Бақыт САРБАЛАҰЛЫ: ТӨРТIНШI БИЛIК ПЕН ТҰМЫЛДЫРЫҚ

Бақыт САРБАЛАҰЛЫ: ТӨРТIНШI БИЛIК ПЕН ТҰМЫЛДЫРЫҚ

ҚАЗАҚ БАСЫЛЫМДАРЫНА ОРТАҚ ҰЙЫМ ҚАЖЕТ

Қазақ журналистерiнiң құрылтайы 9-желтоқсанда Астана қаласында өтедi деп жоспарланып отыр. Тұңғыш рет өткелi отырған құрылтайда қазақ баспасөзiнiң проблемасы, қазақ журналистерiнiң жай-күйi ортаға салынбақ. Ақпараттық кеңiстiктегi қазақ журналистикасының орны қандай? Осы мәселе төңiрегiнде құрылтайдың алдында белгiлi публицист Бақыт Сарбалаұлы өз ойын ортаға салып едi.

– Мерзiмдiк басылымдардағы қазақтiлдi журналистерге қарағанда, орыстiлдi журналистер маған көбiрек ұнайды, – деп бастады Бақыт аға әңгiмесiн. – Өйткенi, олар ойын көңiлге қарамай, ашық айтады. Ал, өткiзiлейiн деп отырған құрылтайдың аса қажеттiлiгiнiң басы ашық.

– Қазақ баспасөзi үшiн дейсiз ғой.

– Иә, қазақ баспасөзi үшiн бұл құрылтайдың маңызы зор болуы керек. Оның себебi, тәуелсiздiк алғалы, демократия дегелi берi баспасөз – төртiншi билiк деп айтамыз. Өкiнiшке қарай, бiзде ол ондай дәрежеге жеткен жоқ. Ол неге жетпей жатыр? Демократияның жемiсiн пайдалана алмай жатырмыз. Мұның өзi күрделi әрi әлеуметтiк мәселе. Қазақ газеттерi туралы екi түрлi пiкiр бар. Бiреулер «қазақ басылымдары артта қалған, дәрменсiз, нашар» деген пiкiрлер айтады. Екiншi бiреулер «қазақ газеттерi ешкiмнен сорлы емес, күштi» дейдi. Менiң көзқарасым екеуiнiң ортасында. Екi пiкiрдiң де жаны бар. Қазақ газеттерi мен үшiн орташа дәрежеде деп ойлаймын. Қазақ газеттерi өз мүмкiндiгiнше жұмыс iстеп жатыр. Тiптi, жақсы жұмыс iстеуде деп айтуға болады. Ерлан Қарин айтқандай, бәлкiм идеологияның орнын басқан шығар. Мен де солай деп ойлаймын. Тәуелсiздiгiмiздi қазақ жазушылары дайындады деп айтқан едiм бiр кездерi. Әсiресе, тарихи шығармалар жазған, тамаша туындылар берген қаламгерлерiмiз тәуелсiздiктi алып келдi. Жалпы, тәуелсiздiкке жету жолында қазақ газеттерiнiң қызметi ересен. Ал, солай бола тұра, өзiнiң миссиясын адал орындап жүргенiмен, ол қоғамдағы лайықты өз орнын ала алмай отыр, әсiресе бұқараның емес, билiктiң алдында беделi төмендеу. Мұның себебi – қазақ журналистерiнiң әлсiздiгiнде жатқан жоқ. Бiздiң iшiмiзде принциптi, өзiнiң ойын терең жеткiзе алатын, қаламы жүйрiк журналистер бар. Тәуiр газет-журналдар да көп. Олардың арасында жалтақтайтын басылымдар да бар. Оны да мойындауымыз қажет. Бiзде билiкке де, бұқараға да пiкiрiн ашық жеткiзетiн, ел мүддесi тұрғысынан келетiн басылымдар да бар. Ал, қазақ баспасөзi орыс басылымдарынан артта қалып қойды деген пiкiрге қосылмаймын. Артта қалған жоқ. Мұндай пiкiр неден туады? Бұндай пiкiр билiктегi қатысты адамдардың жадағай көзқарасынан туындайды. Олар қазақ газеттерiн оқымайды. Бiрiншiден, қазақ баспасөзi бiлiктi жазып жатса да қарамайды, екiншiден, түсiнбейдi. Содан осындай көзқарастар туады. Оған қоса қазақ газеттерiнде кейде орыс басылымдарына қарағанда, өткiрлiк, табандылық, күрескерлiк жетiспей жатады.

