Үш буын ұстаздар отбасы

Ақтөбе облысында жетістіктерімен жұртшылыққа танылған, отбасы құндылықтарын қатаң сақтаған, ұрпақтар сабақтастығы жалғасқан өнегелі әулеттер көп. Солардың бірі – Нұрмановтар отбасы. Біз саналы ғұмырын білім беру ісіне арнап, ата жолын жалғаған Нұрмановтар отбасының мүшелерімен әңгімелесіп, ұстаздар әулеті жайында мол мағлұмат алған едік. Сонымен... Ақтөбе облысында Ырғыз деп аталатын қаймағы бұзылмаған қазақы ауыл бар. Бұл мекеннің тұрғындары бүгінде тату-тәтті тұрады. Аудан облыс орталығынан шалғайда орналасса да мұнда соңғы жылдары халыққа барлық жағдай жасалып жатыр. Тұрғындардың 98 пайызы ауызсумен, 70 пайызға жуығы көгілдір отынмен қамтылған. Екі-үш жылда бірнеше елді мекенге интернет желісі тартылды. Биыл онға жуық әлеуметтік нысан күрделі жөндеуден өтті. Бұлардың ішінде Нұра ауылдық округі де бар. Біздің кейіпкеріміз, ел ағасы Меңдібай Нұрманов осы елді мекенде көп жыл ұстаздық қыз­мет етіп, бүгінде зей­нет­кер­­лік­ке шыққан. Қатардағы ұстаздан мек­теп директорлығына дейін кө­те­ріліп, ұзақ жылдар бойы білім беру саласында еңбек еткен Мең­ді­бай аға о баста әке жолын таң­да­ған. Оның айтуынша, әкесі Жұма­бай Нұрманов кеңес заманы тұ­сын­да саналы ғұмырын ұстаздық жо­лына арнаған кісі болыпты. 20 жыл­дай педагог болып, халықтың ба­ласына білім мен тәрбие берген.

– Әкем Жұмабай 1936-1939 жыл­дары Ырғыздағы Ыбырай Ал­тынсарин атындағы бастауыш мек­тептің директоры, кейін Ио­сиф Сталин атындағы орта мек­теп­тің директоры болды. 1942 жыл­дан бастап әскери бөлімде хат­­­шы қызметін атқарды. Ал со­ғыс­тан кейінгі жылдары аудандық пар­тия комитетінде хатшының кө­­­мекшісі болды. Әкеміз өте бі­лім­ді, сауатты, өз ісіне аса жауап­кер­шілікпен қарайтын жан-жақ­ты кісі болатын. Анам Сақыш Нұр­манова да өмір бойы ұстаз бо­лып еңбек етті. Ырғыз өңірінде Кеңес үкіметі кезінде үш адам «Қа­зақ ССР халық ағарту ісінің үз­дігі» атағын алса, соның бірі ме­нің анам еді. Ол кісі қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен сабақ берген, – дейді Мең­ді­бай аға.

Меңдібай Нұрмановтың ұс­таз­­дық жолды таңдауына отба­сын­да ата-анасының берген ақыл-кеңесі, көпке үлгі болған еңбек жол­дарындағы жетістіктері ерек­ше әсер етіпті. Ол 1969 жылы орта мек­теп­ті бітірген соң сол кездегі Ақ­төбе педагогикалық инсти­ту­ты­ның орыс тілі мен әдебиеті ма­­­­мандығына оқуға түседі. Оқуын жақсы аяқтап, одан кейін әскери борышын өтеп келген соң, туған жері – Нұрадағы Темірбек Жүр­ге­нов атындағы орта мектепке жұ­мыс­қа қабылданады. Бұл мектепте ол 1995 жылға дейін көп жыл ұс­таз­дық етеді. Бұдан кейін 1995-2014 жылдар аралығында осы ок­ругке қарасты Белшер ауы­лын­дағы негізгі мектепті басқарады. Қа­зір ол осы Белшер ауылында тұ­рады. Мұнда 40-тан астам түтін бар. Елді мекенде негізгі мектеп пен клуб, дәрігерлік амбулатория мен кітапхана жұмыс істейді. Бұл ауыл түгел ауызсумен қамтылған, де­генмен мұнда көгілдір отын әлі кел­мей жатыр. Нұра мен Бел­шер­дің арасы 30 шақырым. Биыл Нұра ауы­лына газ құбыры тартылуда. Бел­шерліктер де газдың жуық арада келуін тілеп отыр. Меңдібай ағаның айтуынша, ол мектепті басқарған тұста елде то­қырау болып, ұстаздар уа­қы­тымен еңбекақысын ала алмаған, мұ­ғалімдер жетіспеген. Соған қа­ра­мастан, шағын ауылдағы білім ор­дасы жабылмай, бүгінге дейін мұнда халықтың баласы білім алып келеді.

