Мақпал Жұмабай: Қазіргі балалар – кішкентай данышпандар

balapan кішкентай көрермендердің сүйікті телеарнасына айналғалы сегіз жыл. Осы уақыт ішінде телеарна биікке қанат сермеп, белгілі бір деңгейде өсті. Талайдың balapan арқылы тілі шығып, таным көкжиегі кеңейді. Біз balapan телеарнасы тізгінін қолына алып, бірталай ұлттық жобаны өмірге әкелуге күш салып жүрген Мақпал Жұмабай ханымды әңгімеге тартқан едік.   – Мақпал, balapan телеарнасына басшылық қызметке келгеніңе де бір жылға таяп қалыпты. Осы уақыт ішінде біраз жобалардың тұсауы кесілгенінен хабардармыз. Жалпы, алға қойған мақсат пен меже орындалып жатыр ма? – Биыл balapan телеранасының ашылғанына 8 жыл толды. Бұл телеарна үшін көп уақыт емес. Бірақ 8 жылда тек балаларға өнім жасайтын теленарық қалыптасты. Бұрындары айтылған сын-ескертпелерді ескерсе де, түзей алмайтын кездер болған. Себебі техникалық, кәсіби мүмкіндік жетпейтін. Қазір «мына нәрсені жасай алмаймыз» деп айтуға еш негіз жоқ. Өйткені 8 жыл бойы телеарна толық қалыптасты. Бізге жаңаша жұмыс істеуге мүмкіндік туды. Өзім balapan телеарнасы ашылған кезде үш жыл жұмыс істеген едім. Ол кездегі balapan мен қазіргі balapan-ның мүмкіндіктерін салыстыруға келмейді. Қазір технология да, балалар да сәт сайын дамып жатыр. Жалпы, телеарнада жаңа маусым күзде ғана жарияланады. Енді біз мұны үш маусымға лайықтадық. Балалардың күн тәртібін, сабағын, жыл мезгілін ескердік. Мысалы, жазда бала миына онша жүк түсірмеу керек. Атап айтқанда, археолог ғалымдар мен балалар «Жұмбақ жер» атты археологиялық-тарихи телеэкспедицияның арқасында бір ай бойы Қазақстанның бүкіл облысындағы ескерткіштерді аралап шықты. Нәтижесінде 20-ға жуық тарихи нысанмен жақыннан танысты. Қазіргідей визуалды уақытта жотаның төбесіне шығып, «Мына жерде Отырар болған» десек, балалар оған онша қызыға қоймайды. Археолог ғалымдар мен қалпына келтірушілердің көмегімен 3D модельдеу арқылы тарихи ескерткіштердің түпнұсқасын жасадық. Және де археологиялық кешен басшылары ниетімізді қолдап, балалардың жәдігерлерді қолмен ұстап, көзбен көруіне мүмкіндік берді. Археологтар Қырым Алтынбеков, Зейнолла Самашев бастамамызға ерекше көңіл аударды. Мысалы, ауылға кіріп келгенде алдымыздан жалаң аяқ жүгірген балалар қуана қарсы алды. Себебі хабар апта сайын беріліп жатты. Ал біз сол уақытта ауылдарды аралап жүрдік. Яғни, біз балалармен бірге жүріп отырдық. Осы жоба арқылы дәл бүгін тарихқа деген жаңаша көзқарасты енгіздік деп ойлаймын. Айтыңызшы, кім бұрын археолог боламын дейтін еді?! Қазір балалар «мен археолог боламын» дейтін деңгейге жетті. Өйткені біз археологияны тылсым мен құпияға толы ерекше ғылым ретінде көрсете алдық. – Телеарна өз жобаларына сол саланың мүйізі қарағайдай мамандарын тартып келе ме? Бұл да балалардың сенімі мен қызығушылығын арттыруына септігін тигізетін шығар... – Әрине, солай. Жазда «Шахмат патшалығы» деген ауқымды жобамыз тұсауын кесті. Бізде халықаралық гроссмейстерлер аз ғой. Соның бірі Дәрмен Сәдуақасовпен бірге шытырман оқиға түрінде мультхикая түсірдік. Жаңа жобалардың ерекшелігі сол, қандай бағдарламаны алсақ та, сол салада жүрген ең мықты мамандарды шақырып, солардың тікелей қатысуымен жүзеге