Қазанда Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институты (ҚСЗИ) жүргізген әлеуметтік сауалнама нәтижелері парламенттік реформаны қоғамның жоғары деңгейде қолдайтынын көрсетеді, деп хабарлайды turkystan.kz.
Реформаның негізгі элементтері – бір палаталы Парламентке көшу және заң шығару органын тек партиялық тізімдер арқылы қалыптастыру.
Зерттеу деректері бойынша, Қазақстан азаматтарының жалпы алғанда 68,3%-ы бір палаталы Парламент идеясын оң қабылдайды. Дегенмен, қолдау деңгейі респонденттердің жынысы мен жасына қарай әртүрлі. Мәселен, ерлер арасында бұл көрсеткіш 71,1%, ал әйелдер арасында 66,1%-ды құрайды. Реформаны қолдаудың ең жоғары деңгейі 18-29 жас аралығындағы жастар тобында байқалды (72,9%). Бұл көрсеткіш қоғамның әлеуметтік тұрғыдан ең белсенді бөлігінің саяси жүйені жаңғыртуға қызығушылық танытып отырғанын айқын көрсетеді.
Пропорционалды сайлау жүйесіне көшу мәселесіне келсек, сауалнамаға қатысқандардың 63,6%-ы бұл бастаманы қолдайды. Қолдау деңгейі әйелдерге қарағанда (62,2%) ерлер арасында салыстырмалы түрде аздап жоғары – 65,4%. Сондай-ақ, бұл пікірге әсіресе жастар тобы айрықша қолдау көрсетіп отыр: 18–29 жасаралығындағы респонденттердің 71%-ыПарламентті тек партиялық тізімдер бойынша қалыптастыруды оң бағалайды. Мұндай үрдіс жас азаматтардың саяси хабардарлығының артып келе жатқанын және олардың саясатқа жүйелі түрде қатысуға деген қызығушылығының күшейгенін көрсетеді.
Маңызды рөл атқаратын тағы бір фактор – білім деңгейі. Бір палаталы Парламентке көшуге ең жоғары қолдауды ғылыми дәрежесі бар азаматтар (75,4%), жоғары білімділер (71,7%) көрсетіп отыр. Бұл факт реформаның заң шығару процесінің сапасын арттыруға және билік құрылымын оңтайландыруға бағытталған қадам ретінде қабылданатынын көрсетеді. Сол сияқты, пропорционалды жүйенің жақтаушылары да көбінесе жоғары білімді респонденттер (67,5%), бұл саяси жүйені жаңғырту құралы ретінде партиялық өкілдік тетіктерін білімді халық топтарының қарастыру үрдісін растайды.
Аймақтық ерекшеліктер де қызығушылық тудырады. Ауылдық жерлерде тұратындар жалпы қалалықтарға қарағанда парламент реформасын жоғары деңгейде қолдайды. Мәселен, бір палаталы Парламентке көшуге ауыл тұрғындарының 72,8%-ы оң бағасын береді, ал қалалықтар арасында бұл көрсеткіш 65,4%-ды құрайды. Парламентті партиялық тізімдер бойынша қалыптастыруға қатысты да ұқсас айырмашылықтар байқалады: ауылдық респонденттердің 67,8%-ы, қалалықтардың 60,8%-ы осы бастаманы қолдайды. Мұндай динамика ауылдық халықтың мемлекеттік бастамаларға деген сенімінің жоғары болуымен, сондай-ақ парламент құрылымын жеңілдету оның тиімділігі мен ашықтығын арттырады деген үмітпен түсіндірілуі мүмкін.
Жалпы, ҚСЗИ деректері парламент реформасына қатысты қоғамдағы келісімнің жоғары деңгейде екенін көрсетеді. Бір палаталы Парламент пен партиялық өкілдік жүйесіне көшуге қолдаудың басым болуы, қазақстандық қоғамның заң шығару билігінің тиімділігін арттыруға және саяси мәдениетті дамытуға бағытталған институционалдық өзгерістерге дайын екенін дәлелдейді.
Әлеуметтанулық сауалнама ҚСЗИ тапсырысымен 2025 жылғы 3 қазан мен 5 қараша аралығында жүргізілді. Іріктеме көлемі 8000 респондентті құрайды. Сауалнамаға 17 облыс пен 3 республикалық маңызы бар қала – Астана, Алматы және Шымкент қалаларының 18 жастан асқан респонденттері қатысты.
