437
«Ұлы дала әдебиеті»
«Ұлы дала әдебиеті»
Соңғы бірер жылда жарыққа шыққан кітаптардың ішіндегі шоқтығы биік елеулі туынды – көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, белгілі түрколог-ғалым, филология ғылымдарының докторы, профессор Мырзатай Жолдасбековтің «Ұлы дала әдебиеті» атты еңбегі дер едік. Бұл кітапты автордың елу жыл бойғы жүргізген жүйелі зерттеулерінің жемісі деуге болады. Онда Ұлы дала әдебиетінің көне дәуірдегі арғы тегі мен даму кезеңдері, кейіннен кемелденген жауһар мұра ретінде жер-жаһанға танылуы, жанрлық түрлері байып, жаңа заманға ұласқан сөз өнеріміздің алуан түрлі дәстүр сабақтастығы терең зерттеліп, жан-жақты пайымдалады. Автор ұлы дала әдебиетінің мың жылдан астам бұрынғы тасқа таңбаланған ежелгі мәтіндерін, қағазға түскен орта ғасырлардағы нұсқаларын, сонымен бірге ХХ ғасыр бедерінде ауызша үлгіде дамыған төкпе ақын-жыраулық поэзияның тұңғиық табиғатын кешенді түрде жүйелеп, сараптайды. Кітаптың аңдатпасында: «Кеңестер Одағының кезінде-ақ қазақ әдебиетінің тарихын 12 ғасырға тереңдеткен ғалымның болашақпен үндес еңбегі бүгінгі «Мәңгілік ел» мұратын ұстанған тәуелсіз Қазақстан мемлекетінің баянды болуына қызмет ете береді» деп көрсетіліпті. «Білікті ғалымның қолымызға тиген мына толымды еңбегі – оның ұзақ жылдар бойғы жүргізген зерттеулерінің алтын түйіні.
Расымен тым ұзақ тарихи дәуірлер мен көшпелі ұлыстар жөңкілген салқар кеңістікті қамтитын тамыры терең ежелгі әдебиетіміздің дәстүр сабақтастығын, бүгінмен жалғастығын саралаған іргелі еңбекті «Ұлы дала әдебиеті» деп атағаны да орынды», – деген пікір білдіріпті Қазақстан Ұлттық ғылым академиясының академигі Сейіт Қасқабасов туындының алғысөзінде. Осы кітаптың Нұр-Сұлтан қаласындағы Ұлттық кітапханада өткен тұсаукесерінде халқымыздың сүт бетінде қаймағы дейтіндей азаматтардың бұл кітапты ұлтымыздың рухани қазынасына қосылған елеулі үлес деп бағалағаны есімізде.
Өзінің ата-тегін, бабалар тарихын білгісі келген жас ұрпаққа бұл кітап тамаша сыйлық, баға жетпес қымбат қазына деуге болады. Бұрынғы Кеңес дәуірінде шын тарихымыз оқытылмады. Осыдан 1200-1500 жыл бұрын ұлыс боп ұйысып, елдік құрып, мемлекет орнатып, тілі мен ділінің, тарихы мен әдебиетінің алтын сандығы – көне түркі алфавитін жетілдіріп, далалық өмір мен қалалық салтты шебер ұштастырып, уақытына сай сәулет өнерін дамытып, өткен әруақтарына арнап мүсіндер қашап, ұрпағына байтақ тарихи-мәдени мұралар қалдырған бабаларымызға бүгінгі таңда біздердің алғыстан басқа айтарымыз жоқ. Әлемдік өркениет дамуының одан кейінгі табысты қадамдары, гүлденген, қарыштап алға басқан дәуірлері Еуропа елдерінің басына бақ болып қонған ғасырларда Азия мен Африканың көптеген елі сияқты ұлы даланы мекен еткен бабаларымыздың да тарих керуенінің көшінде біраз кешеуілдеп, қағаберісте қалып қойғанын білеміз. Ал тағдыр да, тарих та кешеуілдеп қалғанды кешірмейді. Сондықтан да біз кейінгі ғасырларда, әсіресе кешегі кеңестік заманда өз мұрамызға, бас билігімізге өзіміз ие бола алмай қалған, өзгеге жалтақтап қараған елге айналдық. Жеке халық, ел ретіндегі ұлтымыздың тарихы кеңестік кезеңдегі оқулықтарда оқытылмады. Ал орта мектеп пен жоғары оқу орындары пәндерінде әдебиетіміздің тарихы ХҮІІІ ғасырда өмір сүрген Бұқар жыраудан басталады деген сол кездегі идеологияға, саясатқа сай әділетсіз қағида берік орныққан-ды. Міне, осындай жағдайда, сірескен тоңды бұзып, ұлтымыздың ұлы тұлғалары М.Әуезовтің, Ә.Марғұланның бағыт-бағдар беріп, жол нұсқауымен, профессор Б.Кенжебаевтың жетекшілігімен қазақтың рухани әлемін көне түріктер дүниесімен салғастыра зерттеуді тәуекел деп қолға алып, осы іске барлық қажыр-қайратын, бірнеше жыл өмірін арнап, «Көне түрік әдеби ескерткіштері және олардың қазақ әдебиетіне қатысы» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғап, тарихымыз бен әдебиетіміз жөніндегі шынайы әділеттілікті қалпына келтірген М.Жолдасбековтің ерен еңбегі қандай марапатқа да лайық екенін тағы бір айта кетудің артықшылығы жоқ дер едік.