асырдық. Біз ғылыми жобалардың бәріне халықаралық деңгейдегі ғалымдарымызды тартамыз деп өзімізге талап қойғанбыз. Айталық, ғылыми жобаларымызға Назарбаев университетінің докторанттары, оқытушылары қатысты. balapan телеарнасы Сарапшылар кеңесіндегі ғалымдармен бірге қазақ ғылымын қазақ тілінде сөйлетуді мақсат тұтуда. Халық пен ғылым арасындағы байланыс үзіліп қалғаны жасырын емес. Тұлғаларды балаларға үлгі етуіміз керек Осылайша, ғалымдармен ұзақ келісім жүргізіп, эфирге тарта бастадық. Ал күзгі маусымда білім мен ғылымға тереңдей түстік. Ойын-сауық бағдарламаларды да басқа тұрғыдан зерттеп, ұсынуға тырысып жатырмыз. Үш маусымдағы жаңа жобаларға балалар да жылы жауап беріп, телекөрсетілім бойынша белгілі бір деңгейде өсім болғанын байқап отырмыз. – Жалпы, телеарналар өнімін қайталап беруден жалықпайды. Бұл үрдіс balapan телеарнасында да бар. Бұл жобаның рейтингі жоғары болғандықтан ба? – Бұл әлемде бар тәжірибе. Мәселе сол бағдарламаларды жоспарлауға байланысты. Балалар телеарнасының ерекшелігі, өз өнімдерін қайталап көрсетуінде, біздің арнамызда да төрт блокты бағдарламалау жүйесі болған. Яғни, эфирлік уақыт төрт бөлікке бөлініп, өнімдер қайталап көрсетілетін. Бірақ қазір төрт блокты бағдарламалау жүйесін екі блокқа ауыстырып, қайталауларды қысқарттық. – Бұл телеарна балалардың мемлекеттік тілде сөйлеуіне айтарлықтай үлес қосуда. Бүгінгі балалардың біразы телеарнаның стилімен сөйлейтін сияқты... – balapan мемлекеттік стратегиялық мақсаттан дүниеге келген телеарна. Әу баста, ашылған кезде мемлекеттік тілді дамытуды көздеді. Кез келген жаңа нәрсе балаларға бірден әсер етеді. Мысалы, өзім маман және ата-ана ретінде де balapan телеарнасының ықпалын білемін. Яғни, бүгін телеарнада бір нәрсе айтылса, ертең балалар тура соны айтып жүреді. Бір сөзге дұрыс екпін түсірілмесе болды, Қазақстанның бүкіл балалары солай қабылдап алады. balapan телеарнасын бірнеше миллион бала көреді. Біз соны түсіне отырып, қала мен ауыл баласының арасындағы алшақтықты жояйық деп шештік. Мысалы, қала баласының сапалы білім алуыға мүмкіндігі мол. Оны ата-анасы анда-мұнда үйірмелерге тасиды. Ал ауылдың баласы ше? Біз белгілі бір деңгейде қала және ауыл баласына ұсынылатын мүмкіншіліктер тең болғанын қалаймыз. Сондықтан да бағдарламаларды сапалы жасау үшін мықты мамандарды жұмысқа тарттық. Оның бір дәлелі – белгілі журналист Дархан Әбдік жүргізетін «+Шексіздік» жобасы. Онда біз көрерменімізге «балалар» деп айтпауға келісіп, оларды бір саты жоғары көтеріп, өзімізбен тең ұстауға шешім қабылдадық. Негізі, баламен тең дәрежеде сөйлессеңіз, ол да солай жауап береді. Қазір ашық қоғам. Бүгінгі балалар әлемдегі озық жобаларды ағылшын тілінде түпнұсқадан көре алатын деңгейде. Балаларымыз – ақылды әрі білімді. Балалардың біліміне инвестиция деп қарайтын заман туды. Ал мұндай балаларға сапалы дүние ұсынбасаңыз, қарамайды да. Біз бәсекелестікті ескеріп, жауапкершілікті сезіне отырып, шамамыз, мүмкіндігіміз жеткенше сапалы өнім жасауға тырысудамыз. – Шетелдік балаларға арналған телеарна басшыларымен әріптестік орната бастағандарың қуантты. Түркия, Жапония елдерімен арадағы келіссөздер нәтижесі қалай өрбіді? – Бүкіл әлемде