ӨНЕР БАР ЖЕРДЕ ШЫНДЫҚ БАР

ӨНЕР БАР ЖЕРДЕ ШЫНДЫҚ БАР

Бiзде бiрнеше одақ бар. Жазушылар одағы, Композиторлар одағы, Архитекторлар одағы және Суретшiлер одағы. Жазушылар одағының жыры басқа, ал қалған музыканттардың, архитекторлардың, суретшiлердiң одақтары қандай күй кешiп жатыр, қалай өмiр сүрiп жатыр, бiз оны бiлемiз бе? Кеуденi қысқан нарық олардан да айналып өтпегенi белгiлi. Нарық деп, коммерция деп жүргенiмiзде бiз Өнерден, сол нағыз Өнердi тудыратын таланттардан айрылып қалып жатқан жоқпыз ба?

Аталмыш одақтардың аты бар да, заты қандай? Бiздi осы мәселе толғандырған соң, әуелгi әңгiменi Суретшiлер одағынан бастағанды жөн көрдiк. Айтпақшы, жуырда Суретшiлер одағы съезд өткiзген болатын. Съездiң өткiзiлгендiгi, жаңа төрағаның сайланғандығы туралы жазылғанымен, суретшiлердiң проблемалары тағы да тасада қалып қойды. Осы орайда бiрқатар белгiлi суретшiлерiмiз – Мелдехан Қасымбеков, Рахман Бертiлеу, Жандарбек Сүгiров, Балтас Оспан, Әли Бақтыгереевпен әңгiмелескен едiк.

Тiлшi: Жуырда, Суретшiлер одағы съезд өткiзiп, жаңа төрағасын сайлады. Сайлаудың қандай айтыс-тартыстармен өткiзiлгендiгi туралы БАҚ беттерiнде айтылды да, жазылды да. Жалпы, бұл айғай-шудың бұрынғы төрағаға белгiлi бiр жағдайда қатысы бар ма?

Мелдехан Қасымбеков: Жалпы, Суретшiлер одағында Басқарма төрағасына қатысты ешқандай проблема болған жоқ. Ол кiсiге қарсы болса, одақтың бiрнеше адамының ғана қарсы ойы болды. Бiр жағынан олардың ойында басқарманың құрамына өту ғана болған сияқты.

Тiлшi: Басқарманың құрамына өту үшiн осындай айтыс-тартысқа барды ма, сонда?

Мелдехан Қасымбеков: Жалпы, айтыс-тартыс туғызатындай бұрынғы төраға Еркiн Мергенов жаман басқарушы болған жоқ. Ол кiсi төрағалыққа келгенге дейiн Суретшiлер одағының жағдайы мүлдем нашар күйде тұрған болатын. Қайта-қайта төрағалар ауысып, одақ құлдыраудың сәл-ақ алдында қалған едi. Әкiмшiлiк ғимаратымыз болған едi, оны да сол кездегi төрағалар басқармаға кiрген адамдардың қолын қойдыртып, сатып жiберген. Осындай қиын кезеңде үлкен танымал суретшiлерiмiз төрағалыққа Еркiн Мергеновтi шақыртты. Бiлiмдi, бiлiктi басшы болғаннан кейiн, ол кiсiнi “Суретшiлер одағын құтқар” деп шақыртқан шығар. Дәл сол жылдары суретшiлерге тиесiлi бiр-екi шеберхананың да жағдайы мәз болмай, банкроттың аз-ақ алдында қалған ғой. Соның бәрiнен шығаратын жолды iздеп, Мергенов қаншама тер төктi. Ол кiсi 1998 жылдан 2009 жылға дейiн жұмыс iстедi. Осы уақыт iшiнде басқарманы қайта тiрiлтiп, Жарғысын өзгерттi. Одақ қайта тiрiле бастады. Қарыздардан да алып шықты.

Тiлшi: Одаққа тиесiлi үйдi де қайтарып алдыңыздар ма?

