Жекеменшiк мешiт руға қызмет ете ме, әлде дiнге қызмет ете ме?

— О»№ар а№а, ё»гiмемiздi жекеменшiк мешiттердi» пайда болу себебiнен бастасағ. Нелiктен Алла Таала ғйлерi жеке меншiкке айнал№ан?— Дiнге ғатысты тќжiрибе­сiз­дiктен бе, ёлде тиiсiнше мён бе­рiлмегендiктен бе, ёйтеуiр 1992 жылы ғабылдан№ан “Дiни сенiм бос­танды№ы жёне дiни бiрлес­тiктер туралы” За»да дiндер мен дiн атын жамыл№андарды» бёрiне еркiндiк берiлген. Сол кезде жёне онан кейiн де елiмiздегi мешiттердi» кәпшiлiгi жеке дiни бiрлестiк боп тiркелiп кеткен. Осындай жа№дайды» одан ёрi жал№асуына 2000 жыл­ды» маусымында әткен мҒсыл­мандарды» 3-ғҒрылтайында ІМДБ басшылы№ына белгiлi исламтанушы №алым °б­саттар ғажы Дербiсёлiнi» келуi тоғтау салып, iстi о»№а бет бҒр№ызды. Бас мғф­тидi» бас­тауы­­мен жғргiзiлген санағ кәрсеткендей, сол кезде елiмiзде 1402 мешiт болса, оны» небёрi 284-i №ана Іазағстан мҒсылман­дары дiни басғармасына ғара­№ан.БҒрын№ы дiнбасыны» басға­ру ёдiсiнен бе, ёлде жеке басы­ны» iс-ёрекеттерiне ғарап па, сол кез­дегi мешiттердi» денi Дiни бас­ғарма№а оппозицияда бол№а­ны жасырын емес. Жа»а бас­шылығты» дiни iстердi әр­ке­ниеттi жолмен жғргiзуi­нi» нё­тижесiн кәрiп, 4 жылда 1014 мешiт жеке бiр­лес­тiктен бас тартып, Дiни басғарма ғарауына әтiп, бәлiмшесi болып ғайта тiркелдi. Іал№андары да ёлi тiркелу ғс­тiнде. Оларды» Дiни бас­ғарма ғарауына әтудi» тиiмдiлiгiне кәздерi жеттi. өйткенi бiр орталығтан ғызметi ғйлестiрiлiп, жғйелi жғргiзiледi. Мешiт тiзгiнi бiлiктi де бiлiмдi имам№а тиедi, дғм­шелiктен арылады. Сол арғылы ёр тғрлi жат а№ым­ны» тынысы тарыла тғседi. Жа­сырып-жабары жоғ, жеке дiни бiрлестiктер ме­шiттерiнi» iсiне кғмён тууына негiз бар. Онда нендей уа№ыз, ғай мазүаб бой­ынша №ибадат амалдары жғрiп жатғаны бiр Алла№а аян. Алматы ғала­сында№ы 25 мешiт ғазiр тғгел ІМДБ ғарауында. Осы№ан дейiн әз алдына жеке дiни бiрлестiк боп келген Алматыда№ы жал№ыз “СҒлтан Іор№ан” мешiтi де ағы­рында Дiни басғарма ғарауына әттi. Жалпы, ІМДБ-№а ёлi тiр­келмеген мешiттердi» 103-i бiр №ана О»тғстiк Іазағ­стан облы­сында. Бiрағ әткен жыл со»ында О»тғстiк Іазағ­стан облысы ёкiмшiлiгi жғргi­зген сауалнама№а соларды» да басым кәпшiлiгi ІМДБ-№а тiркелгiсi келетiндiгiн кәрсеткен. Жуырда оларды» алды келе бастады. — Жалпы жекеменшiк атау­ында тҒр№ан не бар деп ғарсы дёй­ек айтатын кiсiлер де бар шы№ар. Ал, дiндегi меншiктену тғрлерi ғандай келе»сiздiктерге ёкеп соғтыруы мғмкiн?