Зейнетақы
Бұған дейін Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бес жыл ішінде жыл сайынғы зейнетақыны индекстеуге 3 триллионнан астам теңге жұмсалатынын мәлімдеген болатын. Бұл зейнетақыны инфляциядан екі пайызға жоғары индекстеу үшін жеткілікті.
1 қаңтардан бастап зейнетақы мөлшері «2021-2023 жылдарға арналған республикалық бюджет туралы»Заңға сәйкес 7 пайызға өседі. Мемлекеттік базалық зейнетақы төлемінің ең төменгі мөлшері 1 689 теңгеге, 18 524 теңгеге дейін ұлғаяды. Зейнетақының ең төменгі мөлшері 4,6 мың теңгеге ұлғайып, 43 272 теңгені құрайды.
Әйелдер үшін зейнетке шығу жасы артып, 60 жасты құрайды. Естеріңізге сала кетейік, 2020 жылы зейнетке шығу жасы 59 жарым жас деңгейінде анықталды. Ерлер үшін сол 63 жас.
Жәрдемақы
Жәрдемақылар мен басқа да әлеуметтік төлемдерді, айыппұлдарды, салықтарды және басқа да төлемдерді есептеу үшін айлық есептік көрсеткіш (АЕК) 2 917 теңгені құрайды. 2020 жылы АЕК екі рет өзгертілді, жылдың басында ол 2 651 теңгені құрады, ал 1 сәуірден бастап ол 2 778 теңгеге дейін көтерілді.
Базалық әлеуметтік төлемдердің мөлшерін есептеу үшін ең төмен күнкөріс деңгейінің шамасы 34 302 теңгені құрайды.
Мысалы, бірінші-үшінші баланың туылуы бойынша біржолғы жәрдемақы 105,5 мыңнан 110,8 мың теңгеге дейін, төртінші және одан көп балаға 175 мыңнан 183,7 мың теңгеге дейін өседі. Көп балалы аналарға ай сайынғы жәрдемақы да өседі:
төрт балаға – 44,5-тен 46,7 мың теңгеге дейін;
бес балаға – 55,6-дан 58,4 мың теңгеге дейін;
алты балаға – 66,8-ден 70,1 мың теңгеге дейін;
жеті балаға – 77,9 мың теңгеден 81,8 мың теңгеге дейін;
сегіз балаға – 88,8-ден 93,3 мың теңгеге дейін;
тоғыз балаға – 100-ден 105 мың теңгеге дейін;
он және одан да көп балаға – 111,1-ден 116,6 мың теңгеге дейін.
Атаулы әлеуметтік көмекті (АӘК) төлеу бұрынғы шарттарда қалды – ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70 пайызына дейін тағайындау үшін шекті кіріс. Бірақ бір шартпен: еңбекке қабілетті отбасы мүшелері жұмыс істеуге міндетті.
Жалақы
2021 жылы жалақының ең төменгі мөлшері 42 500 теңге деңгейінде қалады. Бұл көрсеткіш 2019 жылдың 1 қаңтарынан бері өзгерген жоқ. Есесіне 2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап 38 мыңнан астам әлеуметтік қызметкердің еңбекақысы бір жарым есеге артады.
Жалақыны көтеру өз қызметін стационарлық (қарттар мен мүгедектерге арналған үйлер) және жартылай стационарлық үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерде (күндіз болу бөлімшелері, Оңалту орталықтары), уақытша болу мекемелерінде (белгілі бір тұрғылықты жері жоқ адамдарға, тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына арналған Оңалту орталықтары) жүзеге асыратын негізгі персонал (әлеуметтік қызметкерлер) мен басшы құрамға, сондай-ақ үйде қызмет көрсететін әлеуметтік қызметкерлерге қатысты болады.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа Жолдауында мұғалімдердің еңбекақысын 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап 25 пайызға арттыру туралы айтты. Сондай-ақ, Президент медицина қызметкерлерінің жалақысын кезең-кезеңімен көтеруді тапсырды. 2021 жылы республикалық бюджетте 247 мың медицина қызметкерінің жалақысын көтеруге 222,3 миллиард теңге бөлінді.
Медицина
Учет.kz. деректері бойынша 2021 жылдан бастап Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жарналарының мөлшерлемесі жұмыс берушілер, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар үшін және мемлекет есебінен артады. Сондай-ақ, 1 қаңтардан бастап азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша табыс алатын жұмыскерлердің, жеке тұлғалардың Қорға төленуге жататын жарналары көзделген. Егер жарналар 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап жарналарды есептеу объектісінің 1 пайызын құраса, 2021 жылғы 1 қаңтардан бастап – 2 пайызды құрады.