– Қазақ баспасөзiнiң белгiлi бiр дәрежеде оқылмауына таралымның аздығы да себеп болып жататын сияқты. Сiз бұлай ойламайсыз ба?

– Бұл да себеп болады. Бiрақ, ең маңызды себеп – бiздiң құралымыз, ең басты қаруымыз – тiл. Мемлекеттiк мәртебе иеленгенiне қарамастан бiздiң тiлiмiзге әлi теңдiк тиген жоқ. Ал, ендi тiлi теңелмеген елдiң дiлi теңелмейдi. Ахмет Байтұрсынұлының айтқаны бар емес пе? «Сөзi жоғалған елдiң өзi жоғалады» деген. Негiзгi себеп осында. Тiптi, қазақ басылымдары озып, көш бастап жүрсе де оны елеп, демеп жатқан билiк жоқ. Мен мәдениет және ақпарат министрлiгiн айтып отырған жоқпын. Билiктегi басқаларға қазақ басылымдары бөтен бiр елдiң басылымдары тәрiздi. Сондықтан да оған билiктiң құлағы тас керең.

– Былай қарасаңыз, елдiң арасындағы түрлi сұмдық оқиғаларды, ұлттық мәселелердi де ең алдымен жазатын қазақ басылымдары емес пе?

– Оның рас. Бұл тұрғыдан келген кезде орыс газеттерi бiзге жат газеттер сияқты көрiнедi. Тiптi «Казахстанская правда» газетiнiң де қазақ мәселесiне өткiр бара бермейтiнi, саяздау көрiнетiнi рас. Бiздiң мүддемiз туралы айтқысы келедi. Бiрақ, биiк деңгейде бiлiктi, ашық айта алмайды. Кез келген шығарма, тiптi кiшкентай заметка болсын, құр жазылып қоймайды. Тек ақпарат жиынтығы емес.Онда журналистiң жан-дүниесi, принципi мен мұндалап тұрады. Қадыр Мырза Әлiнiң: «Жүректен шықпаса, жүрекке жетпейдi» деген сөзi бар ғой. Сол сияқты кез келген нәрсенi, халыққа керек, елге керек дүниенi журналист жанымен, жүрегiмен жазуы керек. Сонда ол жалаң қарпуға, қасаңдыққа бармайды. Осылай жазылса, қаламнан өрген дүние жанды, жалынды. Мәселен, «Каз.правдаларға» қазақ мүддесiн шын мәнiнде өзiмiзше жаны ашып, шынайы бiлiп, кiрiсiп жазу жағы жетiспейдi деп ойлаймын. Қалған газеттердi, мүмкiн артықтау да шығар, жалпы, көбiн қазаққа дос деп ойламаймын. Мәселен, «Караван» газетiн алайық. Қазiр онда басшылыққа қазақ барды ғой. Бiрақ, бұл газеттiң о бастан мүддесi басқа, бағыты бөлек болды. Шыққанына қаншама жыл болды, сол уақыт iшiнде қазақ тiлi туралы бiрнәрсе жазды ма? «Қазақтарға обал болып жатыр, қазақтарға қиянат болып жатыр» деген нәрселер айтылды ма? Тiлiмiз үстем болуды сұрап жүрген жоқпыз, теңелуiн сұрап жүрмiз шын мәнiнде… «Орыс тiлiмен тең болсыншы» деймiз. Теңдiкке жете алмай жүрмiз. Олар болса, бұлар «титульная нация» деген әңгiмелер айтады. Әдiлеттiлiктi қорғап, ақиқатты айтқысы келмейдi. Керiсiнше оларға сыныққа сылтау керек. Мықты тұлғаларымыздың қажетсiздiгi өз алдына, Мырқымбайлардың iшiнен бiр мәңгүрттi тауып алып, қазақтың атынан сөйлетiп қояды. Бiр мiнiмiздi байқаса, түймедейдi түйедей етiп шыға келедi. «Время» газетi де… Кей-кейде үкiметке тиiсiп, билiктi сынап, әсiресе Бендицкий деген журналисi шындықты айтып, шулатып жатады. Бiрақ, соның өзiнде де бiр таңдау, алалау бар сияқты. Ала қойды бөлек қырқу… Мiне, осы тұрғыдан келгенде, тағыда қазақ басылымдарының орны өзгеше. Бiрақ, кейде талай басылымдарға қарның ашады. Мәселен, «Егемен Қазақстаннан» бастап үнемi мақтауды ғана бiледi. Облыстың әкiмдерiнiң бәрi жақсы.. Талдау, сараптау, ақпаратты анықтау жетiспей жатады. Абайдың тiлiн бiлмеген маңсап иелерiн, мәселен министрлердi неге сын тезiне алмаймыз? Орыстарда бұл бұрыннан қалыптасқан. Олар үшiн: «Пушкиннiң тiлiн бiлмеген адамның министр болуға қақысы жоқтығы» қағида. Бiзде олай емес қой. Министр дегендерiмiз қайраткер болуы керек. Бiзде көбiсi – қызметкер. Тек тапсырма орындаушы. Бұл жерде мемлекеттiк тiлдi бiлу басты критерий болу керек қой.

