Құрбан айт – мейірім мерекесі

Алла қаласа, 28 маусымда Құрбан айт ме­рекесі басталады. Мұсылмандардың екі ұлық мерекесінің бірі – Құрбан айт күні қарсаңында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүф­ти Наурызбай қажы ТАҒАНҰЛЫмен сұх­баттасқан болатынбыз. – Келе жатқан Құрбан айт мерекесі құтты бол­сын, хазірет! Құрбан айтты мұсылмандар қалай атап өтуі керек?Сұхбатымызды айт күнінің мән-маңызын ашудан бастасақ. – Сіздерді де келе жатқан Құрбан айт мере­кесі­мен құттықтаймын. 19 маусымда Зұлхижжа айы кірді. Мұсылмандар Зұлхижжа айының ал­ғашқы он күнінде жақсы амалдар жасап, барынша ғи­бадатпен өткізгені жақсы. Себебі Пай­ғам­бары­мыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) осы күндері орындалған игі істердің сауабы есе­ленетінін айтқан болатын. Биыл Арапа күні 27 маусымға, Құрбан айт күндері 28-30 маусымға тура ке­ліп тұр. Арапа күні қажыларымыз Арафа жа­зығына барып, күнұзақ Алла Тағаладан дұ­ға тілейді. Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі бол­сын): «Қажылық дегеніміз – Арапа. Кімде-кім Арапаға үлгерсе, қажылыққа үлгерген бо­лады», – деген. Арапа күні Арафа жазы­ғын­да дұға тілеу – қажылықтың негізгі шарты. Яғни, қажыларымыз үшін бұл күні Арафада тұру – шариғат шарты. Ал қажылыққа бармаған адам Арапа кү­ні нәпіл ораза ұстағаны абзал. Арапа күні ораза тұту – сүннет. Ардақты Пайғам­бары­­мыз (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Арапа күні ораза ұстау арқылы Алладан өткен және келер жылдың күнәсін ке­шіруді үміт етемін», – деген. Демек, кімде-кім Арапа күні ораза ұстаса, өткен және ке­лер жылдағы кіші күнәлары кешіріледі. Арапа – Алла Тағала ардақтаған әрі жа­са­­латын құлшылықтарды артық еткен кү­нінің бірі. Сондықтан бұл күні нәпіл на­маз­дар оқып, Алладан дұға тілесе, сауабы мол болады. Ал 28 маусымда Құрбан айт мерекесі бас­талады. Құрбан айттың алғашқы таңын­да еліміздің барлық мешіттерінде Айт на­мазы оқылады. Айт намазынан кейін үш күн ішінде жағдайы бар мұсылмандар құрбан шалуы қажет. Себебі Алла Тағала қа­сиетті Құранда бізге: «Раббыңның ра­­зы­лығы үшін намаз оқы және құрбандық шал» («Кәусар» сүресі, 2-аят) деп бұйырған. Құрбан айт – мейірім мерекесі. Бұл күні мұ­сылмандар үлкенге құрмет, кішіге ізет көр­сетіп, көңілі жабырқаған жандарға қуа­ныш сыйлап, мұқтаж адамға құрбандық етін таратып, қуанышқа бөлеуі керек. Құр­бан айттың мақсаты да осы – құрбан ша­лып, оның етін өзгелермен бөлісу арқылы адам­дарға мейірім көрсетіп, жылу сыйлау. Аллаға шүкір, бабаларымыздан мирас бол­ған осы дәстүр, ізгі амал ұрпақтан-ұр­пақ­қа жалғасып келеді. Біздің ата-бабаларымыз шари­ғат шарттарын қатаң сақтап, Құрбан айтты ерекше дайындықпен қарсы алған. Сон­дықтан ұлық мейрамда біз де шариғат бе­кіткен шеңберден шықпай, адамдарға жақ­сылық жасап, сауапты істермен өткіз­геніміз дұрыс. – Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы жақында құрбан шалу рәсімін қашықтан өткізуге арналған qurban2023.kz сайтын іске қосты. Бұл жобаның тиімділігі неде? – Өздеріңіз білесіздер, пандемия кезін­де біз құрбан шалудың онлайн жүйесін іске қостық. Пандемиядан кейін де осы жүйенің тиімді екенін айтып, өтініш білдіргендер болды. Сөйтіп, былтыр азаматтарымызға оң­тайлы болу үшін құрбан шалу рәсімін қа­шықтан өткізуге арналған сайтты іске қос­тық. Бұл жоба өз тиімділігін көрсетті. Сон­дықтан биыл да құрбан шалу рәсімін қашықтан өткізуге арналған qurban2023.kz сайтын іске қосып отырмыз. Құрбандықты қа­шықтан шалғысы келетін азаматтар осы сайт арқылы құрбандық малын таңдап, құрбан шалуына болады. Бұл жоба, әсіресе, үл­кен қалаларда тұратын жамағатқа тиім­ді. Қой мен ешкіні – жеке