Мелдехан Қасымбеков: Жоқ, қайтарып ала алған жоқ. Өйткенi, ол үй кепiлге банкке өтiп кеткен. Сосын олармен бiраз уақыт соттастық та. Бiрақ жеңе алмадық. Аяғында төрт-бес жыл соттасқаннан кейiн, оларды жеңе алмаған соң, олар бiзге конпенсация төлеп құтылды. Ол ақшаға Суретшiлер одағына тиесiлi жерлердiң бәрiн жекешелендiрiп алдық. Суретшiлер үйiне тиесiлi шеберханаларды сатып алдық. Сәтпаев пен Манас көшелерiнiң бойында көркем сурет комбинаты болған. Оның да жерiн сатып алдық. Бiрақ, ол комбинат әбден ескiрген. Оны жөндеуге ақша болмаған соң, Оңтүстiк Кореялық бiр компаниямен келiсiмге отырдық. Олар бiзге қайта салып беретiн болды. Бiрақ, дағдарыс басталып кеттi де, үйдiң құрылысы тоқтап қалды. Оның орнына олар бiзге Қабанбай көшесi мен Қожамқұлов көшесiнiң қиылысында салынған тоғыз қабатты үйдiң үш қабатын шеберхана жасауға беретiн болып келiстi. Ал, съездегi жанжалға келер болсақ, Мергенов көп жылдар бойы отырды. Орнына қызыққан адамдар оның үстiнен “әртүрлi коррупциялық жағдайларға барып жүр” деген сияқты толып жатқан арыз-хаттарды жоғары жаққа жазған ғой. Сол хаттардың негiзiнде алты ай бойы арнайы комиссия келiп, тексеру жасады. Қаржы полициясынан келген адамдар Мергеновтi кiнәлайтындай ешқандай кiлтипан таба алған жоқ. Суретшiлер одағы өз күнiн өзi көрiп келе жатыр. Ешкiмнен ешнәрсе сұрап жатқан жоқ. Ешкiм ешнәрсе де берген жоқ осы уақытқа дейiн.

Тiлшi: Сонда одақ қалай күн көрiп келген?

Мелдехан Қасымбеков: Бiздiң жылжымайтын мүлiктерiмiз бар ғой. Соны жалға берiп, содан түскен ақшамен күнiн көрiп келдi. Қоғамдық ұйым болғаннан кейiн, кейбiр үлкен мерекелерде демеушi тауып, көрмелер жасаған кездерiмiз де болды.

Тiлшi: Жалпы Суретшiлер одағында қанша мүше бар?

Мелдехан Қасымбеков: Жалпы, Қазақстан бойынша бес жүзден астам. Алматының өзiнде төрт жүздей мүшемiз бар. Негiзiнен ең көбi осында. Мергеновтi айыптайтын ешқандай себеп жоқ едi. Осы кезге дейiн одақ өз күнiн көрiп келдi. Жаман болмады. Съезд өттi. Жанжал да болды. Айғай-шу болды. Төбелеске дейiн жеткенiмен, еш нәрсе өзгерген жоқ. Бұрыннан суретшiлердiң жағдайын бiлетiн, бұрыннан араласып-құраласып келе жатқан адамдар өттi төрағалыққа. Рас, оппозиция болды. Бiрақ, олар аяқкиiм лақтырып, бiрнәрсенi өзгерткiсi келгенiмен, өздерiнiң көздеген мақсатына жете алған жоқ. Мұның бәрi акция ретiнде жасалған сияқты. Бiр жағынан бұл да дұрыс емес. Бұл мазақ қылу ғой. Бiрақ, олар қанша қарсылық көрсеткенiмен, көпшiлiк дауыс Омарбековтi қолдап шықты.

Тiлшi: Съезд төрағаны ауыстыру үшiн өткiзiлдi ме? Жалпы, съездiң мақсаты не едi?