– Мемлекеттiк қайраткер дегенiмiз кiмдер?

– Менiң ойымша, отырған өз орнына, үлкен мансабына лайықты адамдар ғана мемлекеттiк қайраткер. Мәселен, КСРО-ның кезiндегi тұлғалардың жасаған дүниелерiн жоққа шығаруға болмайды. Дзержинскийдiң батырлығы, Орджоникидзенiң темiржол саласындағы iстегенi… Олар халықтың мүддесiн шешкен кездерiнде өздерiн қайраткер ретiнде танытты. Олардың бәрi орыстың мүддесiне қызмет еттi.Ал, ұлтқа қызмет ету жағынан келгенде, бiздiң министрлерiмiздiң қайсысын айта аламыз. Олар маған тек қол қоюмен шектелетiн сияқты көрiнедi. Жаңа әкiм, министр келдi, орынтағында отыр. Олар не iстеп жатыр? Сол саланы iлгерi бастырмаса, сол салада көзге түсетiн iстер атқармаса… Мұстафа Шоқай талабы белгiлi. «Зиялы деп кiмдi айтамыз?» деп таласамыз. Зиялылықтың түп-негiзi сонда жатыр. Қайраткерлердiң шетiнен керемет данышпан болуы, Әлихан Бөкейханов сияқты көсем болуы шарт емес. Бiрақ, отырған орнына, үлкен қызметiне лайық елге жанашыр, мемлекетке жанашыр тұлға болуы керек. Сонда ғана ол өз қызметiн адал атқара алады. Әрi мемлекеттiк қайраткер аталуға қақысы бар. Мәселен, Сұлтанбек Қожанұлы, Iлияс Омаров, Дiнмұхаммед Қонаев… Қазiргi атқа мiнгендердiң iшiнде Иманғали Тасмағамбетовтi, Мұқтар Құл-Мұхаммедтi айтуға болады.

– Жаңа өзiңiз айтқан Мұстафа Шоқай, Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов елге көсем болып қана қойған жоқ, мықты публицистер болды. Бүгiнгi қазақ баспасөзiнде осындай тұлғалар бар деп ойлайсыз ба?

