387
Алматыда зиялы қауым өкілдері Президент Жолдауын талқылады
Алматыда зиялы қауым өкілдері Президент Жолдауын талқылады
Таяуда Алматы қаласы Қоғамдық кеңесінің кеңейтілген отырысы өтіп, онда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: Іс-қимыл кезеңі» атты Қазақстан халқына Жолдауы талқыланды. Онлайн форматта өткен кеңеске 80-нен астам адам қатысты, олардың арасында мәслихат депутаттары, ардагерлер, волонтерлар, медицина және бизнес-қоғамдастықтың, үкіметтік емес ұйымдар мен БАҚ өкілдері болды.
Кеңеске қатысушылар білім және ғылым жүйесін дамыту, отбасылық-демографиялық ахуалды жақсарту, ШОБ-ты қолдау, қоршаған ортаны жақсарту, тұрғын үй саясатын жүзеге асыру және т.б. бағыттар мен алда тұрған міндеттерді жан-жақты талқылады. Кеңес барысында Алматы қаласы Қоғамдық кеңесінің төрағасы Рахман Алшанов кеңейтілген отырыстың басты міндеті әлемдік пандемияны ескере отырып, еліміздің жаңа өмір жағдайына арналған Жолдауды талқылау екенін атап өтті.
«Президент 2020-2021 жылдар аралығында біз назар аударатын өзекті мәселелерді атады, басым бағыттарды белгіледі. Алматы қаласы аумағында Жолдаудың міндеттерін нақтылы жүзеге асыру үшін оны жан-жақты талқылауды және пәрменді шаралар әзірлеуді ұсынамын», – деді Р.Алшанов және кеңеске қатысушыларды белсенділік танытуға шақырды. Алматы қалалық ардагерлер кеңесінің төрағасы Ахан Бижанов алғашқылардың бірі болып сөз алды. «Отандық ғылымның өкілі ретінде мен ғылымға қатысты бірқатар мәселелерді көтергім келеді. Жолдауда жас ғалымдардың рөліне үлкен көңіл бөлінген. «Жас ғалым» жобасы аясында әлемдегі жетекші ғылыми орталықтарда ғалымдар үшін жыл сайын 500 тағылымдама және жас ғалымдарға 1 000 грант бөлу жөніндегі тапсырма қолдау көрсетудегі нақты қадам болып саналады. Мемлекет басшысы көтерген ең өзекті мәселе – процестерден біртіндеп нәтижелерге көшу, ол мұны өзінің Жолдауында атап өтті», – деді Философия, саясаттану және дінтану институтының директоры Ахан Бижанов.
«Қазақстанның Еңбек Ері», Алматы қаласының құрметті азаматы Аягүл Миразова білім сапасы және оның қолжетімділігі туралы тақырыпты одан әрі жалғастырды. «Қазіргі кезде Алматыда балаларға барлық жағдай жасалған. Президент өз Жолдауында дәстүрлі білім беруге оралудың барынша ұтымды жолдарын қарастыруды тапсырды. Меніңше, бұл – өте дұрыс шешім, әсіресе, сәбилі болғысы келетін отбасыларға оң ықпал етеді», – деді А.Миразова.
Ол Президенттің «Аңсаған сәби» бағдарламасын дер кезінде іске асыруға тапсырма бергенін атап өтті. Алматы қаласы мәслихатының депутаты, «Ауыл» ХДПП мүшесі Махамбет Хасенов өз кезегінде ауылды дамыту және ауыл тұрғындарының өмірін жақсарту жөніндегі бастамаларды жоғары бағалады. «Ауылға ерекше көңіл бөлінетіні қуантады. Жолдауда нақты бағыттар айқындалған. Президент ауыл тұрғындарының өмірін жақсартуға үлкен басымдық беруде. Алдымызға қойылған міндеттерді іске асыру үшін біз бәрін жасауға тиіспіз», – деді Махамбет Хасенов.
Кеңес төрағасы Р.Алшанов бүгінде Қазақстан халқының саны 19 миллион адам екенін атап өтті. Алайда жағдайдың жақсарғанына қарамастан, демографияны арттыру жұмыстары жалғасуда. Осы орайда Президенттің «Аңсаған сәби» арнайы бағдарламасын іске қосып, ЭКО бағдарламаларына квоталар санын 7 мыңға дейін, яғни 7 есеге дейін көтеру туралы бастамалары ерекше өзекті.
