Мәжілісте талқыланған тақырыптар
Мәжілісте талқыланған тақырыптар
Осы аптадағы «AMANAT» фракциясы депутаттарының сауалдары Батыс Қазақстан облысының ең шалғай ауылдарындағы қиын жағдайға, интернет-алаяқтық мәселесіне, «Қазақстанда жасалған» жобасы бойынша өндірілген өнімдер төңірегінде қойылды.
Шалғайдағы ауылдарда ахуал алаңдатарлық
«AMANAT» партиясының депутаты Нартай Сәрсенғалиев Батыс Қазақстан облысының ең шалғай ауылдары – Бөкей орда ауданы мен Жәнібек ауданындағы күрделі мәселені көтерді. Жұрт көз ашқалы түзу трасса, жөнделген жол көрмегенін алға тартқан ол қазір де жұрт облыс орталығы Оралға дейін көлікпен 7-8 сағат жүруге мәжбүр екенін, жаңбыр жауса батпаққа батқан бұқара 14-15 сағат жол жүретінін айтты. Арнайы техниканың өзі көктем мен күздегі балшықтан өте алмайды екен.
Батыс Қазақстан облысының Бөкей ордасы, Жәнібек және Қазталов аудандарын жалғайтын жол салу жөнінде Үкіметке тапсырма берілді. Жергілікті жұртқа үміт берген бұл жаңалық 2018 жылы айтылған. Бірақ айтылған тапсырманың орындалар түрі жоқ.
«2019 жылы «Қазталов – Жәнібек – Ресей Федерациясы» шекарасына дейінгі 142 шақырым жол және 103 шақырымдық «Бисен – Өнеге – Сайхын» жолы, барлығы 245 шақырым жол учаскелерінің жобалау-сметалық құжаттамасы әзірленіп, 2021 жылы жол құрылысы аяқталады делінген. Бірақ арада 4 жыл өтті, республикалық маңызы бар 245 шақырым күрежолдың тек 124,6 шақырымы ғана жасалды. Қалғаны шұрқ-тесік, батпақ болып жатыр. Жүру мүмкін емес, – деді депутат.
2022 жылдың сәуірінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Үкімет пен Батыс Қазақстан облысының әкімдігіне өңірдегі жол мәселесін тез арада шешуді тапсырған және 2021 жылы аяқталуы тиіс болған Қазталов, Жәнібек, Бөкей орда аудандарын облыс орталығы Оралмен байланыстыратын күрежолға әлі асфальт төселмегенін айтып, «тиісті жұмыстардың белгіленген мерзімде орындалмауына кінәлілер жазалануға тиіс» деді. Осы сыннан кейін сол кездегі Индустрия және инфрақұрылымдық даму вице-министрі Берік Қамалиев қызметінен босатылды.
– Бірақ сол жолдың бүгін-ертең бітетін түрі жоқ. Мәселе мынада: жалпы ұзындығы 245 шақырым болатын «Қазталов –Жәнібек – Ресей Федерациясы» шекарасына дейінгі және «Бисен – Өнеге – Сайхын» жолдарының жалпы құны 80,13 млрд теңге. Бүгінге дейін оның 49 пайызы игерілген. Қалған 120,4 шақырымды төсеп бітуге биыл 30,2 млрд теңге бөлінген. Ақша бар, бірақ БҚО қиыршықтас пен битум жоқ. Оны көрші облыстар мен көрші елден тасымалдау керек. Жол құрылысын аяқтау үшін биыл 1931 тонна қиыршықтас керек, оны әкелуге 28 мың вагон қажет. Бірақ биылғы жылға тек 7 жарым мың вагон қарастырылған. Бұл өз кезегінде жолға қажетті материалдың жетіспеушілігіне, жол құрылысы мерзімінің ұзаруына және жоба құнының өсуіне әкеледі, – дейді ол.
Депутаттың сөзінше, наурыз айында тек 1 000 вагон берілген, оның 382-сі жекеменшік, 618-і «ҚазТемірТранс» АҚ-на тиесілі. Жекеменшік вагонды жалға алудың құны әлдеқайда қымбат. Келесі мәселе битум жетіспеушілігі. 2022 жылы битум болмауынан, облыстағы нысандардың жартысына жуығы тамыз айынан бастап жұмыссыз қалған.
Осыған байланысты Үкіметке бірқатар ұсыныс айтылды: бірінші – жобалау-сметалық құжаттамаға сәйкес битум бағасын бекіту мүмкіндігін қарастыру, яғни мерзімдік баға өсуіне тыйым салу; екініш – битумның таралуын мердігерлік ұйымдар үшін ашық ету және оларға қолжетімді битумның көлемі мен оның қозғалыс жолы айқын болуы үшін делдал-трейдерлерсіз зауыттармен тікелей келісімшарттар жасауға мүмкіндік беру.
Үшіншіден, ай сайын БҚО-ғы жол құрылысына қажетті қиыршықтас жеткізу үшін 1 500 теміржол вагонын беру қажет.
Төртіншіден, облыстың қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін Ресей Федерациясынан битум тасымалдайтын, БҚО-ң аумағында орналасқан бір трейдерді анықтау қажет. Себебі Ақтөбе, Қызылорда, Атырау, Қостанай және Батыс Қазақстан облыстарына 1 трейдер ғана битум жеткізеді екен. Бұл мәселе облыстық маңызы бар «Чапай – Жаңақала – Сайқын» жолдарының да құрылысын кешеуілдетіп тұр.
