ӘКІМ АЙТПАСА, жарнама жөнделмей ме?
ӘКІМ АЙТПАСА, жарнама жөнделмей ме?
Көрнекi ақпараттардың сауатсыз жазылуы әдетке айналған Павлодарда олардың мемлекеттiк тiлдегi нұсқасының бар-жоғына да назар аударылмайды. Облыс орталығында бұндай жазу «үлгiлерiнен» көз сүрiнедi. Әсiресе «сауатсыз жазу қашан түзетiледi?» деп сұраған бала-шағасы алдында ата-аналары қызарады,кiрерге тесiк таппайды.Осындайда қол қусырып қарап отыру мүмкiн емес те. Тiл болашағына алаңдап және ұрпағымыз ана тiлiнде сауатсыз жазылған жазуға немқұрайлы қарамасын, әрi күресiмiз оларға үлгi болсын деген ниет болды. Сөзiмiздi жергiлiктi билiкке жеткiзiп, күрес жолдарын түрлендiрдiк.
Мәселен былтыр «Қөш келiнiздер! Халал дәмханасына «Арабика» мұсыльман мерекелерiн өткiзуге шакырамыз…» деген басынан бақайшығына дейiн өрескел қателерге тұнып тұрған сауатсыз жарнамалық тақтаның көпқабатты үй қабырғасында iлулi тұрғанын облыстық тiлдер басқармасында тiлге тиек етсек те, кейiн «Ертiс дидары» қоғамдық газетiнiң 5-санында (23.06.2011ж.) «Жарнамалардағы сауатсыздық жойылуы үшiн» мақаласында атап өтсек те нәтиже болмады. Бәлкiм назар аударар деп, қалалық «Шаһар» гәзетiнде «Сауатты жазу қажет» (№24, 19.08.2011ж.) мақала жарияладық та. Шара қолданылмады.
Облыс орталығындағы бұндай жағдайды көргенде Академик Сәтбаев көшесiндегi 136-ғимараттың төртiншi қабатында орналасқан облыстық тiлдердi дамыту жөнiндегi басқарманы (бастығы Талгат Шайкенович Абылкасимов – құжаты бойынша) жағалайтынымыз рас, тiптi бұл мекеменiң жұмысына көңiлiмiз толмаса-дағы, баратынымыз – жауапты мекеме болғандығынан, әрине. Ал көңiлiмiздiң қала көшесiндегi жазу былай тұрсын, тiптi көз алдындағы ақпараттың «Тiл туралы» Заң талабына сәйкес еместiгiн «көрмей» отыра берер ме едi? «Бiлмедi», «көрмедi», «байқамады» дейтiндей емес, мекемеге кiрiп-шыққан сауатты адам баспалдақпен көтерiлiп-түсiп жүрiп, сатының үшiншi қабат тұсында 17 (он жетi!) көрнекi ақпараттың «Тiл туралы» Заң талабына сәйкес берiлмегенiн айтып жүретiн. Ал Талгат Шайкенович «Тiл туралы» Заңның 21-бабы талабын бiр кiсiдей бiледi. Сонда қалай? Бұны жұмысқа күнделiктi келетiн тiлдер басқармасы бастығының, мамандарының көрмеуi, байқамауы мүмкiн емес қой! Осындай олқылық бiрiншi қабаттағы «KassaNOVA» банкi, «Faberlic» фирмасы, т.б. кәсiпкерлердiң тарапынан да кеткен едi. Жоғарыда атап өткенiмiздей, кезiнде сөз арасында: «тiлдердi дамыту басқармасы орналасқан ғимаратқа «Тiл туралы» Заңның 21-бабындағы талаптың қатысы жоқ па едi?» деген сұрақты көрнекi ақпараттардың «түзетiлуiне» сеп болар деп қойғанбыз. «Көш жүре түзелер» деп, ақпараттардың заң талабына сәйкес дұрысталатындығына титтей де күмәнiмiз болмаған. Содан берi талай уақыт өтсе де оң өзгерiс болмапты.
Сондықтан шыдамның да шегi бар, жергiлiктi баспасөздерде жарияланған қала көшесiндегi сауатсыз ақпараттың түзетiлмеуi, әрi «Тiлорда» орын тепкен ғимараттағы заң талабына сәйкеспейтiн жазулардың iлiнiп тұруы облыстық тiлдер басқармасының бастығына: «Тiлдердi дамыту басқармасы жұмыс iстейтiн ғимараттағы көрнекi ақпараттар елiмiздiң «Тiл туралы» Заң талабына сәйкестендiрiлмесе, қала көшелерiндегi сауатсыз жазылған жарнамалық ақпараты жөнiнде тiлдер басқармасынан не талап етпекпiз? Жергiлiктi баспасөз бетiнде бiрнеше ай бұрын сыналған өрескел қателер нелiктен жойылмайды?» деген мазмұндағы хаттың жазылуына түрткi болды. Хат мәтiнiң үстiне: «Облыс әкiмiнiң назарына!» (ол кезде облыс әкiмi Б.Ә.Сағынтаев едi) деп жазылып, оны тiлдер басқармасында 05.12.11ж., облыс әкiмдiгiнде 06.12.11ж. тiркеттiк. Басқа амалымыз болмады.