Мелдехан Қасымбеков: Съездi өткiзудiң өзi де төрағаны сайлау үшiн жасалды. Съездге төрт жүзден астам адам қатысты. Төрағалыққа бiрнеше адам ұсынылды. Бiрақ, көпшiлiгi Байтұрсын Омарбековтi қолдады. Омарбеков Қастеев музейiнiң директоры болған, өте мәдениеттi адам. Үш жүзден астам адам Омарбековке дауыс берiп, сол кiсi өтiп кеттi.

Балтас Оспан: Негiзi көп адамдар Мергенов туралы әңгiмелер айтып жатыр ғой. Бiрақ, ол кiсi ондай адам емес. Қазақстанның мүсiн өнерiне өзiндiк жаңалық әкелген адам. Третьяков галереясында Мергеновке арнайы зал да арналыпты. Ол оңай дүние емес. Кейбiр БАҚ-та Мергеновке қатысты терiс пiкiрлердi таратып жатты. Оларға Мергенов те жауап бере алар едi. Бiрақ, онымен ол кiсi айналысқан жоқ. Мергенов өзi таза кетейiн деп ойлаған болуы керек. Өз еркiмен орнынан кеттi. “Мынаны iшiп қойыпты, ананы жеп қойыпты” деген әңгiмелердiң де жел сөз екенiне тексеруге келген комиссияның көзi жеттi ғой.

Тiлшi: Әлемдiк суретшiлердiң картиналары мыңдаған, миллиондаған долларға сатылып, әлемдiк дәрежеде үлкен деңгейге жетiп жатады. Бiзде мұндай мүмкiндiк бар ма? Бiздегi бес жүзге жуық суретшiнiң еңбектерiн бiлмек түгiлi, атын естiмегендерiмiз де бар.

Мелдехан Қасымбеков: Бiздерде өкiнiшке қарай, көбiнесе қайтыс болған суретшiлердi ғана танытып жатамыз. “Белгiлi суретшi болу үшiн өлу керек” деген әңгiменiң де жаны бар ма деп ойлап қалам. Суретшi өлгеннен кейiн ғана бағасы арта бастайды. Содан кейiн ғана оның еңбектерi жарыққа шығады. Ал, сату жағына келсек, бiзде Еуропадағыдай баға жоқ. Мықты суретшi Айтпаевтың жұмыстары 20 мың доллардан аспайды. Ал, шет елде бұрыннан қалыптасып келе жатқан нарық бар. Оларда баға басқа. Неғұрлым бай ел болса, сол елдiң суретшiлерiнiң бағасы да қымбат болады. Он миллион, жиырма миллионға дейiн барады. Бiрақ, оның бәрi аукцион арқылы жасалады. Оның өзi өте қиын нәрсе.

Тiлшi: Белгiлi француз жазушысы Эмил Золяның суретшiлер туралы жазылған “Шабыт” романы бар емес пе! Сол романда суретшiлердiң өз талантын дәлелдеу үшiн жыл сайын Салонға суреттерiн шығаратындары бар. Мұндай мүмкiндiк бiздiң суретшiлерiмiз де бар ма? Жалпы, жыл сайын бiздiң суретшiлерiмiздiң өнерiн қазақ көрерменi қалай тамашалай алады?

Мелдехан Қасымбеков: Ондай мүмкiндiк бiзде жоқ.

Тiлшi: Мәселен, сiздер салған дүниелерiңiздi кiмге көрсетесiздер?

Мелдехан Қасымбеков: Бiзде тек көрме жасауға болады.

Балтас Оспан: Жеке салонға шығаратын оның арендасы бар емес пе? Оған бiзде мүмкiндiк жоқ. Тегiн болатын жерге ғана қоя аламыз. Бiр он күн қоюымыз мүмкiн. Одан ары қоюға мүмкiндiк жоқ. Және ол жерде салған картинамызды сата да алмаймыз.