Интернет алаяқтарына тұсау болмай тұр
Бас прокурор мен Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрайымына жолданған келесі бір мәселе – интернет алаяқтық төңірегінде көтерілді. Интернетті қолданумен жасалатын кибералаяқтық пен телефон арқылы қылмыстың түрлері жыл санап өсіп келеді. Проблеманы қанша рет көтерсе де, мәселенің шешілетін түрі жоқ, керісінше жылдан-жылға ушығып барады.
Депутаттардың дерегіне сүйенсек, соңғы 5 жылда аталған қылмыс түрі бес есеге өскен: 2018 жылы 4 287 факт анықталса, 2022 жылдың қорытындысы бойынша осындай 20 444 қылмыс тіркеліпті. Ал биылғы жылдың алғашқы тоқсанының өзінде-ақ 4 687 интернет-алаяқтық қылмысы жасалған. Құқық қорғау органдары соның небәрі 23 пайызын ғана анықтаған. Соңғы
3 жылда келтірілген шығын 35 миллиард теңгеден асып жығылған.
– Екіншіден, халық арасында қазір онлайн несие алуға сұраныс күрт артқан. Қарапайым адамдар микроқаржы ұйымдарынан жетіскеннен қарыз алмайды. Айлығы шайлығына жетпегендіктен, осылайша бір қарызды екінші қарызбен жамайды. Бүгінде елімізде 239 микроқаржы ұйымы бар. Банктен несие рәсімдей алмаған аңқау халықты делдал-алаяқтар құрыққа оңай түсіріп, осындай ұйымдарға алып келеді. Тығырыққа тірелген адамның мойнына жүздеген пайыздық несие рәсімделеді, – деп жазылған сауалда.
Алаяқтар азаматтардың жеке деректерін пайдалана отырып, онлайн несиені өзге адамға заңсыз рәсімдейді. Әлеуметтік желілерде заңсыз ұтыс ойнатып, аңғал адамдардың ақшасын сыпырып алатын алаяқтарға да тосқауыл болмай тұр. Мұны өздері ГИВ деп атайды.
Соңғы уақытта әлеуметтік желіде «Тараз Хит» деген заңсыз лотерея пайда болғанын алға тартқан депутаттар. Оны ұйымдастырушылар Instagram желісіндегі парақшасында 10 мың теңгеге билет сатып, халықты пәтер, автокөлік ұтысын ойнатуға үгіттегенін айтады.
– Еліміздің заңнамасына сәйкес, кез келген ұтыс ойындары лотерея операторымен келісіліп жүргізілуі керек. Басқасының бәрі заңсыз. Осыны біле тұра құзырлы органдар неге әрекетсіз отыр? Осыған байланысты, біріншіден, азаматтарға микроқаржы ұйымдары арқылы онлайн несие рәсімдеуге электронды үкімет базасында тыйым салудың мүмкіндігін тездетіп енгізу керек, – дейді депутаттар.
«Қазақстанда жасалған» жобасы қайта пысықталуы керек
– Біздің депутаттық сауалымызға отандық өнім өндірушілер әзірлеген «Қазақстанда жасалған» жобасына қатысты сұрақтар арқау болып отыр, – дейді депутаттар Ю. Кучинская және А.Рау.
Жоба Мемлекет басшысының 2022 жылғы шілдеде Үкіметтің кеңейтілген отырысында берген тапсырмасын іске асыру үшін әзірленіпті. Президент сауда жүйесін ретке келтіру, алыпсатарлықты, бағаны манипуляциялауды, жасанды тапшылықты құру мүмкіндіктерін жою туралы өте нақты міндет қойды.
Алайда ішкі сауда мәселелерін жүйелі түрде шешудің орнына, Үкімет отандық өндірушілерге жаңа кедергілер жасап берген.
Мәселен, 2023-2024 жылдарға арналған «Қазақстанда жасалған» жалпыұлттық жобасын іске қосу жөніндегі Жол картасына сәйкес, «Қазақстанда жасалған» ерікті сертификаттау жүйесі енгізілген.
Сауалда «бұл сертификаттың қолданыстағы сертификаттардан айырмашылығы неде?» деген сұрақ қойылады. Олардың айтуынша, отандық өнім өндірушілерді де осы мәселе мазалайды. Жаңа белгі отандық өнімді импорт үстемдігінен және өз тауарларын сөреге қою құқығы үшін сауда желілерінің алымдарынан қалай қорғайды?
Депутаттар отандық тауар өндірушілерді қолдау, оларды сапасыз импорттық өнімнің демпингінен қорғауды көздей отырып, жобаны айтарлықтай пысықтап, өндірушілердің салалық одақтарын қоса отырып, жобаны әзірлеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс тобын құру бастамасын көтерді. Ішкі сауда мәселелері бойынша заңнамаға түзетулер пакетін отандық өндірушілермен кеңінен талқылап, «Қазақстанда жасалған» таңбасын отандық тауар өндірушілердің бұрыннан бар сертификаттары негізінде беру керек екенін айтты.