Қазақтың сүйкiмдi әншi қызы Мәдина Сәдуақасова редакциямызға арнайы келiптi. Әншiнiң арнайы келуiнiң де өзiндiк себебi бар екен. Өйткенi, Мәдина жуырда Түркияға барып қайтыпты. Әншiнiң түрiк елiне бару сапарының мақсаты — өнерiн көрсету емес, бұл жастар ұйымы аясында түрiк жастарымен бiрлесе отырып, диолог өткiзу болса керек.
– Мәдина, жуырда Түркияда болып қайттыңыз. Бұл сапар қандай сапар? Гастрольдiк концерт пе, әлде арнайы бiр шақыртулар болды ма?
– Онда мен ән айтуға немесе өзiмнiң өнерiмдi көрсетуге барған жоқпын. Платформа «Диалог Евразия» деген бар. Мұның мақсаты – өнерде, ғылымда жүрген азаматтардың басын қосып, ақын-жазушыларымызды басқа елге таныту, жақындастыру. Сол ұйымның негiзiнде екi ай бұрын жастар ұйымы ашылған болатын. Сол ұйымға он төрт адам кiредi. Он төрттiң құрамында мен де бармын. Әншi ретiнде, жалпы өнер адамы ретiнде. Жастар ұйымы Түркияға арнайы сапар ұйымдастырды. Сол сапармен барып қайттым. Түркияның бiрқатар қалаларында болдық. Өте әдемi сапар болды.
– Жеке шығармашылығыңызды көрсетуге мүмкiндiк болмады ма?
– Арнайы концерттiк бағдарламалар болған жоқ. Жеке отырғанымызда өзiмiз ән айттық. Бiздiң мақсат – жақын танысу, әңгiмелесу, пiкiр алмасу болды. Сол елдiң жастарымен жақын танысып қайттық. «Заман» деген Түркиядағы көлемi үлкен газеттердiң бiрi екен. Сол газеттiң редакциясында болдық. Түркияның Жоғары оқу орындарында бас қосулар болды. Ендi бiз де өз тарапымыздан түрiк достарымызды күтетiн боламыз.
– Соңғы кездерi жүргiзушiлiкке жиi барып жүрсiз. Бұл концерт жүргiзуге деген құмарлықтан пайда болған дүние емес пе?
– Жүргiзушi болғанымның өзi қызық. Тiптi, оған икемiм бар деп ойламаппын. Осыдан екi жыл бұрын «Таң қалмаңыз» бағдарламасының продюсерi Айнұр Көпбасарова хабарласты. Ол: «Осындай бiр бағдарлама ашайын деп едiк. Онда жанды дауыспен әншiлер қатысып, ән айтатын болады. Сол жобаға жүргiзушi ретiнде шақырсақ деп едiк» дейдi. Жоба бiр жағынан қызықты көрiндi. Сосын көп ойланбастан, келiсiмiмдi бердiм. Бiрақ, iштей «бұл қалай болар екен? Жүргiзе алам ба, жоқ па?» деген күдiгiм де болды. Жүргiзушi болуды осы бағдарламадан бастадым. Ары қарай «Мисс Казахстан» байқауына жүргiзушiлiкке шақырды. Ол орыс тiлiнде өттi. Содан кейiн осындай концерттiк бағдарламаларға шақырулар жиiлеп кеттi. Мен әншiмiн. Менiң мамандығым – әншiлiк. Президент оркестрiнiң әншiсi болдым. Өнерiмдi әншiлiктен бастадым. «Жүргiзушiлiк – кәсiбiңе айналып кеткен жоқ па?» деп айтып жатқандар бар. Бiрақ, бұл менiң өнерiм емес. Ұнаса қабылдаймын, ұнамаса тастауыма болады. Менiң өмiрiм тiкелей әнмен байланысты.