Кітап құрылымы жүйелі, мұқият, сәтті ойластырылған. Ол бес бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі «Орхон ескерткіштері – ұлы дала жыры» деп аталыпты. Осы бөлімде тарихи және жер бетіндегі геосаяси жағдайына байланысты Еуропа мен Азия сияқты қос құрлықта өмір сүрген біздің бабаларымыз – байырғы түріктер туралы, олар құрған қағанат, біздің қазіргі тілімізбен айтқанда мемлекет жайында дәйекті, дәлелді мағлұматтар беріліпті. Таста қалған жазулар, тіліміздегі осы кезге дейін сақталған «Ұлың – Ұрымға, қызың – Қырымға», «Барар жерің Балқан тау, ол да біздің барған тау», «Отыз тістен шыққан сөз отыз рулы елге тарайды», «Сүңгінің жарасы бітер, тіл жарасы бітпес» деген сияқты ертедегі Түрік қағанаты үстемдік құрған кездерден бізге жеткен мақал-мәтелдер мыңжылдықтар тереңінде қалып қойған шынайы тарихымызға сәулесін түсіреді. Өркениет өрнегінде өзіндік орны бар, Орхон өзені бойында, ашық аспан астында сақталған ескерткіштердің қалай табылып, зерттелгені жөніндегі деректер қызықты оқылады.
Ескерткіш тастардағы көне жазулардың, әріптері де, сөздері де, қай тілде жазылғаны да мүлде белгісіз, шытырман жұмбақтың шешімін Дания ғалымы, Копенгаген университетінің салыстырмалы тіл білімі кафедрасының профессоры Вильгельм Томсеннің табуы – ол да өз алдына қызғылықты хикая. Кітап сізді еріксіз еліктіріп, есіл-дертіңізді баурап алады. Алға жетелейді. «Иә, ескерткіштерді жасаушылар да, оның бас кейіпкерлері де – түрік халқы, түрік жері, оның батырлары еді. Ал, көне түрік дегенді көбіне көне қазақ тайпалары деп ұққан жөн болады», – дейді кітап авторы М.Жолдасбеков. Ескерткіштердің тілін зерттеген түрколог ғалымдар П.Мелиоранский мен С.Малов та ол жазбалардың тілі қазіргі қазақ тіліне көбірек келетінін баса айтқан.
Жалпы, Орхон ескерткіштерінің бүгінгі таңда орыс тілінде жарияланған аудармасының екі түрлі үлгісін атауға болады. Біріншісі – қара сөз түріндегі мағыналық аударма. Бұған В.Радлов, П.Мелиоранский, С.Маловтардың аудармасы жатады. Екіншісі – И.Стеблеваның өлең түріндегі аудармасы. Түрік тілдерінің білгірі, академик С.Маловтың аудармасы дәлдігі тұрғысынан да, ғылыми негізділігі тұрғысынан да өзіне дейінгі еңбектерден әлдеқайда жетік, биік дәрежеде жасалса, И.Стеблева ескерткіштің жанрлық ерекшелігін тереңдей зерттеп, стилін де сақтауға тырыса отырып, өзіне дейінгі аудармалардың кемшіліктерін ескеріп, көптеген жеке сөздердің баламаларын дәл тауып, тұңғыш рет оны орыс тіліне өлеңмен аударады.
