Музей қызметінің сапасын жаңа деңгейге көтеру қажет

Биылғы 5 қаңтарда Алматыда болған қаңтар оқиғасы кезіндегі музейде болған жағдайға байланысты менің түйгенім – өскелең ұрпаққа ұлттық мәдени құндылықтарды насихаттау және оларды тәрбиелеуде маңызды рөлге ие мекеме ретінде музей жұмысына (қызметіне) жаңаша көзқарас қалыптастыру қа­жет. Ұзақ уақыт бойы музей коллекцияларды жинақтап, сақтайтын ағар­ту­шылық мекеме ретінде ғана қарастырылып келеді. Қазіргі заманғы даму үрдіс­тері көрсетіп отырғандай, музейлер өз қызметінде жаңашылдыққа ерекше назар ау­даруға тиіс. Музейлер бір-бірімен келушілер санымен бәсекелесіп, жеке-дара қыз­метін көрсетпей, керісінше бір-бірімен әріптестікті дамытып, жұмыстың бірың­ғай моделі мен механизмін жасап шығуы қажет. Өкініштісі сол, отандық музейлердің арасындағы қажетті байланыс жоқтың қасында. Біз музей мамандары түрлі идеялардың бас­тамашысы және оны іске асыру­шы­сы ретінде статусымызды өзгерте оты­рып, отандық музейлердің қызметіне жан бі­тіріп, дамудың жаңа сатысына көтеруіміз қажет. Музейлерді ғылым мен зерттеу қыз­ме­тін дамытудың тірек орталық­та­ры ретінде дамыту қажет. Сондықтан өнер­­дің, музейтанудың және мәде­ниет­тану­дың бар­лық салаларында ғылымды дамытуға на­зар аудару керек. Сонда ғана музейлердің функ­цияларын мәдени-білім беру және имидж орталықтарына дейін кеңейту пай­далы болмақ. Өз құзырындағы мәдени құн­дылықтарды зерттеу, насихаттау және ка­талогтау жұмыстарын жаңа сапалық дең­г­ейге көтергенде ғана музейлердің беделі арта­ды. Қор сақтау қоймаларының мате­риал­дық-техникалық базасын нығайту ке­рек. Музей қорларындағы құндылықтарды кеңі­нен насихаттау жұмысын қолға алып, му­зейаралық байланысты дамыту қажет. «Қаңтар оқиғасы» – жас ұрпақты ұлты­мыздың ғасырлар бойғы дәстүрі мен елдің өт­кеніне құрметпен қарауға үйретудің қан­ша­лықты өзекті мәселе екендігін көрсетіп бер­ді. Осы ретте, Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2022 жылды «Балалар жылы» деп жариялауына орай «Музей және мектеп» айдарымен «Ұлттық мұраны сақтау» атты жыл­жымалы музей сабақтарын облыстық, ау­дандық, ауылдық деңгейде жүйелі түрде өт­кізгеніміз дұрыс болар еді. Балалармен жұмыс жасау кеңістігін кеңейтетін бұл жоба – мектеп оқушыларының музейге, ар­те­фактілерге, ұлттық тарих пен мәдениетке деген қызығушылығын арттырып, мәдени мұраны көздің қарашығындай сақтаудың маңыздылығын түсіндіруде қуатты факторға айналады. Сонымен қатар жас ұрпақтың, рухани деңгейін көтеруге септігін тигізеді. Музей – келушілерге сан алуан ар­те­фак­тілермен (тарихи, этнография­лық, археологиялық, палеонтологиялық жә­не т.б.) «тілдесу» арқылы тарих пен мә­де­ниет­тің болмыс-бітімін зерделеуге мүмкіндік береді. Музей «тілі» – жасқа да, кәріге де, тіпті кез келген ұлттың өкіліне ұғынықты өзіндік «тіл». Музейдің ақпарат жүйесінің мектеп жа­сындағы, тіпті, балабақша тәрбиесіндегі бүл­діршіндерді образды әрі қисынды ой­лауға үйрететінін ерекше айта кеткен жөн. Осы ретте қазіргі таңда түрлі мәдени-білім беру жобаларын және балаларымен, сондай-ақ, отбасымен музейге келушілерге арналған сан алуан бағдарламаларды жүзеге асыру ар­қылы әр музейдің профиліне сай олардың жанынан Балалалар музейін ашу қажет екені айқын байқалып отыр. Балалар музейі – балалар мен жасөс­пірім­дерді дамыту мақсатында құ­рыл­ған қосымша білім беру мекемесі. Бала­лар мен жасөспірімдердің «тіршілігін» ұйым­дас­тырудың бір формасы балалардың әлемді қабылдауының ерекшелігін ескере отырып, интерактивті музей кеңістігін құру. Музей коллекциясын сақтау және зерттеу функ­ция­сын атқаратын қалың көпшілікке арналған дәстүрлі музейлерден балалар музейінің айыр­машылығы, ол басты назарды келуші, яғни балаларға арнап, музей инс­титутының бі­лім берудегі рөлін көр­сетуінде болып отыр. Балалар музейі музей коллек­циясын экспози­циялау, көрсетілетін нысан­мен тікелей қарым-қатынас жасау арқылы оны таныстырудың ерекше стратегиясын дамытады. Балалар музейіндегі басымдық берілген зерттеулер – ол педагогикалық мә­се­ле, балалар субмәдениетін, отбасындағы тәрбие дәстүрі, балалардың жас ерек­шелігін ескере отырып музей таныс­тыры­лымдарын қабылдаудың сан алуан түрлері мен әдістерін зерттеу. Бұл тұрғыда музей педагогтері, социо­логтары мен маркетологтарын даяр­лау­дың маңызы зор. Сонымен қатар халық­аралық дәрежеде музейтанушылардың кә­сі­би білімі мен біліктілігін көтеру туралы жо­балар мен мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыру қажет. Сондай-ақ қазір ақпараттық, теле­ком­муникациялық және мультимедия­лық технологиялар рөлінің артуына байла­ныс­ты мультимедиалық құралдар – оқушы­ларға қосымша білім беретін және олардың зияткерлік қабілетін одан әрі дамытуға септесетін музейдің тұрақты экспозициясы мен көрмелері базасында дайындалған муль­тимедиалық интерактивті тақырыптық бағ­дарламалар өзекті болып отыр. Сондықтан барлық музейлерді бірігуге, да­мудың жаңа тұжырымдамасын әзір­леуге, музейлерді белсендірудің жаңа фор­маларын дамытуға, қосымша қызметтер (балалар бөлмесі, тақырыптық кафе, муль­тиме­диа залдары және тағы да басқа) көрсе­туге, инновациялық орталықтар, заманауи жобалар мен экспозициялар жұмысын жандандыруға күш салуымыз қажет. Осы ай­тылғандар негізінде музейлердің қажет­тілігі мен ықпалын арттырып, миллиондаған келушілер тартуға болатынын айтқым келеді. Музейлерді жоғары кәсіби деңгейге кө­теріп, креатив шығармашылық алаңға айналдыруға болады. Бұл біздің табысты ең­бегіміздің басты анықтаушы факторы және Жаңа Қазақстандағы музей ісінің табысы болмақ!

Бибігүл ДӘНДІҒАРАЕВА, Мемлекеттік орталық музей директорының музей менеджменті және маркетингі жөніндегі орынбасары

Серіктес жаңалықтары