– Басылымдарда жұмыс iстеп жүрген журналистердiң арасында мықты қаламгерлер бар деп ойлаймын. Бұрынғы буындар iшiнде, әрине, көбiрек кездестi. Тұтас журналистер тобын шекпенiнен шығарған Шерағаң Мұртаза. Әрбiр мәселе көтерген мақаласымен елдi елеңдеткен Ақселеу Сейдiмбек. Кейiнгiлер де құр алақан емес. Мәселен, Ақас Тәжуiтов деген жiгiт бар. Сол жiгiтке өз басым ризамын. Кезiнде «Мегаполисте» жұмыс iстедi. Қазақтың мұнайы қайда кетiп жатыр? Осыдан он шақты жыл бұрын осыны зерттеп, халықтық тұрғыдан жазды. Елдiң көзiн ашты. Қайраткерлiк деңгейде мәселе көтердi. Бiзде қанша мұнай өндiрiлетiндiгi анық емес екен. Ол қазақтың мұнайы қайда кетiп жатыр, қазақ мұның игiлiгiн көрiп жатыр ма деген сауалдарға қызыл сөзбен емес, фактiмен дәлелдей отырып жауап бердi. Талғат Ешенұлы «Жас қазақ» атты жақсы жаңа газеттiң тұсауын кестi. Бiздiң талай жiгiттердi қайраткер деп айтайын десем, олар отырған орнын пайдаланбайды, жалтақ. Әйтпесе қазақ газеттерiнiң қолында көп мүмкiндiк бар. Ал орыстiлдi басылымдар айылын жимайды. Билiктiң өзi қазақ газеттерiне келгенде мәтiби. Орыстiлдi басылымдар қатты сын айтып жатса, үндемейдi. Ал, қазақ газеттерi бiр сын жазса, тулап шыға келедi.

Ал ендi бүгiнгi қарымды журналист қаламгерлерiмiздi М. Шоқай, Ә. Бөкейхановтермен салыстыру қиындау. Оларды заман тудырды. Олар, бiр жағынан, жазатындар аз болғандықтан амалсыз қалам ұстады. Ал қазiр журналистерiмiз жеткiлiктi. Бүгiнгi заман талап етiп жатса, билiкке барып жатса олардың iшiнен де жаңа Әлихан, Өзбекәлiлер шығарына күмән кем.

– Белгiлi бiр шектеу болады дейсiз ғой.

– Шектеу де бар. Қазақ газеттерiн мойындамау бар. Ақпаратты беру, көзқарасты қалыптастыруда орыстiлдi басылымдар ықпалы басымырақ. Тәуелсiздiктiң он бесжылдығында Астанада «Бейбiтшiлiк және келiсiм сарайында» бiр салтанатты жиын өттi. Газеттiң редакторы ретiнде мен де қатыстым. Алайда… Сонда залдағы отырғандар мәртебесiне қарап, намысың келедi. Алдыңғы қатарларда облыс әкiмдерi, министрлер. Шерхан Мұртаза, Асанәлi Әшiмұлы соңғы қатарларға жайғасқан. «Каз.правданың» редакторы алдыңғы орында, «Егемен Қазақстанның» редакторы одан кейiнiрек отыр. Мiне, бiздiң жағдайымыздың айнасы. Бұл тiптi, Елбасыға қатысты емес. Үкiмет ескерiп, шеттетпеу керек. Бұл, екiншi жағынан, бiздiң өзiмiзге де байланысты. Өзiмiз момынбыз.

– Жалпы, қазақ баспасөзiнде көтерiлiп жататын мәселелерден қорытынды шығады деп ойлайсыз ба? Бiр кездерi газетте айтылған сынға мiндеттi түрде жауап болатын едi. Қазiр ше?