Мелдехан Қасымбеков: Мәселен, мен көрме жасадым делiк. Ол үшiн Қастеев музейiне барам. Суретшiнiң көрмесiн жасапты, суретi шығыпты деген ат үшiн… Соның iшiнде кейбiреулерi сатылады. Көбiсi қалып қояды. Одан кейiн тапсырыс деген нәрсе бар. Үкiмет жақтан мерекелiк шараларға тапсырыстар жасалады. Жаңадан ғимараттар салынып жатыр. Сот үйi, Үкiмет үйi деген сияқты. Соған арнайы сатылып алынады. Бiрақ, олар қалай сатылып алынады? Мәселе осында. Бiреудiң танысы бар, ағасы бар дегендей, сондай адамдардың ғана дүниесi өтедi. Ол суреттiң сапасына қарамайды. Өкiнiшке қарай, солай жасалады. Ескерткiштер көп жасалады. Оның өзi де тамыр-таныспен жасалады. Бiр облыста ескерткiш ашылатын болса, сол облыста мықты танысың болса, соған жасатады. Одан кейiн, әлгi ескерткiштiң сапасы туралы жасалып бiткеннен кейiн ғана әңгiмелер айтыла бастайды.

Балтас Оспан: Жамбыл жақта талай батырлардың ескерткiштерiн көргем. Қандай ескерткiштер екенiн, қалай жасалғанын бiрден байқауға болады. Көз қылып, байқау жасаған болады. Бiрақ, түбiнде әлгi адам жеңiп кетедi.

Әли Бақтыгереев: Мұның бәрi дұрыс шығар. Жалпы, өнердiң өз критерийi бар емес пе? Ол ақшаға да қарамайтын, ойлау мүмкiндiгi. Мәдениеттер соғысы деймiз. Саясат та мәдениет қой. Өнердiң басқа мақсаттарын айтқан жақсы. Қазiр өнердiң сиқын көрдiң ғой. Тәуелсiздiк монументiн Қытайға барып құйып қайтты. Неге? Осы үшiн мемлекеттен қаншама қаржы бөлiндi. Бiрақ, олар Қытайға барып құйып қайтты. Оның себебi, Қытайда арзан. Тәуелсiздiктi бiреуге құйдыртуға болмайды ғой. Жаңа алаңда цех ашып, құюға болмас па едi деген ой болады ғой, кейде… Кейде соған көңiлiм қалады. Өнер ақшаның құлы болып отыр. Адамзаттың негiзгi сипатын ашатын — өнер мен ғылым емес пе?! Бiле бiлсеңiз, өнердiң iшiндегi өркениеттiң өнерi саналатыны — сурет өнерi. Кеңес үкiметiнiң кезiнде өнер адамдары алаңсыз жұмыс iстедi. Бiрақ олар да алаңсыздық болған жоқ, идеология жұмыс iстедi. Ал, ендi сол жетпiс жыл бойы жасаған дүниенiң бәрi iске аспай қалды. Келер замандарда ол дүниелер антиквадриат ретiнде қойылуы мүмкiн.Бiрақ, ол қашан?! Қазiр ондай емес. Керiсiнше, еркiндiк бар, бiрақ жағдай жоқ. Жасағың келедi, бiрақ жасай алмайсың. Мақсат пен жағдай сәйкес келмейдi. Суретшiлер күн көрiстiң қамында жүр. Қазiр адам ретiнде құныңыз есептелмейдi. “Ақын болу шарт емес, азамат болу парызың” деген сөз бар ғой. Суретшiлерде азамат болу парыз емес. Мұқағалидi азамат деп есептейсiз бе?! Ол — ақын. Оның ақындығында барлық гуманизм көрiнедi. Мұхтар Шахановқа қарасаңыз, азамат па азамат. Оның поэзиясының өзi азаматтыққа жұмыс iстейдi. Арал, тiл, желтоқсан деп жырлайды. Қазiр өнердiң жағдайы қиын. Оны сол қиындықтан алып шығатын адамдар, яғни тұлғалар болады. Мергенов сондай тұлғаның бiрi. Қаласаң да, қаламасаң да мойындайсың. Әйтпесе, суретшiлердiң проблемасы бұдан да жаман болатын едi. Бiрақ, Одаққа кейде назым да бар. Жастармен жұмыс iстегiсi келмейдi. Жастар бар кезде келешек, идея бар. Қазiргi заманда сақталынып қалу үшiн күресуiмiз керек. Тоқсаныншы жылдарда осылай болып едi, қазiр де солай. Франциядағы он тоғызыншы ғасырдағыдай резонанс, возраждениенi күтесiң. Еркiндiктi күтесiң. Бiрақ, бiлмеймiн. Жазушылар деймiз. Бiрақ, олар сатылып кеттi ғой.