Кітаптың осы бірінші бөлімінде Орхон ескерткіштерінің көне түрік тіліндегі мәтіні мен М.Жолдасбековтың аспирантурада оқыған жылдарда күні-түні еңбектеніп, шашын ағартып, көз майын тауысып жасаған аудармасының және ескерткіштердің орыс тіліндегі нұсқаларының да қоса берілгені кітаптың құндылығын арттыра түсіп тұрғанын айтқанымыз жөн.
Кітаптың екінші бөлімі «Ұлы дала жырының жанрлық-поэтикалық сипаты» деп аталыпты. Бұл бөлімде Орхон ескерткіштерінің жанрлық ерекшеліктері мен поэтикалық қасиеттеріне терең талдау жасалады. Орыстың алғашқы зерттеуші ғалымдары Орхон мұраларын түрік халқы тарихының қысқаша шежіресі ретінде таныса, И.Стеблева: «Туған елінің тәуелсіздігі мен құлдыққа қарсы күресін, халқына және оның ерлеріне деген сүйіспеншілігін ақындық шабытпен жазған Орхон мәтіндерін жалаң тарихи (тарихи-өмірбаяндық) деректемелерге жатқыза қоюға болар ма екен? Керісінше, белгілі бір ақындық дәстүрдің ортасында туған осы жазуларды тарихи-ерлік поэма деп тану әлдеқайда орынды болар еді», – деген пікір білдіріпті. Кітап авторы негізінен осы пікірге қосыла отырып, Орхон жырлары тек қана өлеңге құрылмағанына, арасында қара сөз араласып келіп отыратын өзіміздің «Алпамыс», «Қобыланды» тәрізді эпикалық жырларды еске салатынына назар аударады.
Он тоғызыншы ғасырдың соңғы ширегінде Қазақстанды аралаған кезінде В.Радловтың ел аузындағы Асан Қайғының, Абылдың, Бұқар жыраудың, тағы басқаларының толғауларын естіп таңғалғанын, «Қазақ, қырғыз шешен болады. Олар түрк тектес басқа халықтардың қай-қайсысынан болсын сөзге ұста келеді... Сөйлеп тұрғанда кідіру, күрмелу дегенді білмейді... Көп уақытта қазақ, қырғыздың сөзі өлең, жыр тәрізді болып келеді: сөздері ырғақты, ұйқасты шығады... Олар шешен, өткір, көркем сөзді сүйеді. Поэзияны қадірлейді. Сондықтан да оларда халық поэзиясы мейлінше дамыған. Қазақ, қырғыздың мақал, мәтелі болсын, жоқтау, қоштасуы болсын, айтыстары мен билік сөздері болсын – бәрі де өлең, жыр болып келеді», – деген пікір қалдырғанын білу бүгінгі бізге де қызықты.
Кітаптың үшінші бөлімі «Қағазға таңбаланған қаһармандық дастандар» деп аталыпты. Қазақ әдебиетінің терең тамырлары Орхон ескерткіштеріндегі тасқа қашалған ежелгі жырлардан бастау алса, кейінгі дәуірлердегі Қорқыт ата жайындағы аңыздарда, жырларда, әйгілі «Оғыз-нама» шығармасында одан әрі жалғаса түскен. Қорқыт ата хикаялары ҮІІ-ХІІІ ғасырларда Сыр бойын жайлаған оғыз-қыпшақ тайпалары арасында туып, ауыздан-ауызға көшіп, түрік тектес халықтардың бәріне жайылған деген болжам бар. Қорқыт тарихта болған адам, ол өзі туған Сырдың бойында дүние салған. Бейіті Қызылорда облысы Қармақшы ауданындағы Қорқыт стансасының түбінде, Сырдың жағасында. Қорқытты жұрт әруақ, бақсы, әулие ретінде де қадірлеп, ардақтаған, әртүрлі дерттен айығу мақсатымен оның қабіріне келіп түнейтіндер қай кезде де аз болмаған. Қорқыт атадан қалды дейтін шешендік нақыл, ойшыл, өсиет сөздер де көп. ХІІ ғасырдан бастап Қорқыт хикаялары әр жерде көшіріліп, кітап болып тарала бастаған. Қорқыт есімімен байланысты аңыздың дені оның өлімімен сабақтасады. Ол өлім деген опатқа наразы болып, одан құтылудың жолын іздеп шарқ ұрады, желмаяға мініп, шартарапты кезеді, қайда барса да алдынан өзіне деп қазылып жатқан көр шығады. Сондай аңыздардың бірінде өлімге қарсы күрескен Қорқыт өлерін сезген соң күн демей, түн демей, өзі шығарған «Өмір жыры» күйін толассыз тартады. Ажал талай рет төніп келеді, бірақ бебеу қаққан қобыз күйі оған Қорқытты алдыртпайды. Ұйқысыз өткен талай күн, талай түндерден қалжыраған Қорқыт ата бір сәт қалғып кеткенде, ажал «Қайрақ жылан» дейтін улы жыланның бейнесінде келіп, Қорқытты шағып өлтіреді.
