Ағылшын ғалымдары жүргізген жаңа зерттеу нәтижесі туыстары мен жақын достарының сынына жиі ұшырайтын егде жастағы адамдардың уақыт өте келе депрессия белгілеріне жиі ұшырайтынын көрсетті. Translational Psychiatry журналында жарияланған бұл зерттеу Англияда 50 жастан асқан азаматтар арасында 17 жыл бойы жүргізілген. Нәтижелер көрсеткендей, тіпті аз мөлшердегі сынның өзі психологиялық тұрғыда теріс әсер беруі мүмкін, әсіресе әйел адамдарға, деп хабарлайды turkystan.kz.
Зерттеудің мақсаты – жұбайы, балалары, жақын туыстары немесе достары тарапынан жиі сынға ұшырау қарттық шақтағы депрессия қаупін арттыра ма деген сұраққа жауап табу болды. Нәтижелер бойынша, тіпті анда-санда сын естіген адамдардың өзі кейіннен депрессияға шалдығу қаупіне жиі ұшыраған. Әйелдердің мұндай эмоционалдық әсерлерге сезімтал келетіні де зерттеу барысында анық байқалды.
Қарт адамдар үшін депрессия – кең таралған әрі денсаулыққа елеулі зиян келтіретін құбылыс. Ол жүрек аурулары мен инсульттің даму қаупін арттырып қана қоймай, когнитивтік құлдырауға, әлеуметтік оқшаулануға және өмір сүру ұзақтығының қысқаруына әкелуі мүмкін. Дәрі-дәрмекпен емдеу әркімге бірдей көмектесе бермейтіндіктен, осындай алдын алуға болатын психоәлеуметтік факторларды анықтау өте өзекті.
Ғалымдар 2002–2019 жылдар аралығында Англиядағы егде жастағы мыңдаған адамның қатысуымен жүргізілген English Longitudinal Study of Ageing жобасының деректеріне сүйенді. Қатысушылар әр екі жыл сайын сауалнамалар толтырып, сұхбаттан өтті. Зерттеушілер олардың кіммен қарым-қатынаста екенін (жұбай, бала, туыс, дос) және осы адамдар тарапынан қаншалықты сынға ұшырайтынын анықтады. Сын туралы сұрақтар: «Жұбайыңыз сізді қаншалықты сынайды?» немесе «Досыңыз сізге қаншалықты сын айтады?» деген сияқты болды. Жауап нұсқалары: «мүлде емес», «аздап», «кейде», «жиі» деген шкалада берілді.
Зерттеу басында депрессия белгілері болмаған адамдар ғана таңдалып, олардың кейінгі психологиялық жағдайы бақылауға алынды. Когнитивтік депрессия шкаласында 4 немесе одан жоғары балл алған қатысушыларда клиникалық маңызды депрессия белгілері бар деп есептелді.
Жалпы алғанда, қатысушылардың 23-25%-ы зерттеу барысында депрессия белгілерін көрсеткен. Барлық қарым-қатынас түрлері бойынша (жұбай, бала, туыс, дос) сынның жоғары деңгейі кейінгі психологиялық құлдыраумен байланысты болды. Жұбайынан «кейде» немесе «жиі» сын еститіндерде депрессия қаупі айтарлықтай жоғарылаған. Ал баладан, туыстардан немесе достардан «аздап» сын еститіндердің өзі де қауіпке ұшыраған.
Зерттеу гендерлік айырмашылықтарға да назар аударды. Әйелдер ерлерге қарағанда барлық қарым-қатынас түрлері бойынша сынға көбірек сезімтал болып шықты. Тіпті «аздап» сынның өзі әйелдердің кейін депрессияға ұшырау ықтималдығын арттырған. Ал ерлерде бұл тәуекел тек «жиі» сын кезінде байқалды. Бұрынғы зерттеулер де әйелдердің әлеуметтік қарым-қатынасқа сезімталдығы жоғары екенін көрсеткен болатын.
Ғалымдар нәтижелерді нақтылау үшін бірнеше қосымша талдаулар жүргізді. Мысалы, зерттеудің алғашқы екі жылында депрессияға шалдыққан адамдарды алып тастап, сын мен психологиялық күй арасындағы себеп-салдарлық байланысты нақтылауға тырысты. Сонымен қатар, барлық қарым-қатынас түрлерінен сын естігендердің депрессияға ұшырау қаупі ең жоғары болғаны анықталды.
Дегенмен зерттеу шектеусіз емес. Қатысушылардың сыны өз көзқарасына ғана негізделген – яғни нақты мінез-құлық емес, субъективті қабылдау. Сонымен қатар, бұл зерттеу Ұлыбритания тұрғындарына тән, басқа елдерге тікелей қолдану қиын болуы мүмкін.
Бұл зерттеу егде жастағы адамдардың психикалық денсаулығында қарым-қатынас сапасының маңызы зор екенін көрсетті. Жақын адамдар тарапынан айтылған сын – әсіресе жиі және сезімтал адамдар үшін терең және ұзақмерзімді әсерге ие болуы мүмкін. Қарттармен қарым-қатынаста мұқият болу және эмоционалдық қолдау көрсету – олардың өмір сапасын жақсартудың маңызды жолы.