Тiлшi: Суретшiлердi ше, сатып ала алмай ма?

Әли Бақтыгереев: Онысын бiлмеймiн. Бiрақ нағыз измдердi тудыратын суретшiлер екенi анық. Басымдықты кiмге беру керек? Еуропа бiздiң салаға бердi. Содан олар жаңалық тапты. Суретшiлер тапқан иiрiмдердi жазушылар да, музыканттар да қолданады. Бiздiң салада басынан аяғына дейiн автордың шешiмiмен шығарылады. Қазiр бiздiң қоғамда кiм күштi? Актерден күштi адам жоқ. Одан кейiн әншiлердi қадiрлеймiз. Бiрақ есесiне драматургтер, режиссерлер, музыканттар тасада қалып қояды. Құдайға шүкiр, поэзия бiздiң салаға жақын. Өйткенi, оларда еркiндiк көбiрек. Бiздiң салада жаман адамдар қайдан шығады? Өйткенi, олар идеологияға байланып қалғандар. Ұшатын суретшiлер болады, ұшпайтын суретшiлер болады. Ол суретшi ме, ол талантты дүниенi тудыра ала ма, сонымен есептейдi. Суретшi боласың, әуелi туынды жасайсың. Еуропа соны ақтады ғой. Сурет өнерi дамыса, архитектура дамыса, оның тұрмысқа әсерi көп қой. Әлемдегi ең мықты ғимараттар мен сарайларды салған архитекторлар мен суретшiлер емес пе?

Қазiргi халықтың деңгейi “Тамашадан” аспайды. Таланттарды танымай-ақ қойсын. Бiз оған ренжiмеймiз. Бiрақ, тым құрыса жағдай жасауға болады ғой. Мәселен, Жапонияда Отан соғысынан кейiн жағдайы құрыды. Оларда екi вариант болды. Бiрi — америкалық демократия, екiншiсi — советтiк социализм. Олар содан: “Не iстеймiз?” дедi. Сонда бiр шал: “Өнер адамдарына жағдай жасаңдар, сол кезде не iстеу керек екенiн айтады” деген екен. Өнерде өтiрiк деген болмайды. Өтiрiк болса, өнер жасай алмайсыз. Бәрiн алдауға болады, бiрақ, өнердi алдай алмайсың. Өнер бар жерде шындық болады. Сол шындық Жапонияны бүгiнгi жағдайға әкелiп отыр. Жапония барлық амбициясынан құтылды. Мәдениеттi, өркениеттi. Оларда бiздегiдей бұрғылауға келетiн байлық та жоқ. Өмiр деген сол. Суретшi деген алқаштар сияқтымыз. Өз әлемiмiз, өз өмiрiмiз бар. Өзiмiздiң бағалауымыз бар. Бiрдеңе сызамыз, ойлаймыз. Шеберханаға келсең, шеберханаң болса, соның терезесiнiң алдында сарғайып отырудың өзi рахат бiз үшiн.

Тiлшi: Бiздiң суретшiлерiмiздiң бәрiнде шеберхана бар ма?