Қорқыт туралы оның әдепкі жазбаларынан бізге екі түрлі нұсқасы ғана жетіп отыр: біріншісі және толығырақ нұсқасы Ватиканда (Римде), екіншісі, көлемі шағын нұсқасы, Дрезден (ГДР) кітап қоймаларында сақталуда. Қорқыт туралы хикая бір-біріне тығыз байланысты, бір арналы 12 дербес дастаннан тұрады. Қорқыт ата кітабы осыған дейін қазақ тіліне орыс тіліндегі нұсқасынан аударылған, сондықтан онда орыс тілінде жіберілген кемшіліктер сол күйінде қалған. «Мен бұл асыл жауһарды қазақ тіліне Дрезден нұсқасынан аударудамын. Оның транскрипциясын түсініктемесімен, сөздігімен қоса аяқтау үстіндемін», – депті Мырзекең. Сөйтіп ол бұл кітабына өзінің аудару үстіндегі «Қорқыт ата кітабынан» қазақ эпостарының табиғатына өте жақын деген үш жырды іріктеп алып кіргізіпті. Теңіздің дәмі тамшысынан білінеді дегендей, оларды оқыған адам Қорқыт Ата кітабының көркемдік деңгейінің жоғарылығы мен құндылығын сезіне түсері анық. Қорқыт Атаның музыкалық мұрасы туралы да осы бөлімде айтылады.
Ал «Оғыз-нама» Оғыз қағанның ата-тегін, өмір жолын, күресін баяндайтын мифтік сюжеттегі ерлік жырға жатады. «Жыр негізгі екі бөлімнен тұрады:
1) Оғыздың өсуі, билікке келуі; 2) жорықтары мен соғыстары. Алғашқы бөлім шығарманың халық аңызы мен ертедегі мифтеріне сәйкесті екенін аңғартса, соңғы бөлімінен тарихи деректердің кейбір елесі көрінеді. Шығармада аты аталатын жер, тайпа, мемлекет аттары шындыққа жанасады», – дейді кітап авторы.
Тағы бір қайран қалатын жағдай, тым ерте туылғанына қарамастан, осы жырда қазіргі қазақ тілі құрамындағы көп сөздердің қаймағы бұзылмаған қалпында кездесетіні. Мысалы: тәңрі, өң, қас, шаш, шырақ, інжу, күн, ай, жұлдыз, көк, ет, бел, бөрі, жылқы, ат, киік, бұғы, төл, қой, айғыр, қымыз, сүт, теңіз, қап-қара, қып-қызыл, қылыш, қалқан, орман, жарлық, байлық, қыз, жігіт, тағы басқалары. Ескеретін бір жағдай, заманымыздың ХІІ ғасырынан бастап көркем әдебиет те негізінен оғыз-қыпшақ тілдерінде туып, дами бастаған. Беріректе, әсіресе Алтын Орда (ХІІ-ХІV ғ.ғ.) дәуіріндегі әдебиет көбіне қыпшақ тілінде жасалған. Ал қазақ халқы түрік тілдерінің ішінде осы аталып отырған қыпшақ тіліне жататыны белгілі.