«Жолдау әлеуметтік бағытымен ерекшеленеді. Ерлі-зайыптылардың 15%-ында сәбилі болу проблемасы бар. Біз өткен жылы тиісті ұсыныстар жібердік. Ұсыныстың артығымен орындалғанына өте қуаныштымыз – 7 000 ЭКО бөлінді. Тағы бір маңызды мәселе – дәрігердің мәртебесі. Жалақы 2,5 есеге өсті. Мәртебе – бұл материалдық қолдау ғана емес, біз өзіміздің отандық кадрларымызды қолдауымыз керек», – деді PERSONA клиникалық репродуктивті халықаралық орталықтың басшысы Вячеслав Локшин.
Сонымен қатар пульмонологтарды, эпидемиологтарды дер кезінде даярлау қажеттігін атап өтті. Қазақстан халқы Ассамблеясына қоғамның тұрақтылығы мен дамуын сақтау бойынша ерекше рөл жүктелген.
Алматыдағы Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Қазбек Мамсұров цифрландыру тақырыбына тоқталды. Ол өз сөзінде цифрландырудың тек тенденция емес, ұлттық бәсекелестікке қол жеткізудің басты құралы болатынын айтты. Сондықтан осыған байланысты формализмді қысқартып, жұмыстың ашық форматына көшу қажет. Жыл сайынғы Жолдауларда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларына ерекше маңыз беріледі.
«Алматы – адалдық алаңы» жобалық кеңсесінің басшысы Александр Братенков өзінің сөзінде Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды бағдарламасынан бастап сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды күшейту мәселесін көтергенін атап өтті. Бұл – өте маңызды, өйткені сыбайлас жемқорлықпен пәрменді күресу – алға жылжудың тетігі. «Алматы ақшамы» газетінің бас редакторы Қали Сәрсенбай талантты және дарынды тұлғаларды, әсіресе жастарды, олардың озық идеяларын қолдау қажетін айтты. Ол үшін балаларды жұмыспен қамтудың белсенді түрлеріне тарту және пайдалы дағдыларға үйрету маңызды. Азаматтық қоғам бүкіл елді нығайту мен дамытуда басты рөл атқарады.
Алматы қаласы Азаматтық альянсының төрағасы Константин Авершин спортты дамыту мәселесіне кеңінен тоқталды. Ол өзінің сөзінде Жолдауда бұған дейін қоғам көтерген мәселелердің көрініс тапқаны айтты. Еске салсақ, Мемлекет басшысы өскелең ұрпақтың спорттық және шығармашылық әлеуетіне мейлінше назар аударуды тапсырған еді. Мұнда бұқаралық спортқа, дене шынықтыруға және балаларға басымдық беру керек. Әр облыста, ірі аудан орталықтарында спорт секцияларын ашу міндеттелді.
ЖОО Бірлестігінің басқарма мүшесі, Абай атындағы ҚазҰПУ ректоры Тахир Балықбаев өз баяндамасын оқушылар мен студенттерді оқытуға арналған өзекті тақырып – цифлы платформалар мәселесіне арнады.
«Президент Үздіксіз білім беру тұжырымдамасы туралы айтты. Үй жағдайындағы және бейресми оқытудың мәні зор. Бұл ретте білім беру курстарын ұсыну ерекше мәнге ие болуда», – деді Т.Балықбаев.
Жолдауда азаматтардың сауаттылығын, олардың цифрлық білімін арттыру мақсатында Үкіметке үздіксіз білім беру Тұжырымдамасын дайындау тапсырылды. Тұжырымдамада бейресми білім берудің альтернативті нұсқаларын белсенді түрде енгізу, өз бетінше білім алу нәтижелерін, кәсіби дағдылану сертификацияларын мақұлдау керектігі атап өтілуі қажет. Алматы қаласы мәслихатының депутаты, «Ақ-жол» ҚДП мүшесі Федор Константинов ауқымды экономикалық мәселелерді алға жылжыту керек екенін айтып өтті.
