ТОЛИК
Бірде көлігімнің дөңгелегін ауыстыру үшін үйге жақын жердегі техника жөндеу орталығына бардым. Қазақша сөйлеп қарсы алған қараторы жігіт ылдым-жылдым қимылдап жұмысқа кірісті де кетті. – Атың кім? – деймін ғой қарап тұрмай. – Толик. – Қой, Толигі несі, Төлепберген шығарсың, – деймін, Толик дегенін жақтырмай. – Шын айтам, атым Анатолий. – Онда Туу туралы куәлік алғанда солай жазып жіберген болды ғой, – деп әзілдедім, – куәлік жазып беретін жерде отырғандар қазақтың талай баласына солай орыстың атын қойып жіберген ғой. – Мен қазақ емеспін, неміспін, – деді ол осыны айтқанда ақсия күліп. – Аягөздің немісімін. Мейлі неміс болса болсын, қазақша мүдірмей тұрған Толикті інім сияқты жақсы көріп кеттім. Одан кейін де оның шеберханасына бірнеше мәрте соқтым. Тағы бір барғанда оған құнды қағаз – акция мен облигацияның пайдасы туралы айттым. – Ақшаңды құнды қағазбен жина, керек болса көмектесем. Мен құнды қағаздар нарығында қаржылық кеңесшімін, – деп ақылымды айта бастап едім: – Ой аға, Құдай өзі жеткереді, ондайға сенбеймін, ертең балдарым өссе, солар асырайды, – деп, сөзімді тыңдағысы келмегені. Айтып тұрғаны немістің сөзі емес, қамсыз қазақтың сөзі, соған таңғалдым. – Сенің өзіңде түк немістік қасиет қалмаған екен, таза қазақ боп кеткен екенсің, – деп әзіл-шыны аралас кейіп тастадым. Менің бұл сөзіме мәз болып ол да күледі.ЖЕНЯ
Әскерге алынғанымызға алты ай болған еді. Бізді 1984 жылы алты айлық оқудан кейін Украинаның Чернигов облысынан қазіргі Луганский қаласындағы басқа бір әскери бөлімге жіберген. Бөтен жер, бейтаныс орта. Одан да гөрі мұнда бізге қарағанда солдаттық өмірдің ыстық-суығын көбірек көрген солдаттар жетерлік. Ондай көксоққан «дедтер» біз сияқты енді келген «молодойларға» қоқаңдап, күн көрсетпейді деген әңгіме мазаңды май ішкендей қылады. Сол себепті барған бетте кірген-шыққанға жатырқай қарап тұрғанмын. Бір кезде қазармаға дембелше келген, шикіл сары орыс сержант кіріп келгені. Бір бұрышта үрпиіп тұрған бізге адам деп назар салмастан жанымыздан өтіп бара жатып, арғы бұрыштағы біреуге айқайды салып, балағаттай жөнелсін. Ә дегенде өз құлағыма өзім сенбей, жаңылыс естімедім бе екен дегем, сөйтсем... жоқ, шын екен, әлгі орыс таза қазақ тілінде, онда да қазақтың жалпақ тілімен, еш акцентсіз шымкентше шұбыртып барады. Шешеден де, әкеден де келістіреді екен сабаз. Оқырман айып етпесін, әскерде сыпайы сөйлеу деген болмайды, тек боқтап сөйлейсің. Оның шешеден шұбыртқаны құлағыма майдай жақсын. Сөйтсем, ол қызылордалық болып шықты. Сондағы екі институттың бірін бітірген. Бізден үш жас үлкендігі бар, ересек жігіт. Бірден бауыр басып кеттік. Аты-жөні – Евгений Жуков. Женя дейтін болдық. Біз оны орыс екен дегеніміз жоқ, ол бізді қазақ екен демеді. Қалай орыс дейсің, қазақтың жалпақ тілінде мүдірмей, сайрап тұр. Ресейдің орыстарына қосылмай, бізбен бірге жүретіні тағы бар. Бізге аға болып алды. Айтатын әңгімеміз Қазақстан туралы. Қызылорданың аңызақ аптабы мен Сырдарияның лықсып ағатын суын бірге сағынамыз. Шеңгел туралы, сексеуіл туралы сыр шертеміз. Ол бізді Ресейдің қағынған орыстарынан қорғады. Кейін мені он күндік демалысқа елге жібергенде, басқа қазақ жігіттерінің үйіне бұрылмай, әдейілеп іздеп жүріп, Қызылордадағы Женя ағамның үйіне соқтым. Әке-шешесі сол қаладағы «Нұрлан» атты әйдік дүкеннің үстіңгі қабатында тұрады екен. Оларға ұлының – Женя братанның аманшылығын жеткіздім. Мен Қызылордадан көшіп кеткелі де, міне, жиырма алты жыл болыпты. Содан бері Женямен кездеспеппін. Қайда жүр екен? Аман ба екен? Әлде... жо-жоқ, Женя Ресейге қоныс аударатын адам емес, ол тіпті Қызылорданы да қимайды. Сырдарияны тастап кете алмайды. Қазақтарсыз өмір ол үшін тіпті көңілсіз. Өйткені қазақтың тілі, сол арқылы дүниетанымы жанына тым жақын. Қазір, осы сәт Женяның өзін қатты сағынып отырмын. Тіліміз бір болса ғана тілегіміз бір болатынын осыдан-ақ біле бер.Нұрлыбек САМАТҰЛЫ,
«Таң-Шолпан» әдеби-көркем, көпшілік журналының бас редакторы