Әлемдік саясат сахнасы: 12 айда не өзгерді?
Әлемдік саясат сахнасы: 12 айда не өзгерді?
Достық пен татулық. Араздық пен келіспеушілік. Наразылық пен қарсылық. Биыл әлемдік саясат сахнасында мұның бәрі де болды. Әлемдік алып державалардың кейбірі арақатынастарын реттеп, ортақ тіл табысуға тырысса, енді біреулері керісінше, алауыздыққа жол берді. Сонымен, 2019 жылы әлемде қандай оқиғалар болды? Биыл жаһан назарын аударған маңызды жайттардың бірқатарын назарларыңызға ұсынамыз.
Трампқа жарияланған импичмент
2019 жыл АҚШ президенті Дональд Трамп үшін оңай болмаған сыңайлы. Жыл аяқталуға жақындағанда Трампқа импичмент жарияланды. Сөйтіп, Трамп АҚШ тарихындағы Конгресс өкілдерінің палатасы импичмент жариялаған үшінші президент атанды. Конгресте Трампқа тағылған айыптар бойынша дауыс беру шарасы өтті. Дауыс беру қорытындысына сай, билікті асыра пайдаланғаны үшін тағылған айып бойынша 230 конгресмен импичментті қолдады. Ал конгресс жұмысына кедергі болғаны үшін тағылған айып бойынша импичментті қолдаушылар саны – 229. Айта кетейік, импичмент жариялау үшін екі айыптаудың бірі бойынша 216 дауыс жиналса жеткілікті. Негізі, төменгі палата конгресмендері бұған дейін де басқа президенттерді биліктен шеттетпек болған. Алайда ол ешбір нәтиже берген жоқ. Айта кететін тағы бір жайт, өкілдер палатасымен импичмент жарияланған басшылардың ешбірі кейіннен өткен президенттік сайлауда жеңіске жете алмаған. Владимир Зеленскийдің президент атануы сенсациялық жаңалық болғаны жасырын емес. Себебі бұрын саясат сахнасында емес, өнер сахнасында көшбасшы болып жүрген азаматтың ел басқара алатынына саясаткерлер сене қойған жоқ. Дегенмен сарапшылар Зеленскийдің жеңісін «Украинадағы халық билігіне жасалған алғашқы қадам» деп бағалады. Владимир Зеленский «Слуга народа» деп аталатын украин телехикаясында басты рөлді сомдаған болатын. Сол туындыдағы кейіпкері мектептегі тарих пәнінің мұғалімі – Голобородько. Телехикая желісі бойынша мұғалім соңында Украина президенті болып сайланады. Ал биыл Зеленскийдің өмірі дәл телехикая желісіндегідей өрбіді.
Ресей мен Украина: тұтқындарды алмастыру
Ресей президенті Владимир Путин мен Украина басшысы Владимир Зеленскийдің алғашқы әңгімесі тұтқындарды алмастыру мәселесі болды. Бұл мәселені екі ел басшысы 12 маусым күні телефон арқылы талқылады. Екі айдан кейін, яғни, 7 қыркүйек күні «35-те 35» формуласы бойынша алмасу процесі өтті. Мәскеу Киевке Керченск бұғазындағы шекараны бұзғаны үшін тұтқындалған әскери кеме теңізшілері мен режиссер Олег Сенцовты қайтарды. Ал Украинадан Ресейге журналист Кирилл Вышинский мен ДХР әуе шабуылына қарсы қорғану бригадасының бұрынғы командирі Владимир Цемах ұшып келді. Бұл екі ел арасындағы арақатынасты реттеуге жасалған алғашқы қадамдардың бірі болды десек артық айтқандық емес. Әлемдік БАҚ Мәскеу мен Киев арасындағы бұл «достықтың» кез келген күні аяқталуы мүмкін екенін жазуда. Расында да, егер Владимир Путин мен Владимир Зеленский арадағы сенімді жоғалтса, екі ел арасындағы ахуал қайтадан бәз баяғы қалпына түсуі ықтимал. Ал егер бұл бастама ары қарай сәтті жалғасатын болса, Украина «Штайнмайер» формуласын қабылдап, Донбасстағы өз әскерін әкетуі тиіс. Киев бұл маңызды қадамды жасаса, Зеленскийдің сайлауалды берген уәделерінің бірі орындалды деп бағалауға әбден болады. Естеріңізге сала кетейік, Владимир Зеленский президент тағына отырмас бұрын соғысты тоқтатуға уәде берген еді.