— Елде тыныштығ, бiрлiк, ынтымағ бол­сын десек, ме­шiттер бiр орталығға ба№ынуы керек. Оларды» iс-ёрекеттерi бiр ор­талығты» ғада№алауында бол­№аны жән. өз заманында дана Абай: “Бас-басына би бол№ан ә»кей ғиғым, ёнекей, бҒз№ан жоғ па елдi» сиғын”, — де­мекшi, дiни-руханият сияғты жауап­ты мёселеге аса байыппен ғарау керек. Себебi бҒл халығ­ты» сенiм-сезiмдерiмен байла­ныс­ты әте нёзiк нёрсе. Ел бiр­лiгi сағталып, кғшейе тғссiн десек, жекеменшiк мешiттердi» тiз­гiнiн тартған жән. Мёселен, ёсiресе, О»тғс­тiк Іазағстан облысында бiр­ғатар жеке мешiттер белгiлi бiр ру№а тиесiлi, басға ру адамдары о№ан бармайды деседi. МҒндай мешiттерде бiлiмiне ғарамай, о№ан молда етiп әз руласын алатын кәрiнедi. Тiптi, бет сипа­ту№а жетер­лiк азырағ жаттап ал№ан “ғоры” бар дғмше болса да, бёрiбiр. МҒны» бёрi дiннi» дамуын тежейдi. Ал, Ислам дiнi әз iзбасарларын ешғашан ру тғгiлi, Ғлт, Ғлыс, тiптi е» ёрiсi нёсiлге де бәлмейдi. Егер жекеменшiк мешiт­тердi» имамдары да Дiни бас­ғарма ғарама№ында№ы кент, аудан, ғала имамдары секiлдi аттес­та­циядан әтсе, оны» шама-шарғы белгiлi болар едi. өткен сёуiр айы­ны» басында ІМДБ ғҒзы­рында№ы дiн ғызмет­кер­лерiн аттестациялау аяғталды. Онда имам­дарды» бiлiктiлiгi мен бiлiмi №ана анығталып ғоймай, жама№атпен ғарым-ғатынасы да жан-жағты зерттелдi. Сынағтан сғрiнбе­ген­дерi әз орындарына ғайтып оралса, сыр бергенi орнын ёл­деғайда бiлiмдi ма­ман№а босатып берiп жатыр. Жекемен­шiк мешiттерде мҒндай сынағ жоғ. Халғымыз: “Дғмше молда ел бҒзар”, — демей ме?! Сол же­кеменшiк мешiттерде ёрғалай келе»сiз жа№дайлар Ғшы­­расып жатса, о№ан дiни бас­ғарма еш­те»е де жасай алмайды. Себебi оларды» iсiне араласуына ғҒғы жоғ. Олар жеке за»ды тҒл№а. БҒл кғндерi бiрғатар ғала тҒр№ын­дарыны» пошта жёшi­гiнен “Хизб-ёт-Тахрир” Ғйымы­ны» халифатты насихаттайтын ғн­парағ­шалары iшiнара болса да табылып жатыр №ой. Осы тектес уа№ызды» жеке­меншiк мешiт­терде де жғргiзiл­меуiне кiм ке­пiл? Ал, бiздегi атғарылып жатған игi iстер жёне аттестация ондай келе»сiздiктi» жолын кеседi.— Мешiттердi салу тёртiбi ғандай? О№ан рҒғсатты ёкiмшiлiк бере ме, ёлде мғфтият бере ме?— Мешiт салу ғшiн, алды­мен, жер алу керек. Ал, жер алып, №имарат тҒр№ызу№а рҒғ­сатты тек жер­гi­лiктi ёкiм­шiлiк бере­тiн. БҒ­рын сәйтiп кез келген адам мғф­тиятсыз-ағ ёкiмшiлiк­тi» рҒғсатымен мешiт салып ала беретiн. °бсаттар ғажы ғой№ан талап арғасында 2000 жыл со­»ынан бастап мешiт салушы­лар Дiни басғарма ғҒзырында бо­латынды№ын тiл­хатпен растап, болашағ №имарат жобасы елек­тен әткiзiлгеннен со» рҒғсат алатын болды. Десек те, ғайта тiркелу мёселесi кейбiр ауылдығ мешiттерге бiрғатар ғиындығтар ту№ызып отыр. Мёсе­лен, ғайта тiркелу ғшiн мешiттер ғҒзырлы орын­дар№а 16 мы»дай те»ге тәлеуi керек екен. Ауылда№ы кейбiр ме­шiттерге мҒн­дай ғаржы табу о»ай емес. БҒл жа№дайды пайдаланып, кейбiр пысығайлар мешiтке әз ата-бабасыны» атын бергiзсе, тiркету шы№ынын кәте­ремiн деп шарт ғоятыны туралы бiзге хаттар да тғсiп жатады. Осы­№ан орай, Бас мғфти ¶кi­меттен мешiттердi» тегiн тiрке­луiне та№ы да бiрер ай мҒрсат беруiн сҒрады. — Мешiттерге ата-баба аттарын беруге бола ма? Исламда бҒл мёселе ғарас­тырыл№ан ба?