Пандемия кезінде кәсіпкерлік секторды, сондай-ақ өндірістік саланы қолдау жөніндегі қадамдарға бару өте маңызды. Бизнесті қолдау мәселелерін өз сөзінде Алматы қаласының Кәсіпкерлік палатасының директоры Нариман Әбілшайықов та қозғай кетті.
«Мемлекет басшысы экономиканың зардап шеккен салаларындағы барлық жұмыс істеп тұрған шағын және орта бизнестің кәсіпорындарына жылдық пайыздық мөлшерлемесі 6 пайыздық мемлекеттік субсидияны қамтамасыз етуді тапсырды. Бұл категорияға сауда, транспорт, туризм, қоғамдық тамақтану, кинотеатр, қонақ үй салалары енді. Азық-түлік өнімдерін сату және дәріханалар оған кірмейді. Субсидиялау төтенше жағдай жарияланған осы жылдың 16 наурызынан бастап, 12 айлық кезеңді қамтиды, – деп айтты Н.Әбілшайықов.
ҰКП өкілі сонымен қатар мегаполис аумағындағы кәсіпкерлікті дамытуға арналған қолданыстағы амалдар жайында да кеңінен айтып берді. Сонымен, Алматыда Almaty Business-2025 аймақтық бағдарламасы жұмыс істеуде, ол бойынша көпбалалы, тұрмысы нашар отбасылар және өнеркәсіптік парк резиденттеріне арналған 2%-дық, шағын және орта бизнес субъектілеріне арналған 7%-дық кепілді несиеге қол жеткізуге болады. Несие 20-дан 300 млн теңгеге дейінгі сома.
«Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» Қоғамдық Кеңес төрағасы, журналист Сергей Пономарев экология мәселесіне тоқталды. Жаңа Экологиялық кодекс жобасының әзірленгенін еске салып өтейік. Президент Жолдауында экологиялық жағдайды жақсарту жөніндегі нақты шараларды іске асыру, сондай-ақ әр алуан биологиялық түрлерді сақтау және орынды пайдаланудың ұзақмерзімді жоспарын бекіту тапсырылды. Бес жыл ішінде орман қорында 2 миллиард, елді мекендерде 15 миллион ағаш егу жүзеге аспақ.
«Өте мазмұнды және негіздемелі Жолдау. 2 миллиард ағашты егіп қана қоймай, оның күтімі мен суғарылуын да қамтамасыз ету керек. Бұл ретте біздерге, яғни қоғам мүшелеріне де өз жұмысымыз бен бақылауымызды нықтай түсу қажет», – деп айтты С.Пономарев.
М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының директоры Кенжехан Матыжанов өз кезегінде қазақ әдебиеті саласындағы білім беру бағдарламаларын күшейте түсу жөнінде баяндап өтті.
«Nur Otan» партиясының Алматы қалалық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Станислав Канкуров өз сөзін Президент белгілеген мәселелерді жүзеге асыруға арнады. «Мемлекет басшысы өз Жолдауында нақты міндеттерді атап қана қоймай, оларды шешу жолдарын да белгілеп кетті. Осылайша, Президент Жолдауда Қазақстандағы өте маңызды мәселе – тұрғын үй жайын да көтерді. Осындай қадамдардың бірі – Тұрғын үй құрылыс жинақ банкін Отбасы Банкіне айналдыру. Енді бұл банк тұрғын үйге мұқтаж барлық азаматқа «бір терезе» қағидасымен жұмыс істейтін болады. Бұл өзгерістер Бірыңғай базада кезекте тұрған жұмыс істейтін азаматтардың төмен мөлшерлемелі несиемен қамтамасыз етілуіне мүмкіндік береді. Бұл бағыттағы қадамдарды іске асыру естуші мемлекет талабына сай келеді. Мен барлық қазақстандықты осы бір стратегиялық құжаттың негізгі тарауларын іске асыруға қосылуға шақырамын», – деп атап өтті С.Канкуров.
