Болатбек Төлепберген
Ұлағат
Ұлағат
Елімізге белгілі қоғам қайраткері, ғалым, эколог деңгейіне көтерілген Мұсағали Дуамбековтің қалыптасу жолындағы өмірдерегіне тоқталсақ. Жамбыл облысының Қаратау қаласында дүниеге келген Мұсекең жастайынан алғыр, зерек болып өседі. Орта мектепті өте жақсыға тәмамдаған соң, Қазақ политехникалық институтын инженер құрылысшы мамандығы бойынша лениндік стипендиямен үздік оқып, бітіріп шығады. Қазіргі Мәскеу мемлекеттік құрылыс университетінің аспирантурасын бітіріп, 1990 жылы Куйбышев атындағы Мәскеу инженерлік-құрылыс институтында техника ғылымдарының кандидаты, ал 2001 жылы елімізде «Қоршаған ортаны қорғау және табиғат ресурстарын тиімді пайдалану» тақырыбында техника ғылымдарының докторы ғылыми дәрежелерін сәтті қорғап шығады. Сонымен қатар, 1999 жылы «Еуразия» және «Экология» халықаралық академияларының академигі атанып, 2003-2004 жылдары «Геоэкология» мамандығы бойынша доцент, профессор ғылыми атақтарын алады.
Иә, әкеден ерте айырылған Мұсағали Сәрсенбайұлы ерте есейген азамат. Алайда ол өмір қиындықтарында құрыштай шыңдалып, қанаты қайырылмай өсті. Дүние қумай, білімнен өріс іздеді. Зерек баланың санасына сәуле түсірген ата-баба өсиеті өз замандастары арасынан дара шығуына жол ашқан еді. Жалпы Мұсағали мектеп қабырғасында жүріп-ақ, болашағын болжап, өмір белестерін бағдарлап қойған-ды.
Мұсекең еңбек жолын 1983 жылы Қазақ политехникалық институтының Қаратау инженерлік-құрылыс кешенінде оқытушы, 1985 жылы Куйбышев атындағы Мәскеу инженерлік-құрылыс институтында оқытушы-стажер болып бастап, бір қатар оқу орындарының деканы, проректоры және ректоры қызметіне дейін көтерілді. 1990-1996 жылдары Қаныш Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінде оқытушы, аға оқытушы, декан болды. 1996-1998 жылдары Тараз университеті инженерлік-техникалық мамандықтарының Қаратау оқу-ғылыми методикалық кешені директорының орынбасары, «Кәсіпорындарды тарату және қайта құру агенттігі» АҚ Жамбыл филиалы директорының орынбасары қызметтерін атқарды.
Оқу орындарынан бөлек, мемлекеттік талай қызметтерде де Мұсағали Сәрсенбайұлы биік белестерден көрінді. 1998-2000 жылдары Жамбыл мемлекеттік мүлік және жекешелендіру аумақтық комитетінің төрағасы болып жұмыс істеді. Одан кейінгі жылдары Тараз мемлекетік университеті жанындағы экологиялық-экономикалық мәселелер ғылыми-зерттеу институтының аға ғылыми қызметкері, Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы Ақмола филиалының директоры, «Жасыл ғаламшар үшін» экологиялық қозғалысы» республикалық қоғамдық бірлестігінің төрағасы қызметтерін атқарды. Ал соңғы жылдары «Қарабура әулие мәдени орталығы» қоғамдық қорының президенті болған Мұсекең тарихи-танымдық тұрғыда да көптеген еңбек етті.
Мұсағали Сәрсенбайұлы Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау және экология министрі мен Ауыл шаруашылығы министрлерінің кеңесшісі қызметтерін абыроймен атқарды. Сондай-ақ, Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Адалдық алаңының» және Мемлекеттік қызмет істері және жемқорлыққы қарсы іс-қимыл агенттігінің арнайы мониторинг тобының мүшесі сынды көптеген комитет пен ұйымның ілкімді істерінің ұйытқысы болды. Бірнеше рет Парламент Мәжілісінің депутаттығы мен Ел президенттігіне үміткер ретінде ұсынылып, талай саяси додалардың ортасында жүрді. Осындай еңбектері ескеріліп, Мұсекең көптеген Халықаралық және мемлекеттік наградалармен марапатталды.