Жазғанымыз сол-ақ екен, көп ұзамай хатта көрсетiлген барлық кемшiлiктер теп-тегiс жойылды! Бiртiлдегi ақпараттар мен шала сауатты ақпарат алынып тасталды. Ол жөнiнде облыстық тiлдер басқармасының бастығы Т. Абылкасимов қол қойған жауап хатта (№21/1-09.23, 09.01.2012ж.): «…Павлодар қаласы Ак.Сәтбаев көшесi, 136 мекенжайы бойынша орналасқан ғимараттың 1-3 қабаттарындағы офистердi жалға берушi жеке кәсiпкер Н.Р. Садыкова, «Kassanova» банкi, «Faberlic» офисi және басқа да жеке кәсiпкерлер, сонымен қатар Катаев, 55 мекенжайындағы «Арабика» халал дәмханасы көрнекi ақпараттарын Қазақстан Республикасының «Тiл туралы» Заңының 21-бабына сәйкес орындап, кемшiлiктердi жойды….» деп жазылған.
Сөйтiп, жергiлiктi баспасөз материалдарына назар аудармауының және көтерiлген мәселе бойынша дер кезiнде шара қолданбауының салдарынан облыстық тiлдер басқармасы ыңғайсыз жағдайда қалды. Әйтпесе бiздiң облыстық тiлдер басқармасына бес бересiмiз, алты аласымыз жоқ. Дегенмен қаламызда сауатсыз жазулар әлде де аз емес. Көптiгi сонша, оны әдейi iздемей-ақ, жол-жөнекей қойын дәптерiңiзге түртiп алсаңыз да, фотосүгiретке түсiрiп алсаңыз да бастан асады. Дәлелдi алыстан iздеп қайтейiк, «Тiл туралы» Заңның 21-бабы талабына сәйкеспейтiн көрнекi ақпараттар қала көшелерiне ғана емес, облыстық тiлдер басқармасы орналасқан ғимаратқа дейiн енiп кеткенiн жоғарыда айттық. Сондай ақпараттар мен жергiлiктi баспасөздерде бiрнеше рет жарияланған сауатсыз iлiнiмдер облыс әкiмi араласқанға дейiн iлiнiп тұруы сөзiмiзге қосымша дәлел болар. Тұрғындар айтпаса, облыс әкiмiнен нұсқау болмаса, облыстық тiлдер басқармасы баспасөздегi сын материалдарға өздiгiнен көңiл бөлмей, сауатты жазу да, заң талаптары да жайына қалмақ па? Жалпы, бұл мекеменiң қызметкерлерi дәрменсiз бе, әлде бар мәселе басқарма бастығының iскерлiк қарым-қабiлетiнде ме? Тiлдер басқармасы өзiне артылған сенiмдi, бюджет шығынын қаншалықты ақтап отыр? Бәлкiм басқарманы таратып, ҚР-ның «Тiл туралы» Заңында көрсетiлгендей, әр мекеменiң бiрiншi басшысы мемлекеттiк тiлдiң қолданылуына жауапты деген талапқа көңiлдi көбiрек бөлсек қайтер едi? Сұрақ көп… Жауап табылмай тұр.
Облыстық тiлдердi дамыту басқармасының бастығы Талгат Шайкенович Абылкасимов 2012 жылы ақпанның 13-i күнi өткiзiлген басқарманың кеңейтiлген алқа мәжiлiсiнде жасаған баяндамасында: «…Сонымен қатар «Қазақстан Республикасындағы тiл туралы» Заңы 21-бабының орындалуын қадағалау мақсатында облыс, қала, аудан көшелерiнде орналасқан көрнекi ақпараттарды тексеру жұмыстары жүргiзiлуде. 2010 жылы 1531 нысан тексерiлiп 138 қате түзетiлсе, өткен жылы 1700 мекеме тексерiлiп, 312 қателер анықталып, түзетiлдi. …2011 жылы жоспарланған iс шаралар толығымен орындалып, алдымызға қойған мақсаттар мен мiндеттер толығымен орындалды деуге негiз бар…» («Ертiс дидары» №1, 2012 ж.) деп мақтанса да, дәл осы мезетте облыс орталығындағы көше көрсеткiштерi мен сiлтемелерiнiң сауатсыз және әркелкi жазылуы айыпталып, фото айғақтарымен «Қала көшелерi сауатсыздықтан қашан арылады?» (республикалық «Ана тiлi» газетi) атты мақала жарияланған-тын.
«Қатесi бар бұл көше сiлтемелерiнiң, көрсеткiштерiнiң iлiнгенi кеше ғана емес. Осы уақытқа дейiн «Айналайындар-ау, қайда болдыңдар, ә»? дегендер де табылмай қоймас. Айтайық! Құзырлы мекеме – тiлдер басқармасына сендiк! Тiлдердi дамыту бағдарламасына сендiк, ал басқармадағы жағдай жоғарыда баяндалды! Сенiм ақталмады, ақталатын түрi де жоқ! Бәлкiм «жұмыс iстемеген адам қателiк жасамайды!» деген жаттанды сөз алдымыздан шығар? Бiздi «жұмыс iстемейдi» деп кiм айтады? Әрi –тегiн, әрi тек қана алға. Мақсатымызға жетпей қоймайтын мiнезiмiз тағы бар. Сол үшiн… атқа қондық!
Төлен РАМАЗАНҰЛЫПавлодар қаласы