балалар телеарнасы телекеңістіктің үлкен ауқымын алады. Ал анимация нарығы әлемдегі өте салмақты сала. balapan телеарнасы да халықаралық деңгейдегі байланыстарын бастады. Түркияның мемлекеттік ТРТ медиакорпорациясымен әріптестік орнатудың нәтижесінде бес маман тәжірибе алмасуға барып келді. Енді бірлескен жоба жасау турасында келіссөздер жүргізуге кірістік. Түбі бір түркі халқы болған соң, тәжірибеміз бен мүмкіндігімізді біріктіріп, сапалы дүние жасамақпыз. Сонымен қатар Қытай мемлекетінің CCTV телеарнасы түсіретін мультхикаяны елімізде көрсету мүмкіндігіне ие болуға күш салудамыз. Мұнымен қоса, Жапонияның ірі медиакорпорациясы NHK арнасы мамандары balapan телеарнасымен ынтымақтастықта болу үшін арнайы келді. Бірнеше сағатқа созылған келіссөздердің нәтижесінде бірқатар жобаны жүзеге асыру жөнінде келісім басталды. – Анимациялық фильмдерді сатып алуға қыруар ақша жұмсалатыны белгілі. Телеарна өнімдерінің қанша пайызын шетелден сатып алады? – balapan телеарнасы өнімдерінің 40 пайызға жуығын сатып алады. Бүгінде «Қазақстан» телерадиокорпорациясы әлемдегі ірі анимациялық компаниялармен жұмыс істеп, өнімді тікелей сатып алуына мүмкіндігі бар. Мысалы, сапалы өнім шығаратын The Walt Disney компаниясымен байланыс орнатылған. Бұл компания өз өнімдерін дубляждау құқығын бәріне бере бермейді. Бұл құқық біздің корпорацияда бар. Яғни, олардың даусын компанияда негізгі кейіпкерлерді ойнайтын актерлердің өздері бекітеді. Талаптары өте жоғары. Олар оған рөл сияқты қарайды. Осы байланыстың нәтижесінде корпорация, соның ішінде balapan телеарнасы дубляж деңгейін бірнеше сатыға көтерді. Әрине, көрерменнің талғамын ескеріп және бізде жоқ өнімдерді әкелуге тырысамыз. Телеарнамызда жарық көрген жобалар әлем бойынша өте өзекті дүниелер. Мультхикаялардың да өз рейтингі бар. Яғни, дүниежүзінде анимациялық нарық бірдей жүреді. Біз содан қалмауға тырысамыз. Біздің балалар құрылғанына 70-80 жыл толған алып анимациялық корпорациялардың өнімін көргеннен ештеңе жоғалтпайды. Өйткені Қазақстанның анимациялық нарығын шетелдікімен салыстыруға келмейді. Соған қарамастан отандық анимацияны дамыту үшін үлкен күш салып жатырмыз. – Бұл салада ауыз толтырып айтар жетістіктеріміз бар ма өзі? – Қазір анимациялық нарыққа тапсырыс беруші екі-ақ компания бар. Оның бірі «Қазақфильм» киностудиясы, ол толықметражды кинолар түсіреді. Алайда ол жылына бір немесе екі картинаны жарыққа шығаруы мүмкін. Осы ретте негізгі тапсырыс беруші – balapan телеарнасы. Бүгінгі анимацияны барынша дамытып, отандық мультипликаторларды жұмыспен қамтып отырған да біздің телеарна. Осы жауапкершілікті жақсы сезінеміз. Мысалы, balapan телеарнасында осы жылға дейін 25 анимациялық жоба түсірілген. Бұрын жылына орташа есеппен 3 мультхикая жасалған. Басқарма төрағасы Ерлан Тынымбайұлымен ақылдаса отырып, анимациялық өнімдердің санын көбейтіп, биыл бірден 10 ірі жобаны қолға алдық. Және оларды жүзеге асырып та үлгердік. Осы орайда бастамаларымызға қолдау танытқан, сенім білдірген Ерлан Қарин мырзаға алғыстан басқа айтарымыз жоқ. – Бүгінгі телекеңістікте ән мен биге арналған, яғни шоу бағдарлама көп. Соңғы кезде balapan мұндай жобаларды азайтып, ұлттық