– Мен мектепті басқарған кез­дер заманның қиын кезі еді. Ол кез­дері біз төрт-бес айға дейін жа­­­лақысыз жүретінбіз. Соған қа­ра­мастан, ұстаздық жолды тастап кет­­педік. Қанша қиындық болса да, мектептің жұмысын жолға қойып, кадр мәселесін шешуді бас­ты мақсат еттік. Ол кезде біз­дің мектебімізде пән мұғалімдері же­тіспейтін. Қазір еске түсірсем, 1995-2000 жылдары Белшер не­гіз­гі мектебінде 80-нен астам бала оқып­ты. Бала саны аз болғанымен, бі­лім сапасы, мұғалімдердің білік­ті­лігі жоғары болды. Ол кезеңде элек­тронды ақпарат алу мүм­кін­дігі болмады. Соған қарамастан, м­ұ­ғалімдер сабаққа үлкен ізде­ніспен келіп, өз жұмыстарын аса жауап­кершілікпен атқаратын. Та­ла­бы қатал ұстаздар шәкірт­тері­нің де оқуға деген ынтасын оятып, оқу­шылардың жан-жақты болып шы­ғуына барын салды. Мұ­ғалім­дер де, оқушылар да ауылдағы қо­­­­­­ғамдық жұмыстарға белсене ат­салысып, күн сайын мектепте оқу-тәрбие жұмысы «қайнап» жататын. Міне, осындай қиын шақ­тарды бастан өткізсек те, әлі күн­ге дейін сол кезеңде ұстаз бол­ғаныма қуанамын, – дейді кейіп­керіміз.

Оның айтуынша, ұстаз үшін шәкірт тәрбиелеп, олар­дың кейін сан түрлі салада ең­­­бек етіп, жетістікке жетуі – зор ба­қыт. Бүгінде Меңдібай Нұр­ма­нов­тың шәкірттері еліміздің әр өңі­рінде өз мамандықтары бойын­ша абыройлы еңбек етуде. Шә­кірт тәрбиелеп қана қоймай, ұстаз­дардың да жан-жақты өсуіне, жоғары жетістікке жетуіне қам­қор­лық жасаған оған бүгінде әріп­­тестері де дән риза. Ауылдың тұр­ғындары Меңдібай ағаны «ар­дагер-ұстаз» деп ерекше құр­мет­тейді. Білім күнінде өтетін мәдени іс-шараларға шақырады. Ал Нұр­ма­­­новтар отбасын «ұстаздар әу­ле­ті» деп таниды. Меңдібай ағаның зайыбы Сә­­­би­ла Диханова да ұзақ жылдар бойы мектепте мұғалім болып қыз­мет етіпті. А.Пушкин атын­да­ғы Орал педагогикалық инсти­ту­тын бітірген ол 20 жыл бойы Те­мір­бек Жүргенов атындағы орта мек­тепте, 18 жыл Белшер негізгі мек­тебінде қазақ тілі мен әдебиеті пә­нінен сабақ берген. Өз қыз­ме­тін­де «Қазақстан Республикасы бі­л­ім беру ісінің үздігі» атағын ал­ған. Меңдібай, Сәбила Нұр­ма­нов­тар – бүгінде білім беру саласына өзін­дік үлес қосып қана қоймай, шаңырақтарында отбасылық құн­дылықтарды қастерлеп, салт-дәс­түр­ді берік ұстанған, ұрпағына т­а­ғылымды тәрбие берген ардақ­ты жандар. Олар – отбасында төрт бала өсіріп, қазір солардан та­ра­ған ұрпақтарының қызығын кө­ріп отырған ардақты әке, ақ жау­лықты ана. Бұл отбасында ұр­пақ сабақтастығы жалғасқан. Олай дейтініміз, Меңдібай ағаның әке­сі салған дара жолды бүгінде оның балалары да таңдаған.

– Қазақта: «Ұяда не көрсең, ұш­қанда соны ілесің», – дейтін на­қыл сөз бар. Осы ұлағатты сөз­дің мағынасын түсінсе керек, ме­нің балаларым да ұстаздық жол­ды таң­дады. Үлкен ұлым Ермек бүгін­де Белшер негізгі мектебінде та­рих пәнінен сабақ береді. Екінші ұлым Ғайса облыс орталығында тұра­ды, Ақтөбе гуманитарлық кол­леджінде тарих және құқық пә­нінің оқытушысы болып қыз­мет етеді. Сондай-ақ қыздарым Әнел мен Ақнұр да мектепте мұға­лім болып жұмыс істейді. Бір сөз­бен айтқанда, балаларым ата, әке жо­лын жалғастырып келеді, – дей­ді Меңдібай аға.