Әли Бақтыгереев: Бәрiнде болмайды. Былай ғой, таланттарға жағдай жасау керек, қулар өздерi-ақ жасап алады. Таланттар әрқашан туысқансыз болады. Бiрақ қазақ суретшiнi етiкшi ретiнде бағалайды. “Ұялмаған әншi, ерiнбеген етiкшi болады” демей ме? Өнерге деген мәдени көзқарас ұлтымызда әлi қалыптаспаған. Түптеп қарасаңыз, нағыз өнердi бабаларымыз жасап кеттi. Оны кiм жасады? Шешелерiмiз жасады. Үйде отырады, сырмақ тоқиды. Ою ояды, өрнек салады. Және қандай өрнек?! Қазақ өнерi әлемдiк өнерге қарағанда анық, арабтардың өнерiндегiдей шытырман дүниелер жоқ, нақты. Түсiнiктi, заңды. Оның аты бар, функциясы бар. Мiне, көрдiңiз бе, негiз бар. Ал, сол өнердi жасап отырғандардың бiреуi суретшiлер. Мың адамның бiрi суретшi болып туады, ойлайды, сурет салады. Уайымдайды, қолына қалам алады. Ертең оны не күтiп отыр? Жұмыс бола ма, болмай ма? Сондықтан, көбi дизайнерлiкке ұмтылады. Компьютерлiктен жұмыс табылар деген ой тұрады оларда. Бiрақ, қазақта дизайнерлiк қалыптасты деп ойламаймын. Машина жасайтын дизайнерлер жоқ бiзде. Еуропада бар шығар. Бiздегi дизайн теория түрiнде. Қайтедi ендi, өмiр сүру керек. Кеңес үкiметi бiзге бәрi дайын болу керек деген психологияны қалыптастырды. Бәрiн әкеп беру керек. Киiнуiмiз керек, машинаны мiнуiмiз керек. Бiз .үшiн оның бәрiн басқалар жасайды. Бiз тек iшiп, жеп жатсақ болды. Бiз оның бәрiн ойлап шығару үшiн азат болуымыз қажет. Ойымыз азат болу керек. Құлдық санада жүрген адамда идея болмайды. Бiз байланып қалған адамбыз. Бәрiнен қорқамыз. Тiптi айналамыздан қорқамыз. Бiзде сақтандыру күштi. Тасбақа сияқтымыз. Қанатымыз шығарып, ұшайын десек, күйiп қаламыз. Бiрақ, мынаны есте сақтау керек. Бiр талант бiр қоғамды ұстай алады. Мәселен, Мергеновтi алайық. Өйткенi, олардың өз қоғамы болды. Ол сондай таза, азат қоғамнан шықты. Ал, қазiр бәрi коммерция. Базардың дүниесiн көрмеге қоямыз. Шын мәнiнде, коммерциялық мәдениет қалыптасып кеттi. Орбатқа барып, сұлулықты көресiз. Бiрақ, түптеп қарасаңыз, жай ғана открытка. Көз алдайды. Бiз тұмылдырықта өмiр сүрдiк қой. Санада зомби болдық.

Балтас Оспан: Нағыз өнердi ұлт тудырады дейдi. Бiрақ, шынында да санамыз байланып қалған. Мәселен, театрда да бiр адамның айтқаны қойылады. Сол жүзеге асырады. Оны актерлер өзiнше ойлай да алмайды. Қимыл-қозғалыстың бәрi бiр адамның айтқанымен жасалып шығады. Сол үшiн идеологияны өзгерту керек. Шешелерiмiздегi отызыншы жылдардағы қорқыныш енiп кеткен. Сол қорқыныш бiзге жұқты.

Әли Бақтыгереев: Кезiнде Iлияс Омаров, Өзбекәлi Жәнiбеков, Михайил Есенәлиев сияқты өнерге жаны ашыған адамдар болды. Олар шын өнердiң жасалуына көмектестi. Қазiр де өнер көтерiлсе, халықтың рухани дүниесi өсер едi. Бiрақ, өкiнiшке қарай, жақсы киiм кигенiмiзбен, iшiмiз қуыс. Кейде мен ахыретке дейiн осылай боп кетемiз бе деп қорқам. Не машина жасап шығара алмаймыз, тiптi, сауған сүттi де өңдеп шығара алмаймыз.