— БҒрындары мғфтият­ға ауғатты адамдар келiп: “Егер ата-бабамны» аты берiлсе, мешiт салам”, — деп шарт ғояды екен. Осылайша дiнге ғатысы жоғ адамдар атта­рыны» ме­шiттерге берiлу жа№­дайы Ғшы­расған. Жа»а басшылығ ғазiр салы­нып жатған мешiт­терге ат бер­мес бҒрын, есiмi Ғсы­ныл№ан адам­­ны» дiни-руханиятға ған­шалығ ға­тысы барын тәр­алға мёжiлiсiнде ғарайды. МҒсылман елдерiнде мешiттер ёдетте Пай­№амбарымыз (с.№.с.) бен оны» сахаба­ла­ры, дiн №Ғ­ламаларыны» аттарымен аталады. ІМДБ жалпы мешiт аттарын зерделеудi ғол№а алып, ғазiр мёселе ғада­№алануда.— Мешiттердi салдыр№ан кiсiлердi» оны әз жеке мғддесiне пайдалан№ан жа№дайлар болды ма? — Мешiт Алла ризашылы№ы ғшiн салынады. өкiнiшке орай, оны жеке бас пайдасы ғшiн пайдалану№а тырысу ёре­кетi аз да болса Ғшырасған. Мешiтке бiреулер әз балаларыны» атта­рын берiп, ёрi оны әз уысында Ғстап, табыс тапғысы да келген. Бiрiншiден, мҒнан сауап кемидi, екiншiден, бҒлай ету иманды­лығға жатпайды. БҒ№ан бiр ғлгi: Бiрiккен Араб °мiрлiгiнi» °бу Даби ғоры сол жағта№ы бай адам­дар зекетiне бiздi» елде ара-кiдiк мешiттер сал№ы­зуда. Іайырым­дылығ ғоры салын№ан мешiттi» суретiн зекет берушiге: “Сiз бәлген ғаржы№а мына мешiт салынды!”— деп, кәрсетедi. Ол болса, Алла­ны» рахымынан ғмiттенiп, сауап кғтедi. МҒнда ешғандай да жеке бас пайдасы жоғ.Бiзде кейбiр мешiт сал­ды­рушылар имамдарды ғолбала еткiсi келедi. Негiзiнде имам – мешiттегi жауапты тҒл№а, мешiт – Алланы» ғйi. Оны кғтiп Ғстап, жама№атын кәбейту, иманды­лығты арттыру – имамны» шаруасы. МҒхаммед (с.№.с.) Пай№амбарды» бiр хади­сiнде: “Кiм жерде бiр мешiт сал­дырса, о№ан Алла жённатта сарай салып бередi”, — делiнген. Осы­ны тғсiн­бейтiндерге не шара?! Сауаптан ғҒр ғалады. Мешiт ёдебiн бҒзады. Атағ ғуып жғргендер мен мешiт десе селт етпейтiн ёкiм-ғаралар ғлгiнi Елбасынан неге алмайды? Ел­басы Шамал№ан ауылында ғлкен мешiт­ салдырды. Сол сияғты белгiлi мемлекет ғай­раткерлерi И.Тасма№ам­бетов, Н.Абығаев та әз ту№ан ауыл­дарында кереметтей мешiт­тер тҒр№ызды. Ат ғою№а аралас­ған жоғ— Дiни басғарма№а елдегi кғллi мешiттердi» жҒмысын ғада№алап отыру ғҒғын беруге болмай ма? Осы арғылы мғфтият жекеменшiк мешiттерде беле» ал№ан за»сыз­дығ­тарды тыю№а мғмкiндiк алар едi.— Жо№арыда айтғанымдай, 1992 жылы ғабылдан№ан Дiн туралы За» — ғазағша айтғанда, жалпағшешей за». Экономи­када№ы “ашығ есiк саясатындай” еркiндiкке негiзделген бҒл зa» жекеменшiк мешiттер тғгiл, шетелдерде тыйым салынып, ға№ыл№ан-со№ыл№ан ёртғрлi дiни а№ымдар№а да еркiн жол ашты. Осыны тғсiнген Дiни басғарма 2000 жылды» ғазан айында бҒл зa»№а әзгерiстер мен толығты­рулар енгiзу жәнiндегi нағты Ғсыныстарын Парламент пен ¶кiметке жолда№ан. Алда№ы ғазан айында о№ан да тәрт жыл толады. За» болса толығтыру мен әзгерiс кғткен кғйiнше ёлi кғнге ғабылданбай жатыр. Сол ескi за»ны» әзi Ресейдi» Дiн туралы за»ыны» кәшiрмесi деседi. Сәйткен Ресей кейiн бҒл за»ны» осал тҒстарын дәп басып, келiм­сек секталар№а тыйым салар­лығтай әзгертулер мен толығ­тырулар енгiздi. Ал, ғазағ халғы таби№атына жат тексiз секталар№а мҒғтаж ба? ІҒдай№а шғкiр, ғазағ халғы он ғш №асыр бойы Ислам дiнiнде. Ал, атал№ан ке­лiм­сек секталар халығты бәлiп-бәлiп алып, елдегi дiни сауатсыздығты пайда­ланып, неше алуан ёдiспен әз ғатарларына тартты. Олар тым айлакер. Ха­лығты “а№ылшын тiлiн, компью­тер ғйретемiз” деп әз торына тғсiрдi. Бiр халығты» бiрнеше дiнге бәлiнуi — ғлкен ғай­№ы-ғасiрет. Тiптен, оларды» тым алыс­ты ме»зейтiн зымиян ба№­дар­ламалары жәнiнде баспа­сәзде ёлденеше рет жазылды да. Дiн­басымыз да бҒл туралы Пар­ла­ментте бiрнеше рет баяндады. Тезi­рек за» ға­былдау№а шағырды жёне оны мен де шектелмей осы әткiр мёселенi 2003 жылы Астанада әткен ёлемдiк жёне дёстғрлi Ғлттығ дiндер лидерлерi съезiнде, Елбасы алдында айт­ғанын теледидар арғылы бғкiл республика халғы кәрiп ты»­дады. — О»№ар а№а, ғалай ойлайсыз, Батыс елдерiнде мҒсылман ёлемiне деген ғысымшылығ пен миссио­нерлiк ғызметтердi» барынша ал№а ғойылуы оларды» Ислам дiнiнi» ёлемге таралуынан ғауiптенуiнен де емес пе?— Ислам – кемел дiн. ІҒран — Іасиеттi тәрт кiтапты» со»­№ысы, ғорытындылаушы кiтап. Ислам дiнi кғн санап кғшейiп келедi. °лемдегi 1,5 млрд. халығ мҒсылман дiнiн Ғс­танады. Батыс елдерiнi» әзiнде тумы­сынан христиан, ағыл-ойды» алып та жайса»дары әз дiндерi мен Исламды салыстыра зерттей келе, жғрек ғалауымен та»дау­ларын жасап, мҒсылман болды, болып та жатыр. Кезiнде кәр­нектi немiс ағыны Гете, а№ыл­шын жазушысы Бернард Шоу да осы дiнге бас иген. Орыс хал­ғыны» Ғлттығ мағта­ныш­тары — классиктер А.С.Пушкин мен Л.Толстойды» мҒсыл­мандығға айрығша бғйрек бҒрып, шы№ар­маларына арғау еткенi тарихтан мёлiм. “Дiндi — апиын” деген коммунистер пiр тҒтған Карл Маркс Исламды иуда мен хрис­тиан дiндерiнен ёлдеғайда жо№ары ғойып, оны» тазалы­№ына сғйсiнiсiн жасыра алма№ан. МҒхаммед (с.№.с.) Пай№амбар туралы жғрекжарды лебiзiн шынайы мҒсыл­ман ау­зынан шығты десе бол№андай. Ал, кешегi комму­нистердi» дiндар­ларды ғудалап, мешiттердi жапғанына тарих куё.Бғгiнгi Американы» бiрғатар таны­мал тҒл№алары, спорт жҒл­дыз­дары байыр№ы ғатолик дiнiнен бас тартып, Исламды ғалады. Ислам — №ылымдарды» №ылымы. Оны» мёнiн пара­саттылар №ана тере» тғсiнедi. Батыс елдерi Ислам­ны» кғшейе тғсуiнен ғауiптенiп, байбалам салып, о№ан тғрлi “измдердi” та»ып ёлек. Кғрес ғшiн ғор­№анысты» е» сенiмдi тёсiлi шабуылды та»да№ан. Ислам – хағ дiн. “Ислам” деген атты» әзi “бейбiтшiлiк”, “ты­ныш­тығ” деген ма№ынаны бiл­дiредi. Егер иудаизм дiнiнi» негiзi – шындығ болса, хрис­тиан дiнiнi» әзегi – шексiз сғйiс­пеншiлiк. Ал, Ис­ламда шындығ та, сғйiс­пен­шiлiк те, бiлiм де, тазалығ та бар. Кемелдiгi де осын­да. — Евангелистер насихаты кғштi. Олар кәшелер мен ғй ара­лап, насихат жғргiзедi. Ал, мҒсылмандығты имамдар мешiтке келгендерге №ана уа№ыз­дай­ды да, жастар арасында, кәше­лерде мҒндай iс-шараларды азырағ жғргiзедi. Неге?— Алдымен, бҒл мёселе ғар­жы№а барып тiреледi. Мёселен, келiмсек секталар артында ал­пауыт елдер мен АІШ-ты» орталығ барлау бас­ғармасы секiлдi алпауыт Ғйым­дар тҒр. Жыл сайын оларды» ғыз­метiне кемiнде 13 млрд. доллар жҒм­салады екен. Ал, бiзде “дiн — мем­лекеттен бәлек”. Ха­лығ­ты» жа№дайы, ёл-ауғаты белгiлi. °лгi миллиардтар дғниенi тә»кермей ме? Уа№ыздығ кiтап­ты» неше тғрiн алуан тiлдерге майын тамы­зып аудартып, аса мол та­ралыммен шы№арып жа­тыр. Осы орайда мына жёйттi ескерген жән. Халғымыз 70 жыл бойы атеистiк ғо№амда әмiр сғрiп, ата-баба дiнi — Исламнан ғол ғзуге шағ ғалды. Ал бiзге миссионер­ле­рiн жiберiп жатған елдер әз дiни сенiмдерiнен ғол ғзген емес. Дiни ғгiт-наси­хатты» алуан тғ­рiн шебер ме»­герген миссионер­лерiн шар-тарапға жәнелтiп жатады. Бiр мысал, Екiншi дғниежғзiлiк со№ыстан со» Аме­ри­каны» ёскери база­лары О»тғстiк Кореяда ғалып ғойды. О№ан ғосыла дiнi де жетiп, буддада№ы корей халғын бар-жо№ы жарты №асырда тҒтас­тай евангелистер ғатарына ғос­ты да жiбердi. МҒндай тiс ғағ­ған сан айлалы ғалталы жырын­дылармен ая­№ымыздан ендi тҒра бастасағ та батыл кғресудемiз. Бiрағ бёрi ғаржы№а тiре­ледi дегендi бекер айтған жоғ­пын. Дiни кiтаптар мен басы­лым­дарды дайындап шы№ару кәп ғаржыны талап етедi. Белдi теле­арнадан тҒрағты бiр дiни-та­ным­дығ хабар ашсағ деген ние­тiмiз де ғол ғыс­ғалы№ынан тек ниет кғйiнде ғалып отыр. Бiзде мешiт мол­далары мен имамдары сене­сiз бе, жәндi айлығ жала­ғы да алмай­ды. Оларды» да бала-ша№асы бар. Имамдар уа№ызды кәпшiлiк орындарында, за» ше»­берiнде, рҒғсатпен №ана айтады. Ал бҒ­ғаралығ ағпарат ғҒралда­ры­мызды» денi дiни уа№ыз емес, тиiп-ғашған ғысға хабарлардан аса алмай отыр.— Миссионерлердi» ғгiт-насихаттығ ғнпарағшаларына ғарсы дiни басғарма ғандай шаралар Ғйымдастыруда? Мё­селен, ІМДБ жанынан ғш бiрдей дiни-таным­дығ басылым шы№а­тынын бiлемiз. Оларды» наси­хаттығ де»гейi ғандай?— БҒл кғндерi Дiни басғар­мада ана тiлiмiзде Бас мғфти тапған демеушi кәмегiмен “Иман” дiни-танымдығ жур­налы мен “Ислам жёне әрке­ниет” газетi, былтыр№ы ғазаннан орыс тiлiнде “Ислам” газетi шы№ады. “Иман” екiншi жыл екi айда бiр шы№ып, жалпы тара­лымы небёрi 3 мы» данамен те­гiн тарауда. Оғырманнан жылы лебiздер, о»ды пiкiрлер тғсiп жатыр. “Іажеттi басылым” — дейдi. Бiр ёттеген-айы, елiмiз­дегi мешiттердi» әзiне журнал екi данадан да жетпейдi. Бас мғфти °бсаттар ғажы Дербiс­ёлiнi»: “°рбiр мешiт дiни №ана емес, ру­хани да орталығға айналсын!”— деген талабы Алла ғйiне келген халығ оны» кiтапханасынан осы басылымдар мен дiни кiтаптарды оғып, рухани нёр алсын деген iзгi ниеттен ту№ан. °лгiнде айт­ғанымдай журнал мен дiни кiтаптарды демеушiлер кғшiмен шы№арып жатырмыз. БҒ№ан да шғкiр. Орыс тiлдi бауырлары­мыз№а журналды» сол тiлде нҒсғасы шығса деген тiлектер де айтылуда. Оны» бё­рiне ғаржы керек. Жомартты» ғолын жоғтығ байламаушы ма едi?! “Елiм, халғым” дейтiн ғалталы азаматтар дiнге ғызмет етiп, Алла ризашылы№ын ал№ысы келсе, басылым таралы­мын кә­бейтуге атсалысса. “Ис­лам жёне әркениет” — дiни ор­тада әзiнi» тиiстi ба№асын алып ғлгерген де танымал газет. Тара­лымы 31 мы» дана. Іазiрге айына бiр рет шы№ады. Алла сётiн салса, келесi жылдан айы­на екi рет оғыр­ма­нымен ғау­ыштыру жоспар­лануда. Ал “Ислам” орыс тiлдi де а№айын№а арнал№ан. Елiмiздегi мҒсыл­ман­дар кәп Ғлт пен Ғлыс әкiлдерi. Оларды былай ғой№ан­да, әз ғандастарымызды» бiр­шама бәлiгi орыс тiлдi. Олар№а да дiнiмiздi уа№ыздау№а тиiстi емес­пiз бе?! Іазiргi таралымы 3 мы»-ағ! Оны әсiруге ғкiмет тарапы­нан да ғолдау№а мҒғтаж­быз.Жалпы бёрiн дiни басғарма№а артып ғоймай, ёрбiр ата-ана әз от­басында, елiм, жерiм, дiнiм дей­тiн ёрбiр азамат әзi iстейтiн ор­тада мғмкiндiгiнше жастармен тёрбие жҒмысын кғшейтуi керек. БҒл ретте, ёсiресе, Ғс­таздар мен иманды ғажылар ғауымына ғмiтiмiз зор.— Іарап отырсағ, ғш мы» даналығ басылым миссионер­лердi» тғрлi-тғстi миллионда№ан дана кiтапшаларына тәтеп бере алмайды. Ал, жалпы басға да ғазағ­стандығ ағпарат ғҒралда­рымен ғарым-ғатынас ғандай?— Дiн насихатпен тарайды. Жуырда өскеменде әткен имамдарды» ай­мағтығ семина­рында облыстығ Ағсағалдар ке»есiнi» тәра№асы ІҒсайынҒлы Тәлеухан ағсағал: “Мемле­кеттен дiндi бәлiп таста№ан за»№а ғарсымын. Адам тёнiн жанынан бәлiп тастау№а бола ма? Дiн мен мемлекет – бiртҒтас а№за”, — деп кәптi» ойда№ысын дёл тауып айтты. Іазағстанда ғазағ хал­ғынан басға 24 Ғлт пен Ғлыс Ислам дiнiн Ғстанады. БҒл ел халғыны» 70 пайызы. Батыста демократия кәп айтылады. Де­мократияны» негiзгi ға№идасы – азшылығ кәпшiлiк пiкiрiне ғо­сылуы тиiс. Осы тҒр№ыдан алсағ, елiмiзге кғнi кеше келiп тiркел­ген секталар мен Ислам дiнi за» алдында бiрдей, те» ғҒғылы жа№дайда. Не жыла­ры»ды, не кғлерi»дi бiлмейсi». Республи­ка№а белгiлi телеарна­лар№а: “Ай­на­лайын, дiни хабар шы№арып бершi. Айтысты кәрсеткендей, тiкелей эфирде ғҒран жарысы мен Іадiр тғнiн ме­шiттен бастан аяғ кәрсетшi”, — десек, пёлен миллион ғаржы сҒрайды. Сонда дiндi уа№ыздау тек бiзге керек пе?! Жаман айтпай жағсы жоғ, кғнi ерте» Ливанны» жа№дайындай бiр Ғлт бiрнеше дiнге бәлiнiп кетер болса, бҒғаралығ ағпарат ғҒралдары да бҒл ғшiн жауапты. Десек те, Ислам дiнiне ёр ай сайын бiр бетiн арнап жғрген жергiлiктi аудан­дығ, ғалалығ, облыстығ ғазағ басылым­дарыны» сауапты iсi ғуантады. Кейбiр республика­лығ жеке­леген ғазағ басылым­дары да тёп-тёуiр ғлес ғосуда. “Егемен Іазағстан”, “Жас Алаш” та дiнiмiздi» жанашыры. ІМДБ дiни материал­дар№а бёйге жа­рияла№анда, “Тғркiстан” газетi ерекше бел­сен­дiлiк танытты. Іазiр де солай. Былтырдан шы№а баста№ан “Дaла мен ғала” апта­лы№ы ёр санында бiр бетiн дiнге арнайды. Бiзбен ты№ыз ынты­мағ­та. БҒлар — ғысға хабармен шектелген әзге басылымдар мен телеарналар ғшiн ғлгi. Жуырда дiни-таным­дығ басылымымыз ше»берiнде та№ы бiр бёйге жарияладығ. Дiни уа№ыз, дiни а№арту жҒмысы де­геннен шы№ады, әткен тәрт жыл iшiнде бiр №ана Бас мғфтидi» ислам дiнiнi» асыл ғҒндылығ­тарын насихаттайтын ғазағ жё­не орыс тiлдерiнде елуден астам маға­лалары, ғндеулерi, уа№ыздары, сҒхбаттары жарияланды. Ал теледидар мен радиодан сәйлеген сәздерi ше? — О»№ар а№а, Сiз кезiнде рес­публикалығ белдi басылымдарды» бiрiнде саяси шолушы ғызметiн атғар№ан едi»iз. Со»№ы жылдары дiн тә»iрегiнде №ана ғалам тартып жғрсiз. БҒл кғрт бетбҒрысты» себебiн айта аласыз ба?— Саясат — әткiншi нёрсе. Саяси оғи№алар№а ба№а берiп, пайымдаулар жасау ғшiн оны» тере» байыбына бару керек. Ол ғшiн уағыт ғажет. Ал, кғн сайын шы№ып жатған газет оны кғтпейдi. Асы№ыс айтыл№ан пiкiр, берiлген ба№а ғшiн ғо№ам мен ары»ны» алдында Ғятға ғалуы» оп-о»ай. Ислам дiнi бойынша, бiр адам№а ба№а бермес бҒрын, мына ғш шартты ескеру керек. Бiрiншiден, ол адаммен Ғзағ уағыт араласып, дёмдес болу шарт. Екiншiден, одан ға­рыз алып та, берiп те сынау ға­жет. ¶шiншiден, ол кiсiмен Ғзағ мерзiм сапарлас болып, жан-жағты бiле тғсу шарт. Осындай жа№дайда ёлгi адамны» бар ғы­ры, ғасиетi, мiнез-ғҒлғы жете танылып, о№ан дҒрыс ба№а беруге болады. Мен саясатта бiреудi асыра мағтап, не орын­сыз мi­неу­ден ғорғам. Е» ауыр кғнёнi тiлден табады екенбiз. Халғы­мыз да: “Басға бёле – тiлден”, — дейдi №ой. Сондығтан саясат­тан аулағтап бiр сәз айт­сам да, жазсам да Алланы» риза­шылы№ы ғшiн тек дiнiмiзге ғыз­мет еткiм келедi. Дiни жур­на­лис­тика мен ёдебиет ендi №ана бас­тау алды емес пе?! ЖҒмыс кәп!.. °рiп­тестерiмдi со№ан бiр­лесе сғрлеу салу№а дiндi сынаушы емес, жанашыры болу№а шағы­рамын.

Шәмшиддин Паттеев