Кітаптың төртінші бөлімі «Ауызша дәстүр арналары» деп аталыпты. Бұл бөлімде қазақ поэзиясындағы жыраулық дәстүр, Мұхтар Әуезов Жетісу ақындарының алтын діңгегіне балаған Сүйінбай мен бүкіл әлем заманымыздың Гомері, теңдесі жоқ ақын, жырау деп таныған Жамбылдың айналасы, олардың өлең өлкесіндегі айшықты мұрасы сараланады. Сүйінбай да, Жамбыл да өз уақытындағы, өз заманындағы ең атақты ақындармен айтысқан және солардың бірде-бірінен жеңіліп көрмеген құдыреттер еді ғой. Өз сөзімен айтқанда, Сүйінбай – қынаптағы қылыш, аспаннан түскен жасыл, соғып тұрған құйын, ескен қызыл жел, жүйріктей жалын тараған, күніне шауып жараған, айтысқанды шаңына көмген жүйрік, айтысқанның басынан өлең жаудырып, миын шайқалтқан жырдың бораны, қияқты сұңқар. Сүйінбай жырларынан оның алмастай өткірлігі де, шайқалған жорғалығы да, тұлпарлығы да, даңғыл жыраулығы да айқын көрінеді. Жамбыл Сүйінбайды өмір бойы өзіне ұстаз тұтып өткені белгілі.
Кезінде М.Әуезов: «Жамбылдың өз айналасына келгенде, қоюланған қалың үйір, үлкен шоғыр, ордалы өлеңді көруге болады» деген ғой. М. Жолдасбеков мына кітабында сол аталған қалың, іргелі ақынның көбі әлі зерттелмегеніне назар аударады. Сол кемшіліктің орнын толтырар деген ниетпен Майкөт, Қуандық, Құлмамбет, Сарбас, Кенен, Орақбай, Сауытбек сынды ақындардың өмірінен, шығармашылығынан жаңа дерлік мағлұматтар ұсынады. Біз солардың кейбіреулеріне ғана қысқа-қысқа тоқтала кетпекпіз. Осында аталатын Қабан кезінде өте ірі жырау болғаны, айлап айтса таусылмайтын ұзақ эпостарды, замана жайындағы терең толғауларды жырлағаны белгілі. Оның есімі өзінен кейінгі ақындардың аузынан түспеген. Сүйінбай жасында Қабанның көшінен жеті күн қалмай ілесіп жүріп батасын алған ғой. Ал, Майкөтке келсек, ол да аса ірі, өте шебер ақын. Оны оқушы қауым Құлмамбетпен айтысынан да, «Алпамыс» жырынан да анық біледі. Ол неше алуан эпостарды, қиссаларды жырлап, байтақ аңыз-әңгімелерді баян еткен. Жамбыл «Көрұғлы сұлтанды» Сарыбайдың асы өткен соң Әулиеатаға арнайы іздеп барып, сол Майкөттен үйренеді. Майкөт «Көрұғлыны» қырық күн жырлайды екен, Жамбыл он бес күн жырлаған. Құлан аян (Құлан аяқ емес Құлан аян – албанның бір тармағы, Құлмамбет шыққан рудың аты) Құлмамбеттің эпик әрі ірі айтыс ақыны екенін айтады автор. Құлмамбетті жеңгеннен кейін Жамбылдың атағы жер жарады. 1881 жылғы сол айтыстан кейін Құлмамбет Жамбылға құрметті аға, айнымас дос болып кетеді. Жамбылдың ауылына үнемі келіп тұрады. Қартайған шағында Оңтүстік өлкесін аралап, Әзіреті Сұлтанға (Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауи мавзолейі) барып зиярат етіп, қайтарында еліне жете алмай, Алматыдан алпыс шақырым жердегі Түргенде дүние салады. Ақынның өлер алдында айтқан өлеңін М.Жолдасбеков 1976 жылы Түргенде тұратын 93 жастағы бір қариядан жазып алып, «Жұлдыз» журналында жариялаған еді. Бұл өлең ақынның өмірінен көптеген құнды деректер береді: жетпіс жеті жасында дүние салғаны, артында кәрі анасы мен жалғыз ұлы қалғаны айтылып, албанның көптеген батырлары мен шешендерінің, қадірлі азаматтарының есімдері аталады.
Бұл төртінші бөлім автордың: «Кенен Әзірбаев – сан өнерді жарастырып тең ұстаған ұлы өнерпаз, жырау әрі ақын, жыршы әрі күйші, әнші әрі композитор, шежіреші әрі ел мұрасын сақтаушы үлкен қайраткер. Оның байтақ мұрасы халқымыздың биік эстетикалық мұраты есебінде ұрпаққа үздіксіз қызмет ете береді, ғалымдар тарапынан зерттеле береді. Қашанда оның аты ұлы Жамбылдың есімімен егіздің сыңарындай бірге аталатын болады. Жамбыл мен Кенен маңдайындағы қос шырақтай, халық поэзиясының айы мен жұлдызындай, мәңгі бірге жасайды, домбыраның қос ішегіндей бірге күй шертеді, жыл асқан сайын арман, құдырет, аңыз адамдарына айнала береді, алыстаған сайын Алатаудай сұлуланып, биіктей береді», – деген кемел пікірімен түйінделеді.