– Сен тәуелсiздiктен кейiн журналистикаға келген жаңа буынның өкiлiсiң ғой. Сондықтан бiлмейсiң. Кезiнде Кеңестiк идеология өте мықты болды. Газетке шыққан сынға мiндеттi түрде жауап берiлетiн. Өткiр сынға iлiнсе, облыстық партия комитетiнiң хатшыларына дейiн орындарынан алынатын. Қазiр жазып жатсаң, сынап жатсаң да, жым-жырт.

– Құр жартасқа айғай салғанмен бiрдей ме, сонда?

– Рас, Жартасқа айғай салғандай. Бiрақ одан да жаңғырық шығады. Еңбек еш кетiп жатқан жоқ. Бiз халықты оятып жатырмыз. Бiздiң халық жуас десек те, қазiр жаппай көзi ашық. Бұл қазақ газеттерiнiң де арқасы шығар. Бүгiнгi өркениеттi мемлекеттерде де баспасөздiң рөлi мықты. Басқасын қойып, АҚШ-тың президентi Билл Клинтонның кезiнде бiр қызбен қыдырып қойғаны мағұлым болды. Сол қаншама шу көтердi. Мәселен, Конгреске дейiн жетiп, орнынан кетiп қала жаздады. Бұл – қарап тұрсаңыз, үлкен қылмыс та емес. Ал бiзде моральдық нәрсенi былай қойып, түйенi түгiмен асап жатқандар аз емес. Көбiсi тек қызметiнен босатылып қана жатыр. Лайықты жазасын алмайды. Тiптi, кейбiрi шетелге қашып кетiп жатыр. Ал, мұның бәрiн қазақ газеттерi жазып-ақ жатыр. Тоқетерi – төртiншi билiк үстемдiгiне жете алмай отырмыз. Екiншi себеп – материалдық тұрғыдан әлсiздiк. Қаламақы жөнiнен болсын, жарнама жөнiнен болсын, мейлi. Мұхтар Құл-Мұхаммед министрлiкке келгелi берi ахуал түзеле бастады. Жалпы, бiзге министрлiкке қаламгер адам келсе, жағдайымыз түзеледi. Өйткенi ақ-қараны ажыратады. Ол саланы бiлмейтiн басқа бiреу келсе, қайтадан баяғы қалыпқа түсемiз. Ертiсбаевтың кезiнде «Қазақ әдебиетi», «Ана тiлi» газеттерi тиiстi ақшасының өзiн зорға алып жатты ғой. «Сананы тұрмыс билейдi» деген тағы бар. Әдетте орыстiлдi басылымдар «өз күнiмiздi өзiмiз көрiп жатырмыз» дейдi. Онысы рас та. Өйткенi, орыс тiлi үстемдiк етiп тұр. Жарнаманың бәрi орыс тiлiнде. «Караван» газетiнiң таралымы – 250 мың дейдi. Өз күнiн өзi көредi. Қазақ газеттерiнiң оқырманы ауылда. Ауылдағылардың жағдайы белгiлi. Олар алдымен аудандық, облыстық газеттi алады, сосын «Егемен Қазақстан» газетiн алады. Артық ақша кiмде бар? Ендi қалған басылымдарға жазылғысы келсе де, жазылуы қиын. Бiр кездерi «Ана тiлiн» шығардық. Халықтың оянған, рухани түлеген тұсына тура келiп, газеттiң таралымы – 110 мыңға дейiн жеттi. Мағжан Жұмабаевтың әлi рұхсат берiлмеген дастанын шығардық. «Алаш Орданың» алғашқы бағдарламасын бастық. Мұстафа Шоқай да тұңғыш рет сонда шықты. Бiр жағы содан да болуы керек, оқырман қатты қолдап, газеттiң таралымы жаңағыдай жағдайға жеттi. Қазiргi кезеңде халық «Қайтадан қалғуға көштi, оян» деген әңгiме айтамыз. Халықтың бейғамдыққа, бейтараптыққа көшкенi рас. Сайлауға барады, билiкке айтады, нәтиже шамалы. Егер қазақ газеттерiне қаржы бөлiп жатса, «Караван», «Время» газеттерi сияқты жүз мыңдаған таралыммен шығару қиын емес. «Караван» мен «Время» газеттерiнiң артықшылығы – ол газеттерде барлық саладан ақпарат жүредi. Шет елдер тынысын бiлгiң келе ме, Үкiметтiң жұмысын бiлгiң келе ме, ғылым, бiлiмдi бiлгiң келе ме, тiптi сәнденгiң келе ме, осының бәрiн сол газеттерден таба аласың. Менiңше, осындай бiр қазақ газетi керек. Сондай газеттi шығару кезеңi келдi деп ойлаймын.