Жандарбек Сүгiров: Мұның бәрi санаға байланысты. Бұл қоғамның санасына байланысты. Сана өзгерсе, балалар бақшасынан бастап, бәрi басқаша тәрбиеленедi.

Әли Бақтыгереев: Адам бiлiм алады. Болашақ семья құрамын, мемлекетiме қызмет етемiн деп ойлайды. Ал, өнер адамдары ондай емес. Өнер адамдарында бiр пайыз талант деген болады. Қалғанын еңбекпен жасайды. Өнер адамдары сондықтан, еркiндеу, дербестеу болып келедi.

Тiлшi: Өнер адамына талантпен бiрге сол өнермен ауыру да қажет шығар…

Әли Бақтыгереев: Өнерде уайым болмаса да, өнер болмайды. Эмоциясыз өнер жансыз туған тұлып. Бiзде шын өнерден бөлек, халтура жасайтындар да болады. Ал нағыз өнер эмоциядан туады. Мысалы, ғашықтық мәселесiнiң өзi ғажайып емес пе? Қар жауса да содан ерекше әсерге бөленесiң. Сол әсердiң арқасында сурет саласың. Бiреулер “қар жауып жатыр ғой” деп жай қарай салатын болар, бiз одан бөлек нәрсенi көремiз. Өнердiң жемiс беруi үшiн белгiлi бiр процестерi болады.

Тiлшi: Жақсы шығарма туу үшiн де жағдай қажет емес пе? Суретшiге жақсы дүниенi тудыру үшiн шеберхана қажет деген сияқты…

Әли Бақтыгереев: Суретшiлерге мiндеттi түрде шеберхана керек. Ақындарға шеберхана керек пе? Оларға үйiнiң iшiнен бiр бөлме болса, жетедi. Суретшiге кеңiстiк керек. Жұмыс iстейтiн кеңiстiк.

Рахман Бертiлеу: Жаңа басшы Б.Омарбеков келген соң, жағдайымыз жақсара ма деген ойымыз бар. Суретшiлер мәселесi көп. Қазiр жастар келiп жатыр. Оларда перспектива жоқ. Талантты жiгiттер мен қыздар көп. Өзгерiс бола ма деген үмiттемiз. Үкiметiмiз көңiл бөлер деген ниеттемiз. Қажыгелдин Англияға барыпты уақытында. Сонда бiр ағылшынның үйiне барса, төрiнде бiр картина iлiнiп тұр дейдi. Ерлi-зайыпты Үмбетовтiң туындылары екен. Әлгi адам: “Мына картинаны бiлесiз бе?” деп сұрайды ғой. “Бұл сiздердiң суретшiлерiңiздiң, Үмбетовтердiң салған картинасы” деп айтыпты. “Үмбетовтер” дегенде ұялғанынан жерге кiрiп кете жаздапты. Бұл дегенiңiз, саясаткерлердiң өнерге деген көзқарасының қандай екенiн бiлдiредi. Содан елге келе сала, Үмбетовтердiң екi-үш картинасын алыпты. Олардың арасында Тасмағамбетовтiң ғана өнерге жаны ашитын. Арнайы келiп, көрмелерге қатысып жүретiн. Осындай адамдар көп болса деймiз.

Суретшiлер қозғаған бұл мәселелер суретшi қауымның шерiн қозғайтын дүниелердiң бiр парасы ғана. Бұдан бөлек, бiздiң естiгеннен естiмегенiмiз қаншама. Сырлы бояумен салынған көркем дүниелердiң ар жағында қаншама тағдыр иелерiнiң бар екендiгiн естен шығарып кете беремiз. Талантты адамдардың салған дүниелерi әлдебiр шеберхананың әлдебiр түкпiрiнде қалып қойып жатыр-ау деген ой келсе, жаным түршiгедi. Талантты танып, мойындаған да ләзiм. Оларды бүгiн танымасақ, ертең кешiгiп қалмасымызға кiм кепiлдiк бере алады?!

Суретшiлермен әңгiмелескен Гүлзина БЕКТАСОВА