Ең қызығы, Меңдібай аға­ның келіндері де ұстаздық жолды таңдаған. Үлкен келіні Гүл­дина он шақты жылдан бері Бел­шер негізгі мектебінде дирек­тор болып қызмет атқарса, кіші келіні Эльмира – бастауыш сынып мұ­ғалімі. Міне, ұстаз ұлағаты, ұр­пақтар сабақтастығы деген осы шы­ғар!

– Ауылдағы шаңырағыма ұл-қыз­дарым, немерелерім жинал­ған­да кіл ұстаздар әулеті екеніміз­ді, балаларыма осы жолды абы­рой­­мен көтеріп жүру керегін ай­тып отырамын. Жалпы, адамның ғұ­мыры қанша жыл өмір сүргені­мен емес, бойындағы абзал қа­сиет­терімен, үлгі-өнегесімен, ұрпа­­­ғының абырой-жетістігімен та­разыланады ғой. Сондықтан не­мерелеріме ата жолын қуса, бо­ла­шағы жарқын, жолдары ашық болатынын әрдайым ескертіп оты­рамын. Жоғарыда айтқандай, біз ұстаздық еткен кезеңде ауыл-аймақтарда көптеген қиындық бол­ғаны рас. Ал қазір елді мекен­дер­­де жаңа мектептер, бала­бақ­ша­лар салынып, оқушылардың са­па­лы, заман талабына сай білім алуы­на жағдай жасалып жатыр. Қа­зіргі бастауыш сыныптың ба­ла­лары интернетті шемішкеше ша­ғады, ауыл болса да әр үйде бір-бір ком­пьютерден бар. Міне, осы­лай­ша еліміз өркендеп, шалғай ауыл­дар­ға қамқорлық көрсетілуде, – дей­ді ұлағатты ұстаз.

Меңдібай ағаның айтуын­ша, соңғы жылдары ұс­таз­­дардың жалақысының көбеюі, ауыл балаларына ерекше жағ­дай­дың жасалуы бұл осы салаға деген Мем­лекет басшысының ерекше қам­қорлығының арқасында бо­лып жатыр. Соның нәтижесінде, қазір ауыл балалары халықаралық, республикалық байқауларда топ жа­рып, үлкен оқу орындарына тү­сіп, зор жетістіктерге қол жет­кі­зуде.

– Мемлекет басшысы Қасым-Жо­март Тоқаев өзінің халыққа ар­наған Жолдауларында мә­де­ниет пен білім саласына үнемі ерек­­­­ше көңіл бөліп отырады. Со­ның арқасында бүгінде, әсіресе, ауыл­дық жерлерде тұратын өне­гелі отбасыларды насихаттауға ай­рықша мән берілуде. Мәселен, соң­ғы жылдары елімізде, оның ішінде Ақтөбе өңірінде отбасылық құндылықтарды жаңғыртуға жә­не отбасы мәртебесін арттыруға ба­ғытталған «Мерейлі отбасы» ұлт­тық байқауы жыл сайын ұйым­дастырылып келеді. Осыдан бір­неше жыл бұрын біз де осы бай­қауға қатысып, «Мерейлі от­басы» ұлттық байқауының облыс­тық кезеңінде 27 отбасының ара­сында І орынды жеңіп алған бо­латынбыз. Менің айтпағым, мі­не, осындай іс-шаралар облыста ал­дағы уақытта көбірек ұйым­дас­тырылса, өңір халқы өнегелі, ұла­ғатты отбасылар туралы көп мағ­лұмат алар еді. Жалпы, қай кез­де болса да отбасы – береке-бір­ліктің қайнар көзі. Кез келген адам үшін өз отбасынан артық құндылық жоқ. Өкінішке қарай, қа­зір қоғамда ажырасу көбейіп кет­ті. Егер біз жастарға үй болу­дың, отбасы құндылықтарын сақ­­таудың, жауапкершіліктің жү­гін арқалаудың мән-маңызын тү­сіндіріп айтар болсақ, қоғамда мұндай жағымсыз оқиғалар азаяр еді, – дейді кейіпкеріміз.

Бір әулетте үш буын ұстаздық жол­ды таңдаған, ісі көпке үлгі болған Нұрмановтар отбасының жет­кен жетістіктері осындай. Ұла­ғатты ұстаздардан құралған бұл әулеттен әлі талай мұғалім шы­ғары сөзсіз.

Данагүл ҚАЗИХАН, Ақтөбе облысы

Серіктес жаңалықтары