Франциядағы қазақ дәрігері Димаштың шетелдік жанкүйерлеріне қазақ тілін үйретіп жүр

Әлемдегі ең қадірлі мамандық дегенде, дәрігер мен мұғалім есімі қатар аталатыны белгілі. Оның үстіне, қазіргідей коронавирус індеті өршіп тұрған заманда бұл маман иелеріне деген құрмет пен мақтаныш еселене түскендей. Осындай құрметке бөленіп, шетелде әрі дәрігер, әрі мұғалім атанып жүрген бір қандасымыз бар. Қытайдың Үрімші өлкесінде өсіп-өнген Құрманбек Дәуітхан қазіргі таңда Франция астанасы Париж қаласынан 20 шақырымдай қашықтықта орналасқан Версаль қаласының орталық ауруханасында дәрігер қызметін атқарады. Мұнымен қоса, Құрманбектің қазақтың жарық жұлдызы Димаш Құдайбергеннің өнеріне тәнті француздарға қазақ тілін үйретіп жүргеніне бір жылға жуықтапты. Қазіргідей қиын-қыстау кезде тынбай еңбек етіп, мұнымен қоса қазақ тілін насихаттап жүрген қазақ жігітімен хабарласып, әңгімеге тартқан едік.    – Құрманбек, сіздің Фран­ция­ның Версаль қала­сында ор­на­лас­қан орталық ауруханада еңбек етіп жүр­геніңізден ха­бар­дармыз. Әңгі­меміздің әлқис­сасын алдымен бұл салаға және бұл қала­ға қалай кел­ге­ніңізден бастасақ... – Туған екі әпкем медицина саласында білім алған мамандар. Сол себепті олардан естіп-біліп жүрген соң, менің де осы салаға ынтам ауып, қызығушылығым арта түсті. Негізі, өзім Үрімші қаласының тумасымын. Осында қазақ орта мектебін тәмамдаған соң, Шыңжан медицина университетінде клиникалық емдеу мамандығы бойынша білім алдым. Мұны бітірген соң, жергілікті емханада жедел жәрдем қызметінде жұмыс істедім. Сосын бір орында тұрып қалмайын, әрмен қарай дами түсіп, тәжірибемді шың­дап көрейін деген мақсатта екінші әпкем­мен бірге шетелде білім алуды көз­дедім. Сөй­тіп, 2012 жылдың қыркүйе­гінде Фран­ция еліне табан тіредім, ал әпкем Ұлыбри­танияға аттанды. – Таңдауыңыз неліктен Фран­ция­­ға түсті? – Маған Францияға шығу оңай болып кө­­рінді (күліп). Оның үстіне, басқа ел­дерге бір­ден шығу үшін тілді білу деңгейің жо­ғары болуы керек екенін растайтын сер­ти­фикат қажет. Мен де мұнда келе са­лып, бірден оқу я жұмыс бастап кеткенім жоқ. Ал­дымен тілдік курс оқыдым. Сосын мұн­дағы Руан қаласында орналасқан уни­верситеттің магистратура бөліміне био­ме­дицина саласы бойынша оқуға түстім. Мұны бітірер уақытта аталған қаланың ор­та­лық емханасына мамандығым бойын­ша ма­ман қажет екенін естідім. Осылайша, айым оңынан туып, жолым бо­лып, сол орталық емханаға қызметке ор­наласып, мұнда клиникалық зерттеу ба­ғыты бойынша біраз уақыт жұмыс істе­дім. Десек те, өзіңіз білесіз, зерттеуші мен дәрігердің қыз­меті алуан түрлі. Дәрігердің аты – дәрігер. Сөздің шыны керек, зерттеу жұ­мысы мені аса қызықтыра алмады. Сосын өзімді тағы бір сынап көрейін деп түйін­демемді жан-жаққа жібере бастадым. Нәти­жесінде, 