– Құрылтайдың өтуiне аз қалды. Бұл құрылтайдан не күтер едiңiз?

– Құрылтайда жалпы, бiздiң ұлттық басылымдар жағдайын талдап, анықтап, оған диагноз қою бiр бөлек, бiлiктiлiк билiкке (бұқараға емес) ықпалдылық шараларын жүзеге асыратын, түзейтiн, қазақ газеттерiнiң деңгейiн күрт көтеретiн шешiмдер қабылданса деп ойлаймын. Соған жол аша алса… Менiң айтқым келiп жүрген нәрсе – қазақ газеттерi бiрiгуi керек. Жалпы, бiр қарағанда бiз онсыз да бiргемiз, бiр майдандамыз. Күйi төмен аудандық газеттi алайықшы, олардың өзi ұлттық проблеманы жазып жатады. Жастарды бұзатын, моральдық тұрғыдан азғындататын нәрселердi жариялауға бармайды. Алайда аудандық газет аудандық деңгейде, облыстық газеттер облыстық деңгейде қалады. Ал, республикалық газеттер саны көп. Олардың қайсысы не жазып жатқанын оқырман толығымен бiле бермейдi. Тiптi әрiптестер де хабарсыз қалады. Кейде жақсы бiр дүние шығып жатса, бiлмей де қаламыз. Осы тұрғыдан келгенде, Бас редакторлардың кеңесi, алқасы сияқты ұйым құрылса… Мәселен, бiздiң газетiмiзде өткен жылы бiр мақала шықты. «Алашқа азғындық апаты төнiп тұр» деп аталады. Мұның атын өзiмiз өзгертiп қойдық. Авторы – Тоғайбай Нұрмұратұлы. Мұның көтерiп отырған мәселесi өте келелi, күрделi мәселе. Осы мәселенi мен «Неге «Егемен Қазақстанға» немесе тағы басқа газеттерге бермейсiң?» деп авторына хабарластым. «Жiбердiм, бiрақ жарияланбады» дейдi. Көтерiп отырғаны – жаһандану зардабы. Бiз сол жаһанданудан қалай аман қалуымыз керек. Бұл үшiн бiз мықты болуымыз керек. Бiз мықты болу үшiн журналистикамыз мықты болуы керек. Сондықтан осындай мақалаларды, өзектi мәселелердi қазақ газеттерi жаппай жариялап қана қоймай, ұлттық-ұлыстық мәселелердi бiрлесiп көтерсе…Бас редакторлардың кеңесi келiсiмiмен бiр орталық ашып, ақпарат алмасып ақылдасып, әлгiндей материалдарды бүкiл баспасөзге жiберiп отырсақ, онда таралымы тiптен көбейер едi. Ол мақаланы жүз мың, миллиондаған оқырман оқыр едi ғой. Мен үш-төрт жылдан берi осы мәселенi көтерiп айтып жүрмiн. Осыны жүзеге асырсақ жақсы болар едi. Мәселен, жаңағы мақалада айтылған мәселелердiң бiрi бастысы – азғындық, имансыздық. Қазiр бұзылып жатса, бұған бiздiң балаларымыз кiнәлi емес. Оларды шетелдiк телеарналар тәрбиелеп отыр. Марқұм Ақселеу Сейдiмбек ағамыз осындай мәселелердi қатты көтеретiн. Сол кiсiнiң айтқанын аздап болса да жүзеге асырдық па? Соған күмәнiм бар. Әр