның шыршасы да қуаныш сыйлай алмасы анық.

Серіктес жаңалықтары