құндылықтарды дәріптеуге көңіл бөле бастапты. Осы тұрғыда кішкентай көрермендерге жол тартқан жобалар жайында айтып өтсең... – Телеарна эстрадалық бағыттағы бағдарламаларды толық жапты. Бұл тұрғыда телеарна балалар шығармашылығын, соның ішінде эстрада жанрын дамытуға елеулі үлес қосты. Бұл өз уақытында керек болды да. Биылдан бастап классикалық жанрға, ұлттық бағыттағы дүниелерге саналы түрде ден қойдық. Мысалы, Ерлан Қарин мырзаның бастамасымен жүзеге асқан «Мен қазақпын» жобасының балаларға арналған нұсқасы жоспарланып жатыр. Ал эфирімізге төрт ұлттық жоба жол тартты. «Алтын қазық» жобасы арқылы Астананың сыртына киіз үйлер тігіп, этноауыл жасадық. Оған қалада өскен 10-12 жастағы 16 бала іріктеліп алынды. Олар ауыл өмірін көріп, көшпелі өмір сүрді. Атқа отырды, жүн түтті, кесте тікті, сиыр сауды, құрт жасады. Нәтижесінде, балалардың бойындағы оң өзгерістерді байқадық. Көшпелі өмірден жеріне ме деп қауіптеніп едік, керісінше болып шықты. Балаларымыз кешке қарай оттың айналасында отырып, табиғатты жұлдыздар арқылы бақылап, ұлттық қарулар туралы әңгімеледі. Бұл жоба қаралым жағынан жақсы көрсеткіш беріп отыр. Демек, біз бұл бағытты әрі қарай да жалғастыра береміз. Тағы бір айта кетерлігі, бүкіл дәстүрді тамаша етіп көрсетуді, киіз үйдің жабдықтарын сәнді етуді қадағаладық. Сол саланың мамандары мен шеберлерін шақырып, этнограф-тарихшылармен тығыз жұмыс істедік. Сол сияқты ұлттық би туралы «Қосалқа» жобасы қазақтың би тарихына шолу жасайды. Әрбір қимыл-қозғалыстың қандай мағына беретінін түсіндірдік. Сол жоба арқылы қыздарымыз би үйреніп, тіпті, ол биге қандай киім кию керектігін, оны тігуді де меңгереді. Одан бөлек, ұлттық қолөнер туралы «Үйрен де жирен» жобасы бар. balapan телеарнасының кішкентай жүргізушілері еліміздегі танымал шеберлердің шеберханасына барып, текемет басады, алаша тоқиды, домбыра жасайды. Ұлттық жобаларымыздың ішіндегі сүйектісі – «Қоңыр қаз» жобасы. Мультфильмдеріміз көрермен мен музыка мамандарының жоғары бағасына ие болды. Зира Наурызбаева бастаған мамандармен бірге 20 күйге екінші өмір сыйладық. Бәріміздің есімізде «Ақсақ құлан» күйінің аңызы сайрап жатыр. Бұл жобамыз осы аты аңызға айналған мультфильмнің заңды жалғасындай. Кей күйлердің аңызын тірілтсек, кей күйлерге жаңаша мағына беріп, сценарий жаздық. Бұл жоба қазір эфирде жүруде. Меніңше, бұл balapan телеарнасының руханиятымызға қосқан үлесі. Кішкентай балақайлар күй ойнай бастағаннан-ақ теледидар алдына отыра қалады екен. Себебі ұлттық код, ұлттық музыка қазақ балаларының қанында бар. Сондай-ақ, алғаш рет супер қаһармандарды шығаруды қолға алдық. Өз супер батыры болмаса, балалар басқа елдің кейіпкерлерін батыр етеді. Біз «қазақтың супер қаһарманы қандай болу керек?» деген сауалнама жүргізіп, сурет көрмесін ұйымдастырдық. Содан ұққанымыз, қаһарман ұша алатын, қаруларды қолдана алатын, жақсылық жасайтын, адамдарды зұлымдықтан құтқаратын болуы керек. Балалардың қиялына жүгінсек, басы Бэтмандыкі, сауыты қазақтікі, қаруы аралас. Қысқасы, балалар қазақтың супер қаһарманын елестете алмайды екен. Осы тұрғыда көп уақытты жоғалтып алғанымызды білдік. Сөйтіп, тәуекелге бел буып, Сарапшылар кеңесімен ақылдаса отырып, үш жобаны өндіріске жібердік. Соның бірі – мифке құрылған «Айдар» жобасы. Ол қаруларды еркін қолданатын, ұшатын, бір әлемнен екінші әлемге еркін өтетін кейіпкер. Біз қазақтың мифтік еңбектерін қаза отырып, Ескілік деген жағымсыз кейіпкерді де тірілттік. Сондай-ақ, «Дала ойындары» атты супер қаһармандар мультфильмі түсіріліп жатыр. 