Мамандар не дейді?
Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртанов Үкімет отырысында Қазақстанда жылына 2,5 мың сәби өлімі тіркелетінін айтты. «Соңғы жарты жылдықта тізімді Солтүстік Қазақстан облысы бермей келеді. Сондықтан өңірдегі бас дәрігерлер жазалануы керек! Аймақтағы ауруханалар медициналық құрал-жабдықпен жеткіліксіз деңгейде жабдықталған. Егер мемлекеттік сатып алуға бөлінген ақшаны уақытылы игере алмасаңдар, қайтарыңдар!» деген еді. Денсаулық сақтау министрлігі комитетінің төрағасы Людмила Бюрабекова: «Елдегі барлық перинаталдық орталықтарға тексеріс жүргіземіз. Комиссия мүшелері тек талдау жүргізіп қоймай, дәрігерлерді оқытады. Әсіресе, бала өлімі жиі тіркелетін аймақтар қатаң бақыланады» десе, Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығының директоры Риза Боранбаева: «Бала өліміне әкелетін туа біткен жүрек ақауы, сосын өкпе қабынуы. Егер бес жасқа дейінгі балаларды алып қарасақ, олардың 82 пайызы жасына толмай шетінейді. Көбі алты күнге дейін ғана өмір сүреді» дегенді тілге тиек етеді.Қазақстан бала өлімі бойынша 2 орында
Әлемде әрбір 11 секундта бір әйел немесе шақалақ көз жұмса, жыл сайын 2,8 млн жүкті әйел мен нәресте о дүниелік болады екен. 2017 жылы жүктілік пен бала босану кезіндегі асқынулар салдарынан 290 мың әйел көз жұмған. 2018 жылы 15 жасқа дейін 6,2 млн бала өмір сүрсе, оның ішінде 5,3 млн бала бес жасқа дейін және қалғаны бір жасқа дейін көз жұмғандар. 2018 жылы Сахарадан бастап Африканың оңтүстігіндегі елдерде бес жасқа толмаған әрбір 13-бала көз жұмса, Еуропа елдерінде бұл қайғылы жағдай әрбір 196 балаға тән. «Қауіпсіз, қолжетімді және сапалы медициналық көмекпен қамтамасыз ететін елдерде әйелдер мен балалар аман қалып, әрі қарай өмір сүруде», – деп мәлімдеді ДДСҰ бас директоры Тедрос Адханом Гебрейесус. Яғни, сарапшылар дұрыс тамақтанбайтын, гигиена сақталмайтын және акушер-дәрігерлер жетіспейтін кедей мемлекеттерде нәрестелерге қауіп төнуде. Осы себепті Сахара, Африканың оңтүстігіндегі елдерде жүктілік және босану кезінде әйелдердің ажал құшу көрсеткіші дәулетті өңірлерге қарағанда 50 есе жоғары. Балалар өлімі бойынша статистика да осындай. Басты себеп – кедейлік екенін тілге тиек етеді. ЕАЭО елдері арасында бес жасқа дейінгі балалардың өлім-жітімі деңгейі бойынша бірінші орында Ресей (13 мың бала), одан әрі Қазақстан (4 мың), Қырғызстан (3 мың), Армения (1 мың) және Беларусь (1 мыңға жуық) орналасқан. Ал әлемде бала өлімі бойынша үштікті Үндістан (882 мың бала), Нигерия (866 мың) мен Пәкістан (409 мың) бастап тұр. Былтыр Үндістанда 5 жасқа дейінгі төрт мыңға жуық бала қайтыс болған. Ондыққа кірген Конго, Эфиопия, Қытай, Индонезия, Танзания, Ангола және Бангладеш елдерінде 5 жасқа дейінгі балалардың жалпы өлімі 3,2 млн баланы құрады. Бала өлімі оқиғаларының 51 пайызы перинаталдық кезеңде болса, 19,8 пайызы туабітті кеміс, 6,2 пайызы тыныс мүшелерінің сырқаты, 4,8 пайызына сәтсіз жағдайлар, 4,7 пайызы инфекциялық және паразиттік сырқаттар, 1 пайызына тамақ қорыту органы ауруларына себеп. Камал Ормантаев, балалар хирургиясының атасы, академик:Алдымен ананың денсаулығын түзеу керек