адам, ірі қара мен түйені бір немесе 7 адам бірігіп шалса бо­лады. Құрбандық шалынған соң оның фото жә­не бейне есебі тапсырыс беруші көр­сет­кен нөмірге жіберіледі. Жоба жайлы толық мә­ліметті qurban2023.kz сайтынан алуға бо­лады. Сондай-ақ арнайы дайындалған бей­ненұсқаулықта жобаға қалай тапсырыс беру­ге болатыны көрсетілген. – Құрбан шалуды нақты кімдер ат­қара­ды? Qurban2023.kz сайтының жұ­мы­сын кімдер жүргізеді? – Жақында ҚМДБ-ның бөлім басшы­лары және өкілдіктердің бас имамдарымен жиын өткізіп, Құрбан айтта атқарылатын қайырымдылық іс-шаралары, ақпараттық тү­сіндірме жұмыстары, пәтуа беру, сани­тарлық талаптарды сақтау секілді бағыттар бойын­ша жұмыстарды пысықтадық. Құрбан айт жылына бір келетін исі мұсыл­манның ұлық мейрамы болғандықтан, бұл ме­рекені жоғары деңгейде атап өтуіміз қажет. Осы бағытта ҚМДБ жанынан жос­парды асқан жауапкершілікпен, тиянақты түр­де жүзеге асыратын арнайы жұмыс то­бы құрылды. Алла қаласа, жұмыс тобы­ның қызметкерлері өздеріне жүктелген міндетті жоғары деңгейде ұйымдастырады. Құрбан шалу рәсімін атқару мақсатында Қа­зақстан бойынша 21 штаб құрылды. Штаб­та барлығы 2 253 қызметкер жұмыс іс­тейді. Олардың арасында техник маман­дар, еріктілер, имамдар және ҚМДБ жанын­да­ғы «Зекет және қайырымдылық» қоры­ның өкілдері бар. Қазір қор ма­ман­дары еліміз бойынша құрбан шалатын орын­дарды дайындап, мұқтаж жандардың база­сын жинақтады. 2022 жылы «Раббың үшін құрбан шал» жобасы аясында еліміз бойын­ша 130 мыңдай отбасыға ет таратыл­ған болатын. Биыл да мыңдаған мұқтаж от­­­басыға құрбан еті жеткізіледі. Осыған орай әрбір өкілдік жанынан ет қабылдау пунк­ті жұмыс істейді. Ал qurban2023.kz сайты туралы айтар бол­сақ, Құрбан айт күндері сайт еліміздің барлық өңірі бойынша қызмет көрсетеді. Сайт жұмысына республика бойынша жауап­ты адамдар бекітілді. Техникалық ма­мандар тапсырыс-өтініш қабылдаса, қа­сапшылар тобы құрбан шалады. Опера­тор­лар құрбан шалу сәтінен видео мен фо­тоесеп дайындаса, мамандардың енді бір тобы штабтың жұмысын сайтқа шығарады. Сондай-ақ еріктілер мұқтаж отбасыларға тізім бойынша құрбандық етін таратады. – Құрбан айт қарсаңында құрбан ша­лу­ға қатысты сұрақтар көбейетіні бел­гілі. Бізден де бірнеше сұрақ бол­сын. Қандай адам құрбандық шалуға міндетті? – Құрбан айт күндері біздің Ханафи мәз­һабы бойынша басы азат, балиғат жа­сы­на жеткен, ақыл-есі дұрыс, дәулетті және Құр­бан айт уақытында жолаушы болмаған мұ­сылманның құрбан шалуы міндетті. Се­бебі Алла Тағала Құран Кәрімде бізге: «Раб­быңа намаз оқып, құрбан шал!» – деп бұйырған («Кәусар» сүресі, 2-аят). Мұн­да­ғы бұйыру сөзі уәжіп дегенді білдіреді. Пай­ғамбарымызға (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) не нәрсе міндеттелсе, оның үмметі де соны атқаруы керек. Ха­на­фи мәзһабының фиқһ ғалымдары да құр­бан шалудың уәжіп, яғни міндетті құлшы­лық екенін айтқан болатын. – Құрбандықты кімнің атынан шал­ған дұрыс? Тірі адамның ба, әлде өмір­ден өткен кісінің бе? – Екеуіне де рұқсат берілген. Алайда ба­сқа біреудің (тірі адамның) атынан құр­бандық шалған кезде сол кісінің рұқсатын алуы керек. Егер рұқсатын алмай оның аты­нан құрбандық шалса, құрбандығы жа­рамсыз болады. Өмірден өткен адамның атынан да сауабын бағыштау ниетімен құрбан шалуға болады. Ондай жағдайда ол адам ең әуелі өз атынан құрбан шалуы ке­рек. Себебі Хазіреті Әли (Алла оған разы бол­сын) екі құрбанның біреуін өзінің, екін­шісін Пайғамбарымыздың (оған Алла­ның салауаты мен сәлемі болсын) атынан шалатын. Мұның себебін сұрағандарға ол: «Алла елшісі кеудемде жаным бар кезде Өзі үшін құрбандық шалуымды өсиет етіп кетті», – деп жауап берген