2050 жыл. Қазақстанда технологияның дамыған кезі, айналаның бәрі шыны. Сондай заманда балалар табиғат аясына барады, сонда жүріп адамнан, табиғаттан алыстап кеткенін біліп, ұлттық рухы оянады. Алдағы уақытта болуы мүмкін қауіп-қатерлерді сол мультфильмде көрсетіп, балаларды табиғатқа, достыққа қайта оралттық. Үшінші үлкен жоба – «Ертемір». Темір деген бала қауіп төнгенде Ертемірге айналып, айналасына көмектесіп, Қазақстанды құтқара бастайды. Осы жобалар үшін қатты толқып, толғатып жүрміз. Балалар қабылдай ма, жоқ па? Қазір бәрі дайын. Тәуелсіздік күніне орай Астана мен Алматы қалаларында тұсауын кесіп, кішкентай көрерменге ұсынамыз. Біз барымызды салып, супер қаһарманды жасадық, ендігі жауап балаларда. Егер сәтті боп жатса, қуанамыз. Ал сәтсіз болса, осы тұрғыда әрі қарай жұмыс істеуді жалғастырамыз. Ең бастысы, тәуекелге барып, алғашқы баспалдақтан өттік. – Демек, телеарна 12 жасқа дейінгі көрерменді толығымен қамтып отыр ма? – balapan телеарнасының көрермен ауқымы өте үлкен. Тіпті, 1 жасқа дейінгі баланың ай сайынғы өсуінде ерекшелік бар. Ал 12 жасқа дейін аудитория кең болса да, бәрін игеруге тырысамыз. Кейде ата-аналар «Менің балам ересек еді, сендер бөпеге айтатын әңгіме айтып кеттіңдер! Немесе балам кішкентай, жобаларыңыз неге ересектерге арналып кетті?» деп ренішін білдіреді. Ата-ана бізге түсіністікпен қарауы керек. Соңғы зерттеулерге сүйенсек, біздің аудитория көрерменінің жартысынан көбі – ата-аналар. Таңертең балалар мектепке кеткенде бөбектер үшін, түсте сабақтан оралған балалар үшін, ал кешкі сағат 9-10 арасында жасөспірімдер үшін жұмыс істейміз. Әрине, шетелде әр жасқа арналған телеарна бар. Біздің елімізде де болашақта солай болары анық. Тіпті, кейін бірнеше телеарна болуы да ғажап емес. balapan алғашқы ашылған кезде бәрі тақыр жерден басталды. Ал қазір ол жылына 10 анимациялық жобаны, 40 шақты тележобаны еркін өндіретін арнаға айналды. – Бір жылға 50 жоба жоспарланғанын айтып едің. Неше жоба эфирге жол тартты? – 50 жобаның 40 шақтысы эфирде көрсетіліп жүр. Жаңа жылға дейін қалғанының тұсауын кесеміз. Телеарна биыл үш телехикая ұсынады. Қазір «Ақ құс» көрерменге жол тартты. «Тентек» және «Теңбіл доп» таяу уақытта көрсетіле бастайды. Balapan телеарнасы ашылғалы екі маусымнан тұратын 3 телехикая түсірілсе, биыл біз бірден үш телехикаяны түсіруге мүмкіндік алдық. Нәтиже қуантарлық. «Ақ құстың» бір сериясының интернеттегі қаралымы 200 мыңға жетті. Сонымен қатар, «Сынық сынып», «Көке», «А 4» ситкомның екеуі эфирде. Мұның да қаралымы жоғары. – Өзіңнің балаларың balapan телеарнасын көре ме, әлде... – Балалардың эфирді көру тәртібіне байланысты айтқан көзқарасым бүгін туған байлам емес. Мұны үйде де ұстанамын, тыйым саламын. Балаларым гаджеттерді қолданбайды. Белгілі бір деңгейде көштен қалмау үшін шекті уақытқа қана беремін. Телеарнадан да өздеріне қатысты дүниені тамашалайды. Үлкенім 8 жаста, кішкентайым 3 жаста. Үлкен баламның туған күніне телефон сыйлап едім, бес күн ғана ұстады. Сосын: «Анашым, мен әлі дайын емес екенмін. Ойымның бәрінде телефон тұрады. Сабақ оқуға кедергі келтіреді», – деп қайтарып берді. – Қазір балалар ерекше ақылды, жаңа технологияның құлағында ойнайды. Оларды анау-мынау дүниемен алдай да, сендіре де алмайсың. Балаларға арналған телеарна басшысы ретінде бүгінгі балаларға қандай мінездеме берер едің? – Бүгінгі балалар сіз бен біз ойлағаннан да ақылды, білімді. Телеарна басшысы ретінде ата-ана, бағдарлама жасаушылармен сөйлескенде: «Бізге балаларға бала деп қарауды, оларды бағаламауды қою керек. Қазіргі балалар – кішкентай данышпандар. Олар жыл сайын дами түсуде», – деймін. Мысалы, «I balapan» жобасы арқылы IT саласындағы мықты қазақтілді мамандарды шақырып, жаңа трендтерді, яғни сайт, бағдарлама жасау, кодтауды эфир арқылы үйрете бастадық. Сол жоба физика-математика мектептерінде сабақ барысында қолданылады екен. Бұл біз үшін үлкен мәртебе. – «Қазір сынақты көтере алмайтын балалардың армиясы келе жатыр» деген едің бір пікіріңде. Мұны неге сүйеніп айтқаныңды білуге бола ма? – Өмір жеңіс пен жеңілістен тұратынын түсіну керек. Қазір кейбір балалар байқаудан жеңіліп қалса немесе кастингтен өтпей жатса, өмірден түңіліп кетеді. Оған ата-ана да өз тарапынан үлес қосуда. Бұл жолы болмаса, келер жолы жеңетінін баласына айтып түсіндіруі керек. Balapan телеарнасында «Бала time» деген ата-аналардың уақыты бар. Аптасына жарты сағаттан екі күн тікелей эфирден көрсетіледі. Мұнда дәл қазір бізді толғандыратын мәселелер сөз болады. Айталық, «баланы үйірмелерге апара беру дұрыс па, бұрыс па?», «Бала психологиялық өзгеріске ұшырағанда ұрсуға бола ма, жоқ па?», т.б. жайттарды мамандар талқыға салады. Алайда «Балалар арнасынан неге үлкендердің әңгімесін бересіздер?», – деп сынағандар да болды. Бұл үлкендердің балалар туралы әңгімесі ғой. Мұндай әңгіме тек ас үй мен баласын мектеп алдында күтіп отырған ата-ана ортасында ғана айтылады. Бұл мәселені айтпасақ, түйткілмен қалай күресеміз? Бізге бір күнде еліміздің шалғайдағы елді мекендерінен 40-тан астам қоңырау түседі. Бәрі де сұрағына жауап алуға тырысады. Сол сияқты елімізде үйден шықпай отырған қаншама мүгедек бала бар. Соған орай ерекше балаларға арналған «Дос болайық» хабары көрсетіліп жүр. Оған жүргізуші болуға осы саланы жақсы білетін маман Аружан Саинға ұсыныс жасадық. Мұндағы мақсат – кемістігі бар адамды мүсіркеуді доғару. Оның солай болып туылғанын және мұның қалыпты екенін көрсету. «Дос болайық» дей отырып, ол балалардың еш айырмашылығы жоқ екенін және солай болғанына кінәлі емес екенін айтқымыз келді. Тіпті, бағдарламада баланың мүгедектігі туралы бірде бір сөз айтылмайды. Керісінше, басқа балалар оның өнеріне қызығады. Мүгедек балалар үйде отыра бермей, қоғамға араласуы керек. Оларға қалыпты қарап, қолұшын созуымыз қажет. Qareket бағдарламасына қатысқан сал ауруына шалдыққан 12 жасар Назерке Аймұратова balapan телеарнасына жүргізуші болғысы келетінін айтыпты. Сол күні продюсері хабарласып еді, ертесіне «Қаламгер кітапханасы» бағдарламасына жүргізушілікке