Сонымен, кітаптың «Алтын түйін» деп аталатын бесінші, соңғы бөліміне де келіп жеттік. Бұл бөлім Күлтегін ескерткішінің ғылыми көшірмесінің Қазақстанға әкелінуіне арналыпты. Бұл бөлімді оқып отырғанда біз сексеннің сеңгірінен асқан Мырзатай ағамыздың өзімен жүзбе-жүз кездесіп, ауызба-ауыз сырласып отырғандай күй кешеміз. «Қырық жылдан бері ойымнан кетпей жүрген тәтті бір аңсар бар еді. Ол өзім саналы ғұмырымды арнаған Орхон-Енисей ескерткіштерінің ішіндегі айбынды нысанасы – Күлтегіннің Көктасының қазақ елінің төрінде тұрғанын көру болатын. Сондай мүмкіндіктің туғанына, жай ғана көруді емес, сол арманымды өз қолыммен жүзеге асыруға орайын келтірген бақ-талайыма разымын. Ұлы Күлтегіннің көктасын таң сәулесімен бірге Астана қаласының вокзалында қарсы алған сәттегі және оның университеттің сарайындағы мәңгілік тұғырына қондырылған кезіндегі тебіренісімді айтып жеткізе алмаймын», – дейді ол ағынан жарылып. Күлтегін ескерткіші тұғырға қондырылып, ескерткіш ашылған сәттегі Елбасының: «Біз төл өркениетіміздің сілемі терең екеніне, өнегелі екеніне бұрын да қанық болатынбыз, бұрын да білетінбіз, бұрын да көңіліміз жететін. Бүгін баршамыз болып, қатпары қалың болғанмен, оқулығы жұп-жұқа көне тарихымыздың куәсімен жүздесіп, тағзым ету бақытына ие боп тұрмыз», – деген. Иманғалидың: «Елбасы Н.Назарбаевтың тапсырмасымен Қазақстан Үкіметі 1997 жылдан бері шұғылданған шаруаға бүгін нүкте қойылып, Көк түрктер дәуірінің баға жетпес рухани байлығы – Күлтегін ескерткіші орталарыңызға келіп орнықты... Бүкіл Түрк дүниесінің Құраны деп атауға тұрарлық осынау жазбалардың ең басты қасиеті, ең негізгі құдыреті – оларды жасаушылардың асқақ рухында, өр намысы, өлмес еркі, мұқалмас жігерінде», – деген, Олжастың Кеңес Одағы кезінде көне түрк ескерткіштерін көру үшін Моңғолияға әдейі іздеп барғаны, бабаларымыздың ұрпақтарына арнап тасқа қашап қалдырған өсиет сөздерін көргенде көзіне еріксіз жас келгені, кенет тасты зақымдаған таңбаны көріп, оның Шыңғыс хан кезінен қалмағанын бірден байқап, себебін сұрағанда, «осы тұста Кеңес Одағының әскери бөлімі бар, маңайдан нысана етер ешнәрсе табылмаған соң, солдаттары атқан ғой» деген жауапты естіп, жаны күйзелгені, Моңғолияның, Кеңес Одағының мәдениет министрліктеріне барып, бұл ескерткіштердің тек түрк халықтарының емес, әлем өркениетінің баға жетпес құндылықтары екенін айтып түсіндіруге тырысқаны туралы сөздерін толқымай оқу мүмкін емес.
Мен өз өмірімнің бес жылын Мырзекең туралы роман жазуға арнадым. Ол роман сәтті шықты. Шығармашылық тұрғыдан алғанда мен Мырзекеңді өзі бүкіл өмірін зерттеп, кітап жазған Жамбыл бабамызға ұқсатамын. Жамбыл бабамыз жүзге келгенше шығармашылық дарынынан, қуатынан айырылмаған ғой. Жылдар алға жылжыған сайын Мырзекең де өзінің шығармашылық, зерттеушілік, ұйымдастырушылық, еңбек ету қуатының мол екенін көрсетумен келеді. Мемлекеттік сыйлыққа ұсынылып отырған мына соңғы кітабы – соның айғағы.
Болат БОДАУБАЙ,
жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері