Осындай жұмыстарым үшін КИМЭП-тің президентінен марапат қағаз бен мінездеме алдым. Бұл PwC халықаралық компаниясының Алматыдағы кеңсесіне жұмысқа тұруыма септігін тигізді. Кейін аталған компанияның Дубайдағы кеңсесіне ауысып, онда екі жыл жұмыс істедім. Кейін штаб-пәтері Дубайда орналасқан, 7 клиника, 20-дан астам ауруханаға жетекшілік ететін, әлемдегі ірі медициналық провайдер Mediclinic Middle East компаниясына ауыстым. Қазір осында аға қаржы талдаушы болып жұмыс істеп жүргеніме үш жылдың көлемі болды. Ал бұл байрақты бәсекеге Каспийде дайындалғаным рас. Себебі Дубайда мамыр айынан соң теңізге түсу мүмкін емес. Жаздыкүні аптап ыстық. Судың температурасы 35-40 °C-ге дейін көтеріледі. Әрі үйде онлайн форматта жұмыс істегендіктен, Ақтауға барып, дайындалуға ештеңе кедергі болмады.
– Өзіңіз айтқандай, мектеп жасынан бастап тек білім қуған болсаңыз, спортқа, соның ішінде суда жүзуге деген қызығушылық кейін пайда болды ма?
– Негізі, кезінде бокспен шұғылданғанмын, бірақ ата-анам бокс жарақат қаупі жоғары спорт түрі болғандықтан, білімге ден қоюымды қалады. Ал жүзу спортына келсем, шынымды айтайын Ақтауда теңіздің жағасында тұрсам да, жағалаудан ары тереңге жүзіп көрмегенмін. Ашық суда жүзуге Дубайда қызыға бастадым. Онда түрлі спорт қоғамы бар, ірі жарыстар мен марафондарға қатысқандар өз жетістігін ортаға салып, жиі талқылайды. Бірде олар әңгіме арасында Қазақстанда Гибралтар бұғазын гидрокостюмсіз жүзіп өткен ешкім жоқ екенін айтып қалды. Олардың бұл айтқаны мені желпіндіріп тастады. Себебі сол кезде «Неге бізде ондай мықтылар жоқ? Біз де жүзе аламыз ғой. Неге маған жүзіп өтпеске?» деп қанаттанып, бар уақытымды ашық суда жүзуге арнайтын болып шештім. Жалпы, ашық суда жүзе бастағаныма 4-5 жыл уақыт болды. 2018 жылы Босфор бұғазын жүзіп өттім. Босфордан соң қайтсем де Гибралтарды жүзіп өтуім керек деген мақсат маза бермей қойды. Оның үстіне, Гибралтар — Жерорта теңізін Атлант мұхитымен байланыстыратын, Африка мен Еуропаны бөліп тұрған құрлықаралық бұғаз. Оны бағындыру – әуесқой жүзуші үшін мәртебе.
–Жаңылыспасам, 2017 жылы заңгер Ержан Есімханов Гибралтар бұғазын жүзіп өткен алғашқы қазақстандық атанған, бірақ ол сіз еңсерген қашықтықты гидрокостюммен жүзді.
– Иә. Ашық суда жүзумен айналысуыма ол кісінің тікелей ықпалы бар. Себебі бұл істі қолға алғалы бері оның әлеуметтік желідегі жазбаларын үзбей оқып, өзіме керегін түртіп алып жүрдім. Осылайша, бұл спортқа деген қызығушылығым еселей түсті. Ержан аға – Гибралтар бұғазын гидрокостюммен жүзіп өткен алғашқы қазақстандық. Негізі, мен гидрокостюммен де, гидрокостюмсіз де жүзіп, өз әлеуетім мен жүзу жылдамдығымды тексеріп көрдім. Гидрокостюммен жүзу әлдеқайда жеңіл екені айтпаса да түсінікті. Үстіңде арнайы киім болған соң судың бетінде қалықтап тұрасың. Әрі тоңбайсың. Оны кисем еш қиындықсыз жүзетінімді жақсы білдім. Бірақ мен қазақтардың арасында гидрокостюмсіз де жүзе алатын шыдамды, төзімді азаматтар бар екенін дәлелдегім келді. Гибралтарды гидрокостюмсіз бағындырған тұңғыш қазақстандық атанғым келгенін де жасырмаймын. Мен оқыған мәліметке сенсек, осы уақытқа дейін Гибралтарды 1,653 адам жүзіп өткен, оның 745-і гидрокостюмсіз, ал қалғаны гидрокостюммен жүзген. Енді сол қатарға мен де қосылдым.