алдық. Біздің ұстаным – барлық бала бірдей. Кішкентай қыздың арманын орындау арқылы қаншама балаға үміт сыйладық. Осындай көзге көрінбейтін, өзіміз ғана сезетін «ерліктеріміз» бар. Кейде қуанып, жылап та аламыз. Әлгіндей сәл нәрсеге морт сынатын балалар өмірге құштар осындай жандардан үлгі алса деймін. – Әңгімеңнен ұққаным, телеарнаға ата-ана тарапынан ескертпе, уәждер көп айтылатын сияқты. Ал оларға өз тарапыңнан айтатын ұсынысың бар ма? – Бүгінде Қазақстандағы ата-анамен тығыз жұмыс істейтін мекеменің бірі – balapan телеарнасы. Айта кететін мәселе, balapan телеарнасын балаларға үздіксіз көрсетуге болмайды. Маман ретінде байқағаным, таңертең қосылған телеарна әнұран аяқталғанда өшеді. Бұл баланың денсаулығы үшін аса қауіпті. ДСҰ-ның зерттеу нәтижесі бойынша, балаға телеарна көру уақыты белгіленген. Бұл баланың психологиялық әлеміне, жан дүниесіне әсер етеді. Сіздердің «Turkistan» газеті арқылы ата-аналардан балалардың телеарнаны көру уақытын қатты қадағалауын сұраймын. Өйткені қауіпті, емі жоқ кей аурулардың дені балаларды телеарнаға біржола тапсырып тастаудан туындайды. Бүгінде осы мәселені қоғамдағы кез келген отбасынан байқауға болады. Себебі ата-ана баланы жұмсаса, орнынан көтерілмейді, теледидарды өшір десе, өшірмейді. Бұл қауіптің алғашқы белгілері. Мысалы, 3 жасқа дейінгі бала теледидарды 15-20 минут қана қарауы керек. Ал 8 жастан асқан бала 30-50 минут көруі тиіс. Ал бізде, өзімнің пайымым бойынша, әр бала кем дегенде 4-5 сағат тапжылмай қарайды. Мұның зиянын қазір болмаса да, кейін байқаймыз. Сол кезде ата-ана өкінетін болады. Сол үшін balapan телеарнасына белгілі бір деңгейде тәрбие, білім беретін және ата-анаға қосымша құрал ретінде қарауын сұраймын. Себебі ондағы көрсетілетін бағдарлама әр жасқа арналған. Баланың санасы сан-саққа шашырап, тұлға ретінде өзін жоғалтуы мүмкін. Әрине, біз үшін балалардың телеарнаны көргені әлдеқайда жақсы, бірақ баланың болашағын ойлауымыз керек емес пе? Біз осындай әңгімені айту арқылы ата-ананы да тәрбиелеуге тырысамыз. «Иә, заман қиын. Жұмыс істейсіз, түсінеміз. Баланы қадағалау керек. Сіз тиісті жобаны ғана көрсетуіңіз керек» дейміз. Телеарнаны қарау мәдениеті қалыптасуы қажет. Біз бүгінде ата-ана, ұстаз, ақыл айтушы функциясын мойнымызға алып отырмыз. Әрине, бұл өкінішті жағдай. – Мақпал, сені көпшілік журналист, ақын ретінде біледі. Қым-қуыт тірлік арасында жеке шығармашылығыңа уақыт таба алып жүрсің бе? – balapan телеарнасына келгенім – шығармашылығым үшін жаңа тыныс ашты. Бүгінге дейін шешімін таппаған дүниелер осы жерде көріне бастады. Кей мәселені басқа қырынан, кей кезде ауқымдырақ көруге мүмкіндік алдым. Осыған дейін медианың барлық саласында жұмыс істедім. Соның бәрін шығармашылығыма қолданып келемін. Сондықтан шығармашылық мен үшін бірінші орында. Алайда шығармашылыққа жұмысты, жұмысқа шығармашылықты араластырмаймын. Жұмысқа барыңды салу керек, сәт сайын үйрену керек. Неге десеңіз, бүгінгі білгенің ертең маңызды болмай қалуы мүмкін. Ал шығармашылық басқа, ол жерде толық еркінмін, азатпын. Бұл жердегі ережені өзім жазамын. – Әңгімеңе рахмет! Шығармашалық табыс тілеймін!

Сұхбаттасқан  Динара Мыңжасарқызы 

Серіктес жаңалықтары