– Мәдина, сiздiң әншiлiкке қалай келгенiңiзден көзiқарақты оқырман хабардар. Қазiр өзiңiз де шоу-бизнестiң ортасында жүрсiз. Не мазалайды әншi ретiнде…
– Бiздiң шоу-бизнесiмiз ендi-ендi дамып келе жатыр. Бiздiң елiмiз әлi жас, шоу-бизнесiмiз тiптен жас. Өзге елдермен салыстырып жатады. Ресеймен салыстырып жатады. Ресейдiң шоу-бизнесi баяғыда дамып кеткен. Бiздiң тәй-тәй басқан шоу-бизнесiмiзбен салыстыруға келмейдi. Құдайға шүкiр, бiздiң шоу-бизнесiмiз де тоқтап тұрған жоқ, дамып келе жатыр. Осыдан он жыл бұрын мейрамханаларда қазақ әндерiн қоймайтын едi. Қазiр бiздiң әншiлерiмiз сол мейрамханаларда ән айтып жүр. Қазiр бiзде әншiлер көп деп жатады. «Көбейiп кеттi, аттарын жаттай алмай жатырмыз» деп байбалам салып жатады. Ол дұрыс емес. Шоу-бизнесiмiзде таңдау көп болуы керек деп ойлаймын. Бiрақ, бiр кемшiлiк бар. Ол жеңiл-желпi дүниеге көбiрек бет бұрып жатқанымыз. Бұған кiнәлi той дейiн десек, той деген нәрсе бiздiң қанымызда бар нәрсе. «Той – тәңiрдiң қазынасы» демей ме? Атамзаманнан қанымызға сiңген әдет-ғұрып, салт-дәстүр. Тойда ән шырқаған жоқ па едi бiр кездерi Бiржан сал, Ақан серi аталарымыз. Әрине, олардың шырқаған әндерiмен салыстыруға келмес. Олардың әндерi де ерекше едi ғой. Ал, бiздiң қазiргi әндерiмiз, бiлмеймiн…
– Қаншалықты ғұмырлы болатынына сенбейсiз ғой.
– Иә, ондай күмән бар. Оған той кiнәлi емес. Қазiргi әншiлердi жалпылама тойдың әншiлерi деп айтуға да болмайды. Жеңiл-желпi дүниелердiң қаптап кетуiнiң кiнәсi басқа жақта сияқты. Жалпы, жеңiл-желпi деген не? Бұл жан-жақтан ұрланып, бiр дүниенiң бiр дүниемен қосылып жасалған өтiрiк туындысы деп ойлаймын. Ал композитордың жүрегiнен шыққан дүниенi жеңiл-желпi деп айтуға болмайды. Мүмкiн, оның сазы жеңiл, тiптен тыңдауға оңай шығар. Бiрақ, ол оның жүрегiнен шыққан дүние ғой. Ол ешкiмнен ұрлап алған жоқ. Музыкалық сауаты бар композитор ешкiмнен ұрламайды…
– Сазы жеңiл, тыңдауға оңай дүниелердi емес, эстрада әншiсi ретiнде классикалық дүниелердi орындай алар ма едiңiз. Мәселен, ғұмыры ұзақ халықтық әндердi…
– Мiндеттi түрде айта аламын. Президент оркестрiнде жүргенiмде халық әндерiн көбiрек айттым. Менiң репертуарымның бәрi халық әндерiнен тұрды десем де болады. Жетiген деген аспаптың сүйемелдеуiмен халық әндерiн орындағам. Менiң табиғатыма қазақтың халық әндерi жақын. Сонымен қатар, мен поп әншiсiмiн. Рок айта алмайтыныма көзiм жеттi. Жаңалық ашайын деген оймен, «рок стилiнде ән жазып берiңiздер, айтып көрейiншi» деп, композиторларға өтiнiш айтып та көрдiм. Өзiм жаңалық iздегендi ұнататын адаммын. Бiрақ, рок менiң табиғатыма келмейдi екен.
– Елiмiзден бөлек, өзге елдердiң сахнасында ән айтып көрдiңiз бе?
– Жалпы, өзiмнiң әндерiмдi таныстыру үшiн көп елде болдым деп айта алмаймын. Испанияда Шәмшi ағамыздың әнiн орындап қайттым. Голландия елiнiң Амстердам қаласында Наурыз өттi. Сонда барып, өнерiмдi көрсетiп қайттым. Моңғолияда өткен наурызға қатыстым. Өмiрiмде керемет әсер алғанымда сол Моңғолиядағы наурызда болды. Қазақ әнiне деген халықтың қошеметiн көрсеңiз. Сонымен бiрге Қытай елiнде болдым. Ресейден Санкт-Петербургте, Мәскеуде, Самарада ән салып қайттым.