екен. Осы жерде айта кететін бір мәселе бар. Өмірден өткен адам үшін құрбан шалғысы келген мұ­сылман мұны құрбан айт күндері атқаруы қажет. Қазақстан мұсылмандары діни бас­қар­масының Шариғат және пәтуа бөлімі ма­ман­дарының атсалысуымен «Мүфтият» бас­пасынан «Құрбандық пәтуалары» деген жаңа кітап жарық көрді. Осы кітаптан құр­бан шалуға қатысты барлық сұрақтардың жауабын алуға болады. – Биыл қажылық сапарына еліміз­ден 4000 қажы барады екен. Қажы­лары­мызға қандай туристік фирмалар қызмет көрсетеді? Олардың тасыма­лын қандай әуе компаниялары атқара­ды? Жалпы, биылғы қажылық қалай өтеді деп жоспарлануда? – Иә, Алла қаласа, санаулы күннен кейін киелі Мекке шаһарында мұсылман­ның бес парызының бірі – қажылық нау­қа­ны басталады. Алматы халықаралық әуе­жайынан қажылардың алғашқы легін қа­сиетті мекенге шығарып салдық. Қазір қасиетті өңірге табаны тиіп, құл­шы­лықтарын атқарып жатыр. Биыл елі­міз­ден қажылыққа баратын 4000 адамға 18 қа­жылық фирмасы қызмет көрсетеді. Қажы­ларымызды киелі мекенге еліміздің Астана, Алматы, Түркістан, Ақтау қала­лары­нан Flynas (Сауд Арабиясы), Jazeera (Ку­вейт), Turkish Airlines (Түркия) сынды ха­лық­ара­лық әуе компаниялары тасы­мал­дайды. ҚМДБ жанынан құрылған Қажылық мис­сиясы қажылықты ұйымдастыру-үй­лестіру, алғашқы медициналық көмек, уа­ғыз-насихат, пәтуа беру және ақпарат та­рату жұмыстарымен айналысады. Қазір Қа­жылық миссиясы қасиетті жерлердегі өз жұ­мысын бастап кетті. Миссия мүшелері елі­мізден барған қажылардың алғашқы ле­гін қарсы алып, орналастыру жұмыста­рын атқарып жатыр. Ардақты Пайғамбарымыз (оған Алла­ның салауаты мен сәлемі болсын): «Кімде-кім Алла Тағаланың разылығы үшін қажы­лық жасаса, жаман сөзден, теріс қылық­тар­дан, күнәлардан сақтанса, анасынан ту­ғанд­ай күнәдан пәк болып үйіне оралады», – деген (Бұхари). Бірде сахабалары Пайғам­бары­мыздан (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Ең абзал амал қандай?» – деп сұраған екен. Сол кезде Алла елшісі: «Алла­ға және елшісіне деген иман», – деп жауап беріпті. Сахабалар тағы да: «Сосын қай­сы?» – деп сұрапты. Ардақты Пай­ғам­бары­мыз (оған Алланың салауаты мен сә­лемі болсын): «Алла жолындағы күрес», – деп­ті. Сахабалар: «Сосын қайсы?» – деп та­ғы сұрағанда: «Игі қажылық!» – деп жауап бе­ріпті. Алла Тағала барша мұсылман бала­сына осы игі қажылықты нәсіп етсін! Қа­жылық сапарға аттанған отандастарымыз­дың қажылығы мен дұға-тілегі қабыл бо­лып, мол сауапқа кенеліп, аман-есен елге орал­сын деп тілейміз. – Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Түркістанда өткен Ұлттық құ­рыл­тайда: «Әйгілі Марал ишанның Кене­сары ханға сыйлаған Құраны та­был­ды. Бұл – еліміздің рухани өмірін­дегі елеулі оқиға» дей келіп, «Осы Құранды жақында Қазақстан мұсыл­ман­дарының Діни басқармасына та­быс етеміз» деген болатын. Бұл Құран­ның ерекшелігі неде? – Президент Ұлттық құрылтай кезін­дегі баян­дамасында айтқандай, бұл Құран екі ғасыр бойы қолдан қолға өтіп, кейін шет­елге шығарылған екен. Аллаға шүкір, жа­нашыр азаматтардың, меценаттардың кө­мегімен елге оралды. Бұл Құранның ерек­шелігі – қасиетті кітап дін қайраткері Ма­рал ишанға тиесілі болған, кейін Кенесары хан­ға берілген. Кітапта қазақтың екі ірі тұл­ғасының мөрі бар. Бұл Құран – қа­зақ­тың үлкен жәдігері. Сондықтан оны сақтап, қа­дірлеуіміз керек. Құранның оралуы – жақ­сылықтың нышаны. Осы қасиетті кітап­пен бірге елімізге құт-береке дарысын деп тілеймін! Алла қаласа, Діни басқармаға беріл­ген соң, құнды мұраны Түрікстандағы қас­терлі орын Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне та­быстаймыз.

Сұхбаттасқан Б.Балықбай

Серіктес жаңалықтары