Мұсекең іскер ұйымдастырушылық қырымен қатар, талантты ғалым ретінде де 100-ден астам ғылыми жарияланымның және өнертабыстың авторы болды. Оның «Қазақстан экологиясы», «Каспий теңізінің экологиялық қауіпсіздігі», «Экологиялық менеджмент» және тағы басқа кітаптары оқырман қызығушылығын тудырды.
Бүгінде Мұсағали Дуамбеков жетекшілік еткен халықаралық ұйым экологияның барлық қолданбалы саласында, экологиялық ақпаратты тарату, экологиялық мінез-құлық және сана-сезім қалыптастыру, экологиялық білім беру саласында жұмысын жалғастырып жатыр. Сонымен қатар, академияның негізгі қызмет бағыттарының бірі – оқу құралдарын әзірлеп тарату. Академияда дүниежүзі мойындаған халықаралық сапа стандарттарына өндірушілерді үйретуді жүзеге асырып келеді. Бұл Бүкіләлемдік сауда ұйымына мүше мемлекетіміз үшін сәйкестік өлшемдерінің бірі болып саналады. Елімізде тұңғыш рет жоғарыда айтылған «Экологиялық таза өнім» стандарты бекітіліп, оны өндіріске енгізу ісін академия абыроймен атқарып келеді.
Еліміз бойынша таза өнім, табиғи зат екенін танытатын «халал», «био», «органик» және «эко» қатарлы халықаралық стандарттау жүйесі жұмыс істейді. Әрбір жүйенің өзіндік ерекшелігі мен маңызы бар. Осының ішіндегі бүгінгі таңда еліміздегі 150-ге жуық компанияға эко стандарттық сертификатын Мұсағали Сәрсенбайұлы басқарған Халықаралық экология академиясы беріп келеді.
Иә, ұрпақ санасына елдік ұғымды ұялатып, ұлттық рухты сіңіру жолында да бірқатар жұмыстарды техника ғылымдарының докторы, профессор Мұсағали Дуамбеков атқарды. Қарап отырсақ, шын мәнінде Мұсекең эколог, ғалым, саясаткер, ұстаз, руханият жанашыры бола білді. Таңдап алған салалары қазіргі қазақ қоғамы үшін аса маңыздылығымен құнды еді. Ендеше, Мұсағали Сәрсенбайұлының елге, ұлтқа, қазақ қоғамына жасаған еңбегі ерен десек артық айтпаған болар едік.
Қазақтың аяулы ұлдарының бірі, қоғам қайраткері, ҚР «Азаматтық альянсының» вице-президенті, Халықаралық экология академиясының президенті, Техника ғылымдарының докторы, профессор Мұсағали Дуамбековтен қатерлі індеттің кесірінен көз жазып қалғанымызға да жылға жуықтап қалыпты. Мұсағали ағамыз елдегі демократия мен азаматтық қоғамның дамуына өлшеусіз үлес қосқан ұлтжанды, мемлекетшіл азамат еді. Әрі экологиялық ахуалға алаңдап, талай тың ғылыми жобаларға жетекшілік еткен бірегей ғалым.
Әрине, елге, ұлтқа деген махаббаты ерекше Мұсағали Дуамбеков ағамыздың атқарғанынан әлі атқарар ісі көп еді. Артында жақсы істері мен жарқын ізі қалды. Жолдасы Айгүл мен балалары Мұсекең салған сол сара жолды бүгінде жалғастырып жатыр.
Елімізге төтеннен келген індетті жеңемін деген Мұсағали Сәрсенбайұлының рухы да, жігері де жеткілікті еді. Амал не, Алаштың аяулы ұлы, асыл жар, аяулы әке Мұсағали Дуамбеков аман болғанда биылғы мамыр айының басында асқаралы алпыс жасқа толар еді...