2018 жылдың қыркүйек айын­да қазір Версаль қаласында өзім ең­бек етіп жат­қан емхана әкімшілігі хабар­ласты. Мұн­да жұмысқа қабылдауға қа­жетті сынақтың бәрінен өттім. Осылайша, 2019 жылдың қаңтар айынан бастап осы жерде дәрігер қызметін атқарудамын. – Демек, бұрын жедел жәрдем қыз­метінде жұмыс өтіліңіз болса, қазір де сол бөлімге қайта келдіңіз бе? – Жоқ, мен мұнда жүйке жүйесі тоз­ған, депрессияға шалдыққан, пси­хиат­рия­лық көмекке зәру науқастарды емдейтін бөлімде еңбек етемін. Десек те, былтыр же­дел жәрдем қызметінде дәрігер тапшы бол­ған кезде, екі жұмысты да қатар алып жүргенім бар. Бірақ кейіннен пси­хо­те­рапия бөліміне қайта ауыстым. Сөйтіп, қазір мұнда алдыңғы шептегі дәрігермін. Ко­ронавирус індетінің өршуіне бай­ла­нысты қазіргі жағдайды өзіңіз білесіз. Ем­ха­наның барлық қызметкері жұмыста. Мен мұнда бес күн бойы толық жұмыс істей­мін. Арасында кезекшілікке түсіп, 24 са­ғат жұмыс істеп, ал келесі 24 сағат дема­ламын. –Қазіргі жағдайға байланысты ақ халатты абзал жандарға деген құр­мет арта түскені айтпаса да тү­сінікті. Әлеуметтік желілерден Еу­ропа халқының дәрігерлерді ерек­ше қолдап жатқанын байқай­мыз... – Иә, мұнда дәрігерге деген құрмет өте ерекше. Тіпті, сөзбен айтып жеткізе ал­май­мын. Мұндай құрметті бұрын-соңды бай­қамағанмын. Өзіңіз білесіз, біз жақта дә­рігерді көкке көтергеннен гөрі, көп жағ­дайда кәсібінен кінә іздеп кетеді. Десек те, мына жағдайдан кейін оң көзқарас қа­лып­тасатыны айдан анық. Қазіргі кезде жер­гілікті тұрғындар күн сайын Франция уа­қыты бойынша кешкі сағат 20:00-де ко­ронавирустың алдын алу үшін аянбай ең­бек етіп жүрген дәрігерлерге құрмет көрсету үшін балконға шығып, ду қол ша­палақтайды, өлең айтады. Әртүрлі жолмен ри­зашылығын білдіріп жатады. – Ал Қазақстан медицина­сы­ның хал-ахуалымен таныссыз ба? Мұнда іссапар немесе тағы­лым­да­ма бойынша жол түспеді ме? – Қазақстандағы медицина жағ­дайы­мен аз-кем таныспын. Онда маман­дар тап­шы екенін білемін. Қытайда жұмыс іс­теп жүргенімде қалталы адамдардың Қы­тайға емделу үшін арнайы баратынын жиі бай­қадым. Десек те, Қазақстан – жас мем­ле­кет. Болашақта барлығы орнығып, ма­ман­дар саны толыға түседі деген сенім­демін. – Сөзіңіз аузыңызда, осыдан үш-төрт жыл бұрын берген сұх­ба­тыңызда алдағы уақытта Қа­зақ­стан­ға тұрақтауды көздеп жүр­геніңізді айтыпсыз. Қазір де сол ойда жүрсіз бе, әлде? – Әлде дейтіндей дәнеңе жоқ, қазір де осы ойдамын (күліп). Алдыңғы қойған сұ­ра­ғыңызға «Сол мамандар қатарын то­лық­тыру үшін Қазақстанға болашақта ора­ламын» деп айтқалы жатқанмын негізі (күліп). – Әлде дегенде күдіктенгенім емес, «әлі де тәжірибе жинақтай түсу үшін уақыт қажет пе?» деген сауалды қойғым келген. – Түсіндім. «Әр елдің салты басқа, ит­тері қара