– Өмiрге сәби әкелетiн ананың өзi ауру. Сондықтан болашақ ана боларлық қыз-келiншектер бiрiншi кезекте өзiнiң денсаулығын түземесе, бала тууға асықпауы шарт. Себебi, анадан балаға берiлетiн тұқымқуалаушылық аурулар да белең алуда. Сол сияқты Қазақстанның қайсыбiр жерiн алсаңыз да, экологиялық мәселелерi шашетектен. Айталық, оңтүстiк өңiр, Шығыс және Батыс Қазақстан облыстарының экологиясының өзi бiр төбе. Бала туу жасындағы әйелдерде қан аздық, дәрумен жетіспеушілігі көп. Бұл дұрыс тамақтанбаудан туындайтыны белгілі. Ет жемеген, жеміс-жидек көрмеген адамның денсаулығы қайдан оңсын?! Ана ауру болғаннан кейін бала да іштен ауру болып туады. Аналардың 85 пайызы анемияға шалдыққан. Бұл іштегі баланың өсіп-өнуін тежейді. Соның әсерінен балалардың 40 пайызы салмағы аз, шала немесе кемтар болып туылады. Ол ол ма, балалар арасында миға қан құйылу ауруы (инсульт) асқынып барады. Мысалы, он жылдай бұрын 4-5 айлық нәрестелердің арасында сирек кездесетін бұл ауру бойынша әрі кетсе он бала ғана түсетін. Бір жылда 95 бала түскені жанға батты. 1 жасқа дейін қайтыс болатын балаларды «балалар өлімі» деп атайды. ТМД елдерімен салыстыра қарасақ, 1000 балаға шаққанда, Ресейде – 10 бала, Украинада – 8, Белоруссияда – 6, ал Қазақстанда 15 бала өледі. Дәрігердің білімі аз болса, алдындағы науқасқа дұрыс диагноз қоймаса, оған кім кінәлі? Бұл тұрғыда әуелі дәрігер дайындауға жауаптыларды жазалау керек. Аманкелді Тыныбеков, С.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті, балалар жұқпалы аурулар кафедрасының профессоры:Кінәнің бәрін дәрігерге арту – дұрыс емес
– Елімізде 1 жасқа дейінгі нәрестелер өлімінің көбеюіне жүктілік кезеңдерінде пайда болатын аурулар себеп. Перинаталдық кезеңде пайда болатын жағдайлар дегеніміз жүктілік кезінде пайда болатын ақаулар. Бала анасының құрсағында жатқанда пайда болған ауытқулардың кесірінен кейін осындай жағдайға тап болады. Мысалы, жатырдағы инфекциялар. Бұл мәселе сонау Кеңес үкіметінде де болды, Қазақстан тәуелсіздік алған жылдардан бері әлі күнге бірінші орындағы мәселе. Жүктілік басталғанға дейін және жүктілік кезінде әйелдер кеңесіне міндетті түрде бару керек. Трагедияның алдын алу үшін әр жүктілікті жоспарлау керек. Бала көтермей тұрып толық тексерістен өтіп, жыныс жолдарындағы дерттерді анықтап, емделу қажет. Жыныс жолдарының қаншама ауруы бар, ал ондай анадан қалай ғана сау бала туылады? Кез келген адамның денсаулығының жағдайы толықтай дәрігерлерге байланысты емес, оның 50 пайызы адамның өзіне байланысты. Сондықтан жүктілікке немқұрайлылық таныту бұл түйткілді өршіте береді. P.S. «Таяқтың екі ұшы бар». Жазықты қайсы, шарасыз кім? Кінә тағу да, қара күйе жағу да оңай. Бәлкім, білім мен білік ұштаспайтын тұстар көп шығар? Тіпті, бар кілтипан маман дайындайтын медициналық оқу орындарында жатқан шығар, кім білсін? Қалай десек те, адам жанына араша түсуші дәрігердің антына адал болып, ісіне жауапты болғаны абзал. Кәсіби қателік жіберген дәрігерді жазалаудың жолын іздегеннен гөрі сол қателіктің орын алмауын қарастырған жөн. Дегенмен, қандай қателіктің де өтеуі болатынын әсте ұмытпау керек.