Қалған жарналар мөлшерлемелері өзгеріссіз қалады-дара кәсіпкерлердің, жеке практикамен айналысатын адамдардың және дербес төлеушілердің жарналары 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап табыстың 5 пайызы мөлшерінде белгіленеді.
2021 жылғы 1 қаңтардан бастап мемлекеттің жарналары жарналарды есептеу объектісінің 1,6 пайызына дейін өседі. 2020 жылы 1,4 пайыз болды.
Салықтар
10 желтоқсанда Президент Салық кодексіне өзгерістерге қол қойды. Жаңа ережелер бойынша көлік салығын төлеу мерзімі ағымдағы жылдың 31 желтоқсанынан келесі жылдың 1 сәуіріне ауыстырылады.
2021 жылы 2020 жылғы міндеттемелер бойынша жеке тұлғалардың мүлік салығы мен жер салығын біріктіру көзделген, салықтар қазіргідей бөлек есептеледі, бірақ салық төлеушіге төлеуге бір сомамен ұсынылады. Сондай-ақ, 2021 жылы Көп пәтерлі тұрғын үйлердің иелері үшін жер салығы алынып тасталады.
Білім
2021 жылдан бастап білім беру саласын басқару жүйесі өзгереді – аудандық және қалалық білім бөлімдері бейінді облыстық басқармалардың бақылауында болады және есеп береді. Қалалар мен аудандардың білім бөлімдерін басқару және қаржыландыру да облыстық деңгейге және облыстық бюджетке өтеді. Реформалар туралы Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов мәлімдеді. Оның айтуынша, жаңа шаралар Білім және ғылым министрлігінен әр мектеп пен балабақшаға дейінгі жолды қысқартуға көмектеседі.
Зейнетақы жинақтарын мерзімінен бұрын алу
2021 жылғы көптен күткен жаңалықтардың бірі-зейнетақы жинақтарын тұрғын үй жағдайын жақсартуға, емделуге және қаржы ұйымдарына сенімгерлік басқаруға беру үшін мерзімінен бұрын алып қою. Президент Тоқаев халыққа Жолдауында 2021 жылы 700 мың қазақстандық зейнетақының бір бөлігін мерзімінен бұрын пайдалана алатынына сендірді.
Алайда Зейнетақы жинақтарын мерзімінен бұрын пайдалану жөніндегі заңнамалық өзгерістердің барлығы бірдей бекітілген жоқ. 10 желтоқсанда тұрғын үй сатып алу үшін зейнетақы жинақтарын мерзімінен бұрын алу қағидаларының жобасы жария талқылауға ұсынылды, ол 22 желтоқсанға дейін жалғасады.
Заң жыл соңына дейін қабылданады және ол 2021 жылдың басынан бастап күшіне енеді деп күтілуде. «Жеткіліктілік шегін»ескере отырып, соманы алуға рұқсат етіледі. Ол әр жас үшін әр түрлі.
Саусақ іздері
2021 жылғы 1 қаңтардан бастап «Дактилоскопиялық және геномдық тіркеу туралы» Заң қолданысқа енгізіледі. Ол дактилоскопиялық және геномдық ақпаратты жинауды, өңдеуді және қорғауды қамтиды. Азаматтар жаңа, қазірдің өзінде биометриялық құжаттарды – чип Орнатылатын жеке куәлікті және жаңа үлгідегі паспортты, сондай-ақ кіріктірілген чипті алу рәсіміне тап болады.
2021 жылғы 1 қаңтардан кейін 12 жастан 16 жасқа дейінгі балаларды тек олардың келісімімен және ата-анасының немесе қамқоршысының қатысуымен дактилоскопия жасалады, ал 16 жастан бастап саусақ іздерін тапсыру қазақстандықтар үшін міндетті болады. Айта кетейік, 2021 жылдан бастап құжаттарды бірден өзгерту міндетті емес, олар онда көрсетілген мерзімнің соңына дейін әрекет ететін болады.
Азаматтардың міндетті дактилоскопиялық тіркеуден өтуден бас тартуы 2021 жылы 2 АЕК – 5 834 теңге мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
ДНҚ деректерін жинау тек сотталғандардың, анықталмаған адамдардың және хабар-ошарсыз жоғалған туыстардың келісімімен ғана жүргізіледі.