қасқа» дегендей, бөгде жұрт бәрі­бір өз еліңдей болмайды. Біле білсеңіз, Еу­ропаның менталитеті суық. Біз, қазақ хал­қы – ашық, аңқылдақ, қонақжай ха­лықпыз. Ал еуропалықтардың бойынан мұн­дай тұтасқан мінезді байқай алмай­мын. Осы тұрғыда көп алаңдаймын. Се­бебі бұл да әсер етпей қоймайды. Оның үс­тіне сыртта жүріп жалғызсырайды екен­сің. Елді сағынасың. Қандастарыңды іздейсің. Қазақстанда дүниеге келмесем де, қазақы ортада тәрбиеленіп, мектепте қазақша оқыдым. Содан соң болар, түбі Қазақстанға тартады да тұрады, Қазақстан десе елең ете түсемін. Әркез аңсап жүре­мін. Мұны айтып та жүремін. 2013 жылдан бері жыл сайын жазда тек Қазақстанға барып демаламын. Өткенде бір кісі «ана тауда тұрып, Алатаудың шөбін аңсағанша, өз орныңды атажұртыңнан тап» деп ақылын айтып жатыр. «Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол» деген ма­қал маған қатысты айтылғандай. Сол се­бепті мұнда әбден тәжірибе жинақтап ал­ған соң, алдағы уақытта Қазақстанға білік­ті маман ретінде барып, жұмыс істе­гім келетінін жасырмаймын. Мұнымен қоса, артымда із қалдырар шәкірт тәр­бие­легім келеді. – Шәкірт демекші, Димаш Құ­дайбергеннің өнеріне тәнті екі фран­цуз әйелге қазақ тілін үйре­тіп жүр екенсіз. Олармен қалай таныстыңыз? – Бірде осында Димаштың концертіне барғанмын, сол кезде оның жанкүйер­лері­мен таныстым. Сол танысқан адамдардың көпшілігі кейіннен хабарласып, «Фран­цуз­ша біледі екенсің, сенен қазақ тілі және Қа­зақстан туралы мәлімет алайықшы» деп қолқа салды. Жалпы, мойындау керек, Ди­маш­тың қазақ тілін халықаралық аренада танытуға қосқан үлесі орасан. Оның қа­зақша өлеңін жатқа айтқысы келетін шет­елдіктер қазақ тілін үйренгісі келіп әрі жай үйреніп қоймай, мән-мағынасына бойлағысы келеді. Осындай ниет таны­тып, Димаштың өнерін бәрінен жоғары қоятын орта жастағы екі француз әйеліне 2019 жылдың қаңтар айынан бастап қазақ тілін үйретіп жатырмын. Былтыр екеуі бір топ француздармен бірге Димаш­тың Нұр-Сұлтанда өткен «Арнау» концер­тіне барып қайтты. Бастапқыда базалық дең­гейде үйретіп, сол концертке барарда «Ақорда қайда, Хан шатыр қайда, қандай ав­тобус барады, қонақүйге қалай жетсем бо­лады?» дегендей сөйлем құрылымдарын сұ­рап, жазып, жаттап алған. Негізі, шет­ел­діктерге қазақша тіл сындыру оңай емес, се­бебі қазақ тілі – олар үшін күрделі тіл. Десек те, әлгі екі шәкіртім бой бермей, зейін аударып, ізденуін тоқтатпай, әлі күн­ге дейін үйреніп жүр. Қазақстаннан кел­­ген соң, көрген-білгендерін маған жет­кі­зіп, жарыса мақтай жөнелгенін көрсеңіз. Қа­­ла берді, әлеуметтік желідегі па­рақшаларына «Нұр-Сұлтан, сені сағын­дық!» деп суреттерін іліп, әлі күнге дейін есте­ліктерімен бөлісіп жүр. Оларды қатты таң­ғалдырған нәрсе – сіз бен бізге етене та­ныс қазақ халқының қонақжайлығы, мі­незінің