– Былтыр Ла-Манш бұғазын гидрокостюмсіз жалғыз жүзіп өткен отандасымыз Мәдина Құрманбаевамен сұхбаттасқанымызда ол бұл әйгілі бұғазды жүзіп өту үшін екі жыл бұрын тіркелгенін айтқанда таңғалғанбыз. Сізде де солай болды ма?
– Иә. 2018 жылы ұйымдастырушыларға хабарласқанымда олар кемі екі-үш жыл күту керек, бірақ одан да ұзақ уақытқа созылуы мүмкін екенін айтты. Марафон өтетін күн бекітілсе де, қашан бастайтының белгісіз. Бүкіл процесс біз болжап біле алмайтын ауа райына байланысты. Мысалы, біздің алдымыздағы және бізден кейінгі командалар ауа райының қолайсыздығына байланысты жүзе алмай, кезектері келесі жылға ысырылды. Ал келесі жылға тіркелгендердің кезегі тағы бір жылға шеге-рілді. Осылайша, біз ойламаған жерден жүзу уақыты ұзара беруі ықтимал. Мен досымның досы болып келетін марокколықпен бірге жаттықтым. Кейін дайындығы бізбен шамалас тағы екі марокколықпен бірге төртеу болып жүзуге келістік. Біз негізі 2020 жылы жүзуіміз керек болатын, бірақ пандемия салдарынан Испания аумағындағы барлық жарыс тоқтатылды. Сол жылы ашық бассейнде көп ай бойы жаттығып, сақадай сай жүрген едік, кейінге шегерілгенін естігенде көңіл күй түсіп, ештеңеге зауқым соқпай қалды. Бірақ әр істің қайыры бар, одан соң бұрынғыдан бетер дайындалуға уақыт та, әлеует те жеткілікті болды. Содан кейін Дубайда өткен Oceanman жарысында 10 шақырым қашықтыққа екі рет жүздім. Өткен жылы Ақтауда жазда үш ай бойы дайындалдым. Апта сайын 5-6 шақырымнан 20-25 шақырымға дейін қашықтықты еңсердім. Ал демалыс күндері 10-15 шақырымға дейін жүзіп, 4-6 сағат судан шықпайтынмын. Биыл тамыз-қыркүйек айларында тағы сол Каспийдің толқынымен жағаласып, суының суықтығына денемді үйреттім. Таң атпастан қасыма достарымды ертіп алып, қайыққа мініп, ашық теңіз бетінде екі-үш сағаттан жүзуді әдетке айналдырдық. Жалпы, Каспийдің суы қолайлы, шілде айында судың температурасы 15-16 °C-ге дейін көтеріледі. Денемді шынықтыруға оңтайлы жер сол Каспий болды. Бізде Бурабай, Қапшағайда ашық суда жүзу марафондары жиі өткізіледі. Каспийде неге өткізбейтініне таңғаламын.
– Facebook желісіндегі жеке парақшаңызда «Ең көп уайымдағаным судың температурасы болды» деп жазасыз. Судың температурасы төмен болса гидрокостюмсіз жүзуге рұқсат етілмей ме?
– Бізге он күн уақыт берді. Сол он күннің бірінде, теңіз беті тыныш болғанда жүзуіміз қажет болды. Даладағы ауа райы керемет болып тұрғанымен, теңіз толқынының бағыты күрт өзгеріп отырды. Сөйтіп, біз бір апта бойы теңіздің тынышталуын сарыла күттік. Судың температурасын уайымдаған себебім, біз барған кезде күн жылы болып, ертесі күрт суып, судың температурасы 15°C-ге дейін түсіп кетті. Сол кезде 40-50 минут суда жүзген соң денем қалтырап, жаурай бастадым. Сосын «Бұлай болса, алты сағатқа шыдай аламын ба?» деген күмән пайда болды. Сегізінші күні таңда ұйымдастырушылар «Бүгін ауа райы жақсы. Теңіз де тыныш. Түс қайта бастауларыңыз керек. Дайын болыңдар» деді. Алланың қалауымен сол күні судың температурасы 17°C-ге дейін көтерілді. Сол кезде жас балаша қуанғанымды көрсеңіз. Ұйымдастырушылар 3-4 шақырымды жүзіп өткеннен кейін судың температурасы тағы 1-2 градусқа жыли түсетінін айтты. Сонымен қатар олар бізге алты-жеті сағаттың ішінде жүзіп өту қажет екенін, одан соң күн батып, қиындық туатынын ескертті. Досымыз екеуіміз гидрокостюмсіз жүздік, қалған екеуі гидрокостюм киді. Сөйтіп, 30 қыркүйек жұма күні сағат түскі бір жарымда жүзуді бастадық. Алайда толқынның бағыты оңтүстік-батыстан солтүстік-шығысқа өзгеріп, бізге үлкен кедергі келтірді. Жерорта теңізі жағынан тулаған толқын бізді әбден ығыстырып, бағыт сызылған сызықтан шығарып жіберіп тұрды. Сондықтан бізге жүзу қарқынымызды түсірмеу керек болды. Осылайша, Испанияның Тарифа қаласынан Африканың Марокко жағалауына дейінгі 16,7 шақырымды 5 сағат 58 минутта жүзіп өттік.
– Соңдарыңыздан арнайы қайықта ресми бақылаушылар мен көмекшілер жүзіп отырады ғой?
– Иә, екі ресми бақылаушы отырған қайықтың соңынан жүзіп отырдық. Ал қасымызда жүзіп отырған қайықтағы екі көмекші әр 45 минут сайын бізді тоқтатып, сусын мен жеңіл тағамдар ұсынып отырды. Бірақ толқын бізді Атлант мұхитына қарай лақтырып, бағытымыздан тайдыруға тырысқандықтан, нәр татып алуға небәрі 30-40 секунд қана жұмсадық. Тіпті, сол бірнеше секундқа тоқтағанның өзінде толқын бізді 150-200 метрге дейін ысырып тастап отырды. Сол кезде бақылаушылар «Тез қимылдаңдар. Көп тұрмаңдар. Тіпті, қазір сендерге бес секундтың пайдасы зор» деп бізді қамшылап отырды. Соңында «Шамамен 14-15 шақырымды жүзіп тастадық. Құрлық қайда кеткен?» деп сәл уайымдағаным рас (күліп). Кейін алыстан құрлықтың төбесі көрініп тұрса да, бір орында тұрғандай күй кештім. Төрт сағаттан кейін бақылаушылар «Енді тоқтамау керек. Суды құрлыққа жеткенде бір-ақ ішесіңдер» дегенде мәз болып, жағалауға ары кетсе 40-50 минутта жетерміз деп ойладық. Алайда одан соң тағы екі сағат жүздік. Себебі жағалауға жақындаған сайын толқынның жылдамдығы көтеріледі екен, осылайша, бізді бұрынғыдан бетер «лақтырып» отырды. Сөйтіп, алты сағатта жағалауға жеттік.
– Осындай екі мұхиттың, екі құрлықтың арасын бөліп тұратын бұғаздарды жүзіп өтуде тек физикалық дайындық аздық ететінін жиі естіп жүрміз.