елдiң телеарнасы өз елiне лайық болуы қажет емес пе? Ертеректе «Қазақ елiнде» «Мәдениетке қарсы мылтықсыз майдан қашан тоқтатылады?» деген мәселе көтерiлген. Оны Ақаң бастаған зиялыларымыз көтерген едi. Үш ай бойы талқыланды. Сол кездегi министрiмiз Алтынбек Сәрсенбаевпен сұхбат алғанымда да осы мәселенi қойған едiм. Сонда ол кiсi: «Тоқтау қоямыз» деген едi. Жоғарыда мысалға келтiрген мақалада АҚШ-тың бұрынғы мемлекеттiк хатшысы Аллен Даллестiң 1950 жылы шыққан «Соғыс не бейбiтшiлiк» деген кiтабынан үзiндi келтiрiлген. Онда: «Әдебиетi, театры, киносы – бәрi де адами арзан сезiмдердi малданатын, мадақтайтын болады. Жезөкшелiктi, зорлық-зомбылықты, айуандықты, сатқындықты, яғни ұлтсыздық атаулыны дәрiптейтiн суреткерсымақтарын қолдаймыз. Ұлттық мүддесiн қорғайтын шенеунiктерi дөрекi, пәтуәсiз күлкi-келекеге жем етiлiп, өткеннiң сарқыншағы делiнедi. Рухани бейшара, бағұс етiп, адамгершiлiктi мүлде ұмыттырамыз. Ұлтын ойлайтындарды әсiреұлтшыл деп, салт-дәстүрiн дәрiптейтiндердi ескiшiл, бiлiмсiз деп өздерi мазақ ететiн болады. Ұлт бас көтерерлерiн бала кездерiнен, жасөспiрiм шақтарынан шырғалаңға душар етiп, әбден азғындатамыз, қыздарын ардан жұрдай етемiз. Сөйтiп, олардан түйсiксiз, Отансыз тобыр жасаймыз…» делiнген. Америкада теледидар мұндай нәрселердi көрсетпейдi. Көрсетсе де арнайы кiлтпен ашып көредi. Елдiң бәрi ондай хабарларды, фильмдердi арнайы арналардан тамашалайды екен. Ал, бiзде қай кезде де телеарналарды қоссаңыз, сондай сұрықсыздықтар берiлiп жатады. Осындай қадау-қадау мәселелердi барлық газеттер бiрлесiп жариялайтын болсақ, елдiң көзi ашылады. Мәселен, мемлекеттiк тiлдiң мәселесiн бүкiл газеттер бiрiгiп бiр кезде көтерiп, Үкiмет алдына, парламент алдына қойып, миллион оқырман – халық болып талап етсек, онда тiлдiң жыры да аяқталар едi. Кейбiр газеттерiмiзде сын мақалалар жарияланып та жатады. Бiрақ, кейде асыра сiлтейдi. Бiр адамның соңына түсiп алады. Бiр адам бiр кемшiлiкке, қылмысқа бiр-ақ рет жауап бередi емес пе. Бiр адамды көп, артық сынай берген соң, оқуға жалығасың ғой. Ол газеттен оқырманның өзi терiс айналады. Сондықтан қай бiр мәселенi көтерсек те, оны ұлттық мүдде тұрғысынан келiп жазсақ. Бәрiмiз бөлек-бөлек жүремiз. Көтерген мәселелерiмiздiң шешiмi болмай жататыны да сондықтан. Құрылтай осыған көмектессе, соның шешiмiн тапса деген ойым бар.

Әңгімелескен Гүлзина БЕКТАСОВА