ашықтығы, мейірбандығы. Мә­селен, қонақүйден концерт залына, тағы басқа жерлерге жалдаған такси жүргізу­шілері ақша алмай, тегін жеткізіп са­лып­ты. Қыдырған жерлеріне де, тегін кір­гізіпті. Танымаса да, тіл білмесе де, шетел­дік­терге жол-жөн көрсетіп жүрген қа­зақ­тарға көптеп кездесіпті. Жоғарыда атап өт­кенімдей, еуропа халқының мінезі суық. Қа­зақстаннан келген соң, екі халыққа тән си­патты салыстыра келе, олар маған: «Біз ра­сы­мен суық екенбіз ғой, сен қалайша бұ­ған сегіз жыл бойы көніп келе жатыр­сың?!» дейді (күліп). Осыдан соң, Қазақ­стан­ға тіпті ықыласым ауып, ынтыға түс­кенім рас. – Жергілікті қазақтардың жиі бас қосып тұратынын білеміз. Біл­гім келетіні, мұнда қазақ от­ба­сы­лары­ның арасында қазақы дәстүр қан­шалықты сақталған? – Иә, мұнда жиі бас қосып тұрамыз. Ел­шілік тарапынан ұйымдастырылатын іс-шараларға қатысып тұрамыз. Одан қал­ды, «Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойын­ша ұйымдастырылатын концерт­тер­дің ешбірінен қалмаймыз. Жыл сайын Еуропа қазақтарының құрылтайына да ба­рып тұрамыз. Сыртта жүрген соң, қаза­қи­лықтың иісі аңқыған ортаны көп із­дейсің. Көпшілігі көк байрақты иығына та­ғып алып, суретке түсіп жүреді, одан қал­са біреудің қазақша сөйлеп жатқанын есті­се, жүрегі жібіп сала береді. Мұнда тұра­тын қазақтардың үйі қамшы, тақия, ша­пан, ер тоқым мүсіндері, ою-өрнекті көр­пешелер және Қазақстанға қатысы бар не­бір кәдесыйға толы екенін байқайсың. Ерекше риза боласың. Осыдан-ақ шетелде тұратын қазақтардың ұлтжанды екенін байқай беріңіз. Әсіресе, осында тұрақтап қалған Түркия қазақтарының арасындағы қарттар бізді қонаққа шақырып, бізбен қазақ тілінде әңгімелесуге асығып, бала-немерелеріне қарап: «Шіркін, баяғыда әке-шешеміз бізбен қазақша осылай зуылдап сөйлесетін еді... Қайран уақыт!» деп айтып, оларға үлгі ретінде көрсетіп отырады. Де­сек те, сол ата-әжелердің балаларына көп алаң­даймын. Себебі олардың тілінде шұ­бар­лық басым. Қазақша сөйлем бастаға­ны­мен, арасына французша немесе неміс­ше болмаса түрікше сөздер қосып жібере­ді. Бізбен сөйлескенде әбден қиналып, әуре-сарсаңға түседі. Мұны ескеріп, құ­рыл­тайға қатысқанымда шетел қазақ­тары­ның өзінің кім екенін, мәдениеті қан­дай екенін танып-білу мақсатында қа­зақ тілін үйретуге басымдық берсе деген ті­легімді жеткізген болатынмын. Шетелде туып-өскен жас қазақтардың арасында қазақ тілін үйренгісі келетіндері баршы­лық. Кей кезде хабарласып: «Мына сөйлем дұрыс па? Анау сөзді қазақшаға қалай аударса болады?» деп сұрап тұрады. – Әңгімеңізге рақмет! Қазақ­стан­ға оралу арманыңыз тезірек орын­далып, сол күні арнайы Turkistan халықаралық газетінің оқыр­мандары үшін тағы сұхбат­тасуға жазсын өзіңізбен!  

Сұхбаттасқан

Әлия ТІЛЕУЖАНҚЫЗЫ

   

Серіктес жаңалықтары