– Арнайы байқауларға қатысқан жоқсыз ба?
– Арнайы байқауларға тек Қазақстанда ғана қатысыппын. Өзге елдерде болғаным жоқ. Сәтi түспедi. Президент оркестрiнде жүргенiмде байқауға шыға алғанымыз жоқ.
– Қандай байқауға қатысқыңыз келедi?
– Өзiмдi байқауға қатыса алатын әншiмiн деп есептеймiн. Мүмкiндiгiм келедi деп санай алам. Өзiмнiң үш жылға, бес жылға құрған жоспарларым бар. Сол жоспарларыма байқауға қатысуды да кiргiзiп қойғам. Байқаулар өте көп. Интернеттi ашып қарасаңыз, байқау өте көп. Деңгейi жоғары, сапалы байқаулар болып жатса, қатысу ойымда бар. Ал ендi шақыртулар болып жатса, онда мiндеттi түрде қатысуға тырысам. Ойда бар.
– Көп әншiлер продюсерлердiң көмегiне сүйенiп жұмыс iстеп жатады. Сiздiң жеке продюсерiңiз бар ма? Кiмнен көмек сұрайсыз?
– Продюсерiм жоқ. Болмаған да. Менiң продюсерлерiм – ол маған ән ұсынған композиторларым. Жалпы, продюсердiң болғанына мен келiсем. Әншiде әкiмшiлiк ұйымдастыру жұмыстары өте көп. Безендiреулер, гастрольдiк сапарлардың бәрiн реттеудiң өзi көп уақытты алады. Соның бәрiн продюсер реттеп отырады. Бiрақ, сен үшiн ең басты қажеттiлiк, ол – ән. Сенiң бағыңды ашатын композитор болмаса, ән болмаса әншi емессiң. Мәселен, Мәдина Сәдуақасова дегенде сiздiң есiңiзге қай әндер түседi?
– «Махаббат жалыны» мен «Сүйген жүрек»…
– Көрдiңiз бе? Әншiде тыңдарманның көңiлiнен шығатын ән болу керек. Сол ән әншiнi танытады. Тыңдарман сол әндi iздеу арқылы әншiнi iздейдi. Соңғы төрт жылда көп iздендiм. Өзiмнiң әнiмдi iздедiм. Кейбiреулер төрт-ақ жыл болды ма деп таңданып сұрап жатады. Жалпы, осы уақыт iшiнде бiраз жұмыс жасалынды. Дуэт шығарсам ба деп ойланып көрдiм. Кiшiгiрiм киноға да түстiм. Фестивальдерге де қатыстым. Шет елдерге де көп бардым, осы жылдар iшiнде. Сол төрт жыл мен үшiн төрт ай сияқты. Менiң достарым менi көрмей кеттi. Ата-анам даусымды есту үшiн қоңырау шалып жатады. Жеке өмiрiме де уақыт табылмай жатады. Ең жаманы сол. Үнемi жолда жүресiң. Бiр күннiң iшiнде екi қалаға концертке үлгеруiң керек. Қиындығы сол, уақыттың тез өтiп жатқандығы.
– Қуанатыныңыз не?
– Бұл менiң әншiлiк өмiрiм. Екi жыл психологияда оқып, психолог болып кеткен адам едiм. Бiрақ, адам бойындағы өнерiнен қаша алмайды екен. Ол ақыры қуып жетiп, соның қасында қаласың. Психолог болып жүргенiмде өмiрге көңiлiм толмайтын. Қалай ән айта бастадым, концерттерге қатыса бастадым, жанымның ненi қалайтынын түсiндiм! Мен әнсiз өмiр сүре алмайды екем. Ән iздемей жүре алмаймын.
– «Өмiрi ән iздеп жүрем» дейсiз. Сол iздеген әндерiңiздi оңай табасыз ба?
– «Махаббат жалыны» менi тапты. «Сүйген жүрек» әнi де бiр жыл орындалмай жатыпты. Қазiр хит шығару қиын. Халықтың көңiлiнен шығатын ән табу оңай емес.
– Қазiр қолыңызға жақсы бiр ән iлiктi ме?
– Лұқпан Жолдасовтың «Аяулы арман» деген әнi бар. Сол әнге бейнеклип түсiрсем деген ойым бар. Қырықтан астам әнiм бар. Айтылады, бiрақ, елдiң арасына тарап кетпесе, оның бәрiн жақсы ән деп айтуға болмайды. Көп ауылдарға барам, әуелi әндi сол жерлерде орындап көрем. Олар қалай қабылдайды екен деп байқап көрем. Егер, халық ұнатып жатса, «е-е, орындауға болады екен» деп ойлаймын.
– Бүгiнгi дағдарыс сiзге қалай әсер етуде?
– Дағдарыс адамға қажет сияқты көрiнедi маған. Осы дағдарыс адамдарға серпiлiс әкелетiн сияқты. Өйткенi, тарихтан да кездеседi ғой, осындай қиын уақыттарда ақындар жақсы өлең тудырады, суретшiлер жақсы дүниесiн ұсынады. Сондықтан, мен дағдарысты жақсы жағынан түсiнгiм келедi. Бүкiл өнердегi жүрген адамдар бiр жақсы ұлы шығармаларын тудырса… Бұл дағдарыс осынысымен ұтса деймiн. Бұл дағдарыстан жалпы бiздiң халқымыз жаман өтiп жатпаған сияқты. Ылайым солай өтсе деп тiлеймiн. Жалпы, өнерде қиындықтар бар. Үкiмет өнерге көңiл бөлсе деп ойлаймын. Бiз өз өзiмiзбен өмiр сүрiп жатқан сияқтымыз. Жалпы, өнер адамдарын ешкiм iздемейдi. Барсың ба, жоқсың ба? Сосын бiзде ынталандыру жоқ. Жас әншiлерiмiз Нәби мен Руслан дүниеден өткенде бәрiмiз жиналдық. Қайғы да болса бәрiмiз бас қостық. Ешкiм жинаған жоқ, өз өзiмiз бас қостық. Жаңалықтарымызбен бөлiстiк, өмiрде не iстеп жатқанымыздан бiр бiрiмiздi хабардар еттiк. Мемлекет деген үлкен, ол мемлекеттiң iшiнде өнерде жүрген ақындар, актерлер, әншiлер бар. Бiз бiрiмiздi сырттай танимыз, бiр-бiрiмiздiң әнiмiздi тыңдаймыз, өлеңiмiздi оқимыз. Рөлiмiздi көремiз. Бiрақ, оны көпшiлiк бiле бермейдi. Олардың iшiнде қандай талантты суретшiлерiмiз бар, актерлерiмiз бар. Оны неге көрсетпеймiз? Бiздi де бiр отбасы қылып, басымызды қосса деймiн.
– Ортақ орта болса дейсiз ғой.
– Ортақ ұйым болса деймiн. Үнемi басымызды қосып отырса деп айтпаймын. Анда-санда болса да. Бiздiң бiр-бiрiмiзбен кездескiмiз келедi, пiкiрлескiмiз келедi. Бiзде бәсекелестiк жоқ, ол болмайды да… Бiз қазақпыз ғой. Қазақтың қанында жоқ, бәсекелестiк. Бiз бауырмал, көңiлiмiз ақ, мейiрман халықпыз. Бiзде бәсекелестiк ешқашан болмайды. Сондықтан, әрқайсымыз әр жерде жүрмей, бiр жерге жиналсақ. Бәрiмiздiң илегенiмiз бiр терiнiң пұшпағы ғой. Бiзде тiптi атақ-дәреже де жоқ. Бiздi ешкiм құттықтамайды, сыйламайды да. Бiзде тiптi байқаулар да жоқ. Тойымыз бар, концерттерiмiз бар. Бiрақ, бас қоса алмаймыз. Кейде «анау қайда, мынау қайда?» деп iздеп жатамыз. «Песня года» деген бiзде неге жоқ? Қай ән халықтың көңiлiнен шықты? Оны кiм бiледi? Өзбекстанға барып түсiрген бiр-екi клиптi ғана көремiз. Одан басқа бейнеклип бар ма? Соның бәрiн көрсететiн байқау бар ма? Жоқ. Бұл бәсекелестiк үшiн емес, қазақ эстрадасының жаңалығын көрсету үшiн қажет емес пе?
Әңгiмелескен Гүлзина БЕКТАСОВА