– Иә, алты-жеті сағат бойы ашық теңізде жүзу қиынның қиыны. Бұған психологиялық тұрғыда да тастүйін дайын болуың керек. Бұл спортпен бұрыннан айналысып келе жатқан кәсіби спортшылар 3-4 сағат қана жүзіп, кейіннен жалғастыруды бас тартқанын талай рет естідім. Олар дене қалыбын жақсы ұстағанмен, орта жолда психологиялық кедергінің шырғалаңына шырмалып «Мен мұнда өзімді қинап не істеп жүрмін?» деп орта жолдан беріле салады. Үрейге бой алдырсаң, болды. Менталды тұрғыда өз-өзіңнен жеңіліп қаласың. Ойың шашырап, әу баста жағалауда көкейіңде сайрап тұрған мақсатың көкке ұшады. Сол үшін жүзу кезінде тек жағымды жайттарды ойлауға тырысу керек. Мысалы, мен жүзген кезде болашағымды, алға қойған мақсаттарымды, ата-анамды, отбасымды ойладым. Сондай-ақ өзіммен бірге алып келген Қазақстанның Туын жағалауда желбіретіп тұрғанымды елестету арқылы өзімді алға жетелеп, сүйрелеп отырдым. Жалпы, Гибралтар бұғазын жүзіп өтуді алдыма мақсат етіп қойғалы бері Қазақстанның Туын көкке көтеруді аңсадым. Сол мақсатыма жеткеніме қатты қуанамын. Марокконың жағалауына жеткен соң тек сол елдің туын көтеру керек екен. Әрі біз ол жағалауға табанымыз тиген соң кері қайттық. Себебі менің визам жоқ болғандықтан, ол елдің аумағына кіруге рұқсат жоқ. Бірақ мен қайығымызға оралған соң Туымызды көкке көтердім. Сосын біздің марафон бастау алған Испанияның Тарифа қаласына жеткенде тағы көтердім.
– Бұл ісіңізбен көпшілікке үлгі болғаныңызды сезіне алдыңыз ба?
– Иә, аздап (күліп). Жастар менің бұл ісім арқылы тәуекелге барудан, үлкен асуларды бағындырудан қорықпаса екен деймін. Өткенде елімізде алғаш рет ұйымдастырылған «Ұлы дала жорығы» марафон бәйгесінде Маңғыстау командасы елордадан Түркістанға дейінгі 1 200 шақырымды артқа тастап, бірінші орынды иеленгенін естіген боларсыз. Туыстарым «Мына жақта шабармандар Маңғыстаудың атын шығарып жатса, ана жақта сен біздің өңірді әйгілеп жүрсің. Маңғыстаудың жылқысы секілді Маңғыстаудың жігіті де төзімді болатынын байқаттың. Жарадың!» деп ақжарма тілектерін толассыз жаудырып жатыр. Шынымды айтсам, қазақстандық БАҚ мен туралы бұрқыратып жазады деп күтпедім. Басында туыстарым ғана құттықтайтын болар, сосын Ақтаудағы жергілікті бір-екі сайт мәлімет берер деп ойладым. Ертесі әлеуметтік желідегі парақшаларымды ашқанда көп адамның ыстық лебізін оқып таңғалдым. Сосын «Қазақстан» телеарнасынан шығатын «1001 түн» бағдарламасы хабарласты. Артынша екі-үш телеарна өкілдеріне сұхбат бердім. Әлі күнге дейін хабарласып, хат жазып жатқан кісілер бар. Уақыт айырмасына қарамастан оларға тәжірибемді бөлісіп, ақыл-кеңесімді айтып жүрмін. Мені бұл сайысқа баптаған бапкерім «Енді келесі жылы әйгілі Ла-Манш бұғазын бағындыр. Сен оған дап-дайынсың» деп ақылын айтты. Бірақ қазір мені алға жетелейтін басқа мақсат бар. Суда жүзу – менің хоббиім. Мен онсыз да Қазақстанның атын әйгілей аламын. Бұйырса, Американың Стэнфорд, Гарвард немесе Ұлыбританияның Оксфорд, Кембридж секілді жетекші оқу орындарында білімімді жетілдіріп, елге өз саласын жетік білетін кәсіби маман ретінде оралғым келеді. Қазір жатсам да, тұрсам да осы мақсат ойымнан кетер емес.
– Әңгімеңізге рақмет!
Сұхбаттасқан Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