«Алматы қаласының Кәсіподақтық орталығы» аймақтық кәсіподақтары азаматтарды әлеуметтік қолдауды институционалдау туралы жаңалықты ерекше қызығушылықпен қабылдады», – деді З.Өмірбаева. Ол кәсіподақтардың заңнаманы жаңартуда барлық бағыт бойынша, әсіресе «Медиация» туралы заң аясында белсенді жұмыс істеп жатқанын атап өтті. Еске сала кетейік, Жолдауда Мемлекет басшысы мемлекеттің қатысуынсыз келіссөз жасаудың, мәселені шешудің баламалы жолдарын дамытуды тапсырды. Мұндай институттар өздерін дамыған елдерде жақсы көрсетті. Айсұлу Ерниязова бастаған «Волонтерлар лигасы» ҚҚ төрайымы бастаған Алматы еріктілері Қазақстандағы жоғары білім сапасын арттыру және стандарттау бойынша жұмыс топтарына қосылу бастамасын айтты. «Елге білікті мамандар керек, өз дағдыларымызды ұштау керек. Волонтерлік – бұл өз мақсатына жетуге және халықтың игілігі үшін идеяларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін «әлеуметтік лифт» құралы», – деді Айсұлу Ерниязова. Сонымен қатар ол алматылық жастарды Жолдауда көрсетілген міндеттерді белсенді жүзеге асыруға қосылуға шақырды.
«Қазақстанның Еңбек Ері», Алматы қаласының құрметті азаматы Аягүл Миразова білім сапасы және оның қолжетімділігі туралы тақырыпты одан әрі жалғастырды. «Қазіргі кезде Алматыда балаларға барлық жағдай жасалған. Президент өз Жолдауында дәстүрлі білім беруге оралудың барынша ұтымды жолдарын қарастыруды тапсырды. Меніңше, бұл – өте дұрыс шешім, әсіресе, сәбилі болғысы келетін отбасыларға оң ықпал етеді», – деді А.Миразова.
Ол Президенттің «Аңсаған сәби» бағдарламасын дер кезінде іске асыруға тапсырма бергенін атап өтті. Алматы қаласы мәслихатының депутаты, «Ауыл» ХДПП мүшесі Махамбет Хасенов өз кезегінде ауылды дамыту және ауыл тұрғындарының өмірін жақсарту жөніндегі бастамаларды жоғары бағалады. «Ауылға ерекше көңіл бөлінетіні қуантады. Жолдауда нақты бағыттар айқындалған. Президент ауыл тұрғындарының өмірін жақсартуға үлкен басымдық беруде. Алдымызға қойылған міндеттерді іске асыру үшін біз бәрін жасауға тиіспіз», – деді Махамбет Хасенов.
Кеңес төрағасы Р.Алшанов бүгінде Қазақстан халқының саны 19 миллион адам екенін атап өтті. Алайда жағдайдың жақсарғанына қарамастан, демографияны арттыру жұмыстары жалғасуда. Осы орайда Президенттің «Аңсаған сәби» арнайы бағдарламасын іске қосып, ЭКО бағдарламаларына квоталар санын 7 мыңға дейін, яғни 7 есеге дейін көтеру туралы бастамалары ерекше өзекті.
«Жолдау әлеуметтік бағытымен ерекшеленеді. Ерлі-зайыптылардың 15%-ында сәбилі болу проблемасы бар. Біз өткен жылы тиісті ұсыныстар жібердік. Ұсыныстың артығымен орындалғанына өте қуаныштымыз – 7 000 ЭКО бөлінді. Тағы бір маңызды мәселе – дәрігердің мәртебесі. Жалақы 2,5 есеге өсті. Мәртебе – бұл материалдық қолдау ғана емес, біз өзіміздің отандық кадрларымызды қолдауымыз керек», – деді PERSONA клиникалық репродуктивті халықаралық орталықтың басшысы Вячеслав Локшин.
Сонымен қатар пульмонологтарды, эпидемиологтарды дер кезінде даярлау қажеттігін атап өтті. Қазақстан халқы Ассамблеясына қоғамның тұрақтылығы мен дамуын сақтау бойынша ерекше рөл жүктелген.
Алматыдағы Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Қазбек Мамсұров цифрландыру тақырыбына тоқталды. Ол өз сөзінде цифрландырудың тек тенденция емес, ұлттық бәсекелестікке қол жеткізудің басты құралы болатынын айтты. Сондықтан осыған байланысты формализмді қысқартып, жұмыстың ашық форматына көшу қажет. Жыл сайынғы Жолдауларда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл шараларына ерекше маңыз беріледі.
«Алматы – адалдық алаңы» жобалық кеңсесінің басшысы Александр Братенков өзінің сөзінде Қасым-Жомарт Тоқаевтың сайлауалды бағдарламасынан бастап сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылды күшейту мәселесін көтергенін атап өтті. Бұл – өте маңызды, өйткені сыбайлас жемқорлықпен пәрменді күресу – алға жылжудың тетігі. «Алматы ақшамы» газетінің бас редакторы Қали Сәрсенбай талантты және дарынды тұлғаларды, әсіресе жастарды, олардың озық идеяларын қолдау қажетін айтты. Ол үшін балаларды жұмыспен қамтудың белсенді түрлеріне тарту және пайдалы дағдыларға үйрету маңызды. Азаматтық қоғам бүкіл елді нығайту мен дамытуда басты рөл атқарады.
Алматы қаласы Азаматтық альянсының төрағасы Константин Авершин спортты дамыту мәселесіне кеңінен тоқталды. Ол өзінің сөзінде Жолдауда бұған дейін қоғам көтерген мәселелердің көрініс тапқаны айтты. Еске салсақ, Мемлекет басшысы өскелең ұрпақтың спорттық және шығармашылық әлеуетіне мейлінше назар аударуды тапсырған еді. Мұнда бұқаралық спортқа, дене шынықтыруға және балаларға басымдық беру керек. Әр облыста, ірі аудан орталықтарында спорт секцияларын ашу міндеттелді.
ЖОО Бірлестігінің басқарма мүшесі, Абай атындағы ҚазҰПУ ректоры Тахир Балықбаев өз баяндамасын оқушылар мен студенттерді оқытуға арналған өзекті тақырып – цифлы платформалар мәселесіне арнады.
«Президент Үздіксіз білім беру тұжырымдамасы туралы айтты. Үй жағдайындағы және бейресми оқытудың мәні зор. Бұл ретте білім беру курстарын ұсыну ерекше мәнге ие болуда», – деді Т.Балықбаев.
Жолдауда азаматтардың сауаттылығын, олардың цифрлық білімін арттыру мақсатында Үкіметке үздіксіз білім беру Тұжырымдамасын дайындау тапсырылды. Тұжырымдамада бейресми білім берудің альтернативті нұсқаларын белсенді түрде енгізу, өз бетінше білім алу нәтижелерін, кәсіби дағдылану сертификацияларын мақұлдау керектігі атап өтілуі қажет. Алматы қаласы мәслихатының депутаты, «Ақ-жол» ҚДП мүшесі Федор Константинов ауқымды экономикалық мәселелерді алға жылжыту керек екенін айтып өтті.
Пандемия кезінде кәсіпкерлік секторды, сондай-ақ өндірістік саланы қолдау жөніндегі қадамдарға бару өте маңызды. Бизнесті қолдау мәселелерін өз сөзінде Алматы қаласының Кәсіпкерлік палатасының директоры Нариман Әбілшайықов та қозғай кетті.
«Мемлекет басшысы экономиканың зардап шеккен салаларындағы барлық жұмыс істеп тұрған шағын және орта бизнестің кәсіпорындарына жылдық пайыздық мөлшерлемесі 6 пайыздық мемлекеттік субсидияны қамтамасыз етуді тапсырды. Бұл категорияға сауда, транспорт, туризм, қоғамдық тамақтану, кинотеатр, қонақ үй салалары енді. Азық-түлік өнімдерін сату және дәріханалар оған кірмейді. Субсидиялау төтенше жағдай жарияланған осы жылдың 16 наурызынан бастап, 12 айлық кезеңді қамтиды, – деп айтты Н.Әбілшайықов.
ҰКП өкілі сонымен қатар мегаполис аумағындағы кәсіпкерлікті дамытуға арналған қолданыстағы амалдар жайында да кеңінен айтып берді. Сонымен, Алматыда Almaty Business-2025 аймақтық бағдарламасы жұмыс істеуде, ол бойынша көпбалалы, тұрмысы нашар отбасылар және өнеркәсіптік парк резиденттеріне арналған 2%-дық, шағын және орта бизнес субъектілеріне арналған 7%-дық кепілді несиеге қол жеткізуге болады. Несие 20-дан 300 млн теңгеге дейінгі сома.
«Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі» Қоғамдық Кеңес төрағасы, журналист Сергей Пономарев экология мәселесіне тоқталды. Жаңа Экологиялық кодекс жобасының әзірленгенін еске салып өтейік. Президент Жолдауында экологиялық жағдайды жақсарту жөніндегі нақты шараларды іске асыру, сондай-ақ әр алуан биологиялық түрлерді сақтау және орынды пайдаланудың ұзақмерзімді жоспарын бекіту тапсырылды. Бес жыл ішінде орман қорында 2 миллиард, елді мекендерде 15 миллион ағаш егу жүзеге аспақ.
«Өте мазмұнды және негіздемелі Жолдау. 2 миллиард ағашты егіп қана қоймай, оның күтімі мен суғарылуын да қамтамасыз ету керек. Бұл ретте біздерге, яғни қоғам мүшелеріне де өз жұмысымыз бен бақылауымызды нықтай түсу қажет», – деп айтты С.Пономарев.
М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының директоры Кенжехан Матыжанов өз кезегінде қазақ әдебиеті саласындағы білім беру бағдарламаларын күшейте түсу жөнінде баяндап өтті.
«Nur Otan» партиясының Алматы қалалық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Станислав Канкуров өз сөзін Президент белгілеген мәселелерді жүзеге асыруға арнады. «Мемлекет басшысы өз Жолдауында нақты міндеттерді атап қана қоймай, оларды шешу жолдарын да белгілеп кетті. Осылайша, Президент Жолдауда Қазақстандағы өте маңызды мәселе – тұрғын үй жайын да көтерді. Осындай қадамдардың бірі – Тұрғын үй құрылыс жинақ банкін Отбасы Банкіне айналдыру. Енді бұл банк тұрғын үйге мұқтаж барлық азаматқа «бір терезе» қағидасымен жұмыс істейтін болады. Бұл өзгерістер Бірыңғай базада кезекте тұрған жұмыс істейтін азаматтардың төмен мөлшерлемелі несиемен қамтамасыз етілуіне мүмкіндік береді. Бұл бағыттағы қадамдарды іске асыру естуші мемлекет талабына сай келеді. Мен барлық қазақстандықты осы бір стратегиялық құжаттың негізгі тарауларын іске асыруға қосылуға шақырамын», – деп атап өтті С.Канкуров.
«Алматы қаласының Кәсіподақтық орталығы» аймақтық кәсіподақтары азаматтарды әлеуметтік қолдауды институционалдау туралы жаңалықты ерекше қызығушылықпен қабылдады», – деді З.Өмірбаева. Ол кәсіподақтардың заңнаманы жаңартуда барлық бағыт бойынша, әсіресе «Медиация» туралы заң аясында белсенді жұмыс істеп жатқанын атап өтті. Еске сала кетейік, Жолдауда Мемлекет басшысы мемлекеттің қатысуынсыз келіссөз жасаудың, мәселені шешудің баламалы жолдарын дамытуды тапсырды. Мұндай институттар өздерін дамыған елдерде жақсы көрсетті. Айсұлу Ерниязова бастаған «Волонтерлар лигасы» ҚҚ төрайымы бастаған Алматы еріктілері Қазақстандағы жоғары білім сапасын арттыру және стандарттау бойынша жұмыс топтарына қосылу бастамасын айтты. «Елге білікті мамандар керек, өз дағдыларымызды ұштау керек. Волонтерлік – бұл өз мақсатына жетуге және халықтың игілігі үшін идеяларды жүзеге асыруға мүмкіндік беретін «әлеуметтік лифт» құралы», – деді Айсұлу Ерниязова. Сонымен қатар ол алматылық жастарды Жолдауда көрсетілген міндеттерді белсенді жүзеге асыруға қосылуға шақырды.
Әділ БАЙБОЛ