Толқуларға толы жыл
Доңыз жылы әлем елдеріндегі түрлі наразылық шараларымен есте қалары анық. Әрине, мұндай қарсылық акциялары әлем үшін жаңалық емес. Дүниежүзінде қолдарына плакат ұстап, көшеге шығып наразылық білдіретін азаматтар жетерлік. Хош, биылғы ең ірі көтерілістер Венесуэла мен Гонконгте өтті. Венесуэла тұрғындары мемлекет президенті Николас Мадуроға қарсы көтерілісті бастады. Көшеге ұрандатып шыққан венесуэлалықтар Мадуроның орнынан кетуін талап етіп, өзін-өзі президентпін деп жариялап алған оппозиция лидері Хуан Гуайдоны қолдады. 23 қаңтарда Хуан Гуайдо өзін Венесуэланың уақытша президенті ретінде жариялап, ант берген еді. Ол сайлаудың еркін өтуі үшін қарулы күштердің көмегімен мемлекет басшысының міндеттерін атқаратынын мәлімдеді. Оның өкілеттілігін АҚШ президенті Дональд Трамп, сонымен қатар Аргентина, Канада, Перу, Колумбия және басқа да мемлекеттердің билігі мойындады. Ал Ресей мұны жасаудан бас тартты. Ең өкініштісі, көтеріліс салдарынан қаза тапқандар саны тым көп. Гретаның БҰҰ отырысындағы сөзі интернет кеңістігінде кеңінен талқыланды. Біреулер қаршадай қыздың батылдығына қайран қалып, оған қолдау білдірсе, келесі бір топ Тунбергтің шынайылығына сенген жоқ. Қалай десек те, бұл күні Грета Тунберг есімі ақпарат құралдары беттерінен түспей тұр. Тіпті, Time журналы швециялық экобелсендіні 2019 жылдың «Жыл адамы» деп таныды. Сөйтіп Грета Тунберг соңғы 100 жылда «Жыл адамы» атанған ең жас тұлға ретінде тарихта қалды.
АҚШ пен Қытай текетіресі: сауда соғысы тоқтамақ
Трамп тағы уәде берді. Жыл аяқталуға жақындағанда АҚШ президенті Дональд Трамп жақын арада Қытаймен арақатынасты жақсартатынын мәлімдеді. 2019 жылғы әлемдік экономиканың дамуын тежеген бірден-бір оқиға – АҚШ пен Қытай арасындағы сауда соғысы еді. Екі алып мемлекет басшылары сауда келісіміне қол қоюға келісті. Ақ үй басшысының мұндай мәлімдемесі әлем елдерін қуантқанымен, сарапшылар «сақтықта қорлық жоқ» екенін ескертуде. Егер екі ел арасында келісімге қол қойылса, 2020 жылы әлемдік экономика биылғыға қарағанда оң нәтижеге қол жеткізері анық. Бірақ мұндай келісімдер Вашингтон мен Бейжің арасында талай рет жасалып, соңғы сәтке келгенде іске алғысыз боп қалған. Нақтырақ айтсақ, өткен жылдың соңында екі тарап келісімге келіп, тыныштық орнай бастағандай болып еді. Тіпті, Қытай тарапы дау-дамайдың оң шешімін табатынына үмітті екенін де мәлімдеген. Алайда ахуал қайтадан бұрынғы қалпына түсті. Сондықтан Трамптың уәдесіне қаншалықты сенім артуға болатындығы жаһан